Morgunblaðið - 04.12.1971, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. DESEMRKR 1971
BOKMENNTIR - LISTIR
BÓKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
í lystigarði minninganna
Örlygiir Sigurðsson:
BGLSÍUR FRÁ BERNSKUTlÐ
Goðbót. 1971.
Sem lesin er þessi bók Örlygs
Sigurðssonar, koma í hug*
ann orðtök eins og að láta allt
flakka eða því um lákt. Örlygur
hvorki sníður né fágar stíl sinn,
en er þó ekki það, sem kallað
er óheflaður. Stíll hans er óform
legt talmál með öllum þeim inn-
skotum og útúrdúrum, sem því
byrjar í daglegu tali. Uppistaða
bókarinnar er „gatan mín“, í
fyrstunni gengin með Jökli
Jakobssyni vegna svonefnds út-
varpsþáttar, síðan hefur höfund
ur aukið við, svo nú er þetta
semsé orðið bók. Hús, fólk og
eigin bernskuminningar verða
þama að hinni ágætustu
blöndu, sem er harla rósrauð
með köflum, en þó ekki ljóðræn,
heidur hafin upp í galsa og
kátinu. Svo vel íklæðist höfund
ur gervi hdns dæmigerða og sí-
gilda minningaþular, að hann
kryddar frásögn sina með all-
hörðum vandlætingum um nú-
timann, þegar hann getur ekki
stillt sig um að bera hann sam-
an við sína góðu, gömlu daga.
Raunar þykir mér það kryddið
bragðdaufara en þær margrönd
óttu bolsíur, sem örlygur minn-
ist frá bemskutið sinni. En hjá
því hefur hann ekki þótzt mega
sneiða, þar eð hann er svo ein-
dreginn málsvari síns gamla
bæjar og alls, sem til hans tald-
ist, að honum þykir ávallt mið-
ur, ef við honum er hróflað, þótt
í smáu sé. Gömul hús Akureyr-
ar, sum rifin eða brunnin nú,
eru bemsku hans álfaborgir og
hver sá maður að minni, er vilj-
andi spillir slíkum dýrðar ger-
semum.
Annars leika gömlu húsin
ekki stærsta hlutverkið í þess-
um alvarlega gamanleik Örlygs,
heidur fólkið, og þá einkum það
fólkið, sem mun hafa talizt
„betri“ borgarar kaupstaðarins
á bernskutíð hans. Bregður höf-
undur upp smáskrítinni mynd af
þvi — skopmynd í fáum, en þó
svo skýrum dráttum, að svipur-
inn leynir sér ekki, sjáif per-
sónueinkennin koma fyrst alls í
Ijós. Höfundi þykir afarvænt
um þetta fólk í endurminning-
unni; fyrir sjónum hans eru
brestir þess viðlíka töfrandi og
mannkostir þess, enda bæði
mannlegir og saklausir (það er
að segja brestirnir). Manni er
talin trú um, að Akureyri hafi
verið allra bezt, eins og hún var,
en sérhver breyting frá þeirri
tíð hafi stefnt til hins verra.
Höfðingjar þeirra tíma báru
meira en virðingarheiti sín —
þeir voru höfðingjar í sjón og
raun og kepptu hver við annan
— ekki fyrst og frernst um auð
og völd, heldur í glæsimennsku,
risnu, sannri fyrirmennsku.
Slíkir og þvilíkir munu ekki
fyrirfinnast á byggðu bóli nú.
Og misfellur í daglegu lífi gerðu
ekki annað en auka á litskrúð
hins fjölbreytta lifs, sem var
auðvitað dýsætt eins og bolsí-
urnar — nefndar svo á Akur-
eyrardönsku — sem bókin heit-
ir eftir; með öðnim orðum — á
Akureyri hefur guð líka verið
i syndinni, svo stuðzt sé við
orðalag Einars H. Kvarans,
þess ágæta höfundar gömlu
borgaranna. Hann var lika Ak-
ureyringur um eitt skeið ævinn-
ar, eftir á að hyggja. Misklíð-
arefnin urðu bara að hláturs-
efni, samanber söguna af því, er
vert nokkur hugðist senda brott
rekinni þjónustustelpu tóninn
frá tröppum vertshúss síns, en
varð of seinn, hún var horfin
fyrir næsta horn, svo sendingin
lenti óvart á alsaklausri frú,
sem gekk þar hjá af tilviljun
(orð vertsins verða ekki tilfærð
hér, því höfundur bannar þau
innan sextán ára).
Prakkarastrikum sinum hefur
höfundur haldið skiimerkilega
til haga í minni sinu og segir
þau þarna af stakri sjálfB-
ánægju, svo bók hans gæti af
þeim sökum skoðast heilmikill
skóli í herstjórnarlist fyrir verð
andi hrekkjalóma, eins konar
strákapara Saint-Cyr eða Sand-
hurst eða West Point, svo ekki
sé miðað við neitt af lakari end-
anum.
Hrikalegasta og militarískasta
aðgerðin, sem hinn akureyrski
prakkaraher framkvæmdi, var
að sprengja í loft upp fjöshauga
nakkvara með þeim afleiðingum
— eða árangri væri víst rétt-
ara að segja í því tilfelli — að
eigandinn losnaði við gervalla
fyrirhöfn vegna áburðardreif-
ingar það árið; mykjan tvistrað
ist út um allar jarðir. Alvarlegri
hefur líklega talizt sú tiltekt-
in — og sannar, hversu andinn
er efninu mikilvægari — er af-
hjúpa skyldi minningartöfiu í
Lystigarði'num og ietrað háfði
verið á töfluna að fyrirsögn
sjálfs Sigurðar skólameistara:
Steinunn f-’ignrðardóttir:
ÞAR OG 1>Á. 61 Ws.
Alm. bókaf. Rvík 1971.
Steinunn Sigurðardóttir hefur
valið ljóðabók sinni hentugt
nafn. Þar og þá -— það er rétt-
nefni. Því Steinunn yrkir um
stund og stað. Ljóð hennar eru
miðsækin, en engu að síður með
dáviðum sjónhring. Þetta er
blóðheitur kveðskapur, ferskur;
mikið um safarítot vor eða ilm-
þrungið haust; sterk þrá; ljútf-
ur söknuður. Og þessar ti'lfinn-
ingar túLkar skáldkonan með
fingerðri blöndu af alvöru,
glettni og stelpulegum ærslum.
Orðaval hennar ber vott um fag
Örlygur Sigurðsson.
konur gerðu garðinn, en Örlyg-
ur hafði þá að sínu leyti leið-
rétt áletrunina með töflu-
krít, svo lesa mátti, jafnskjótt
sem blæjunni var svipt af minn-
ismerkinu: konur gerðu í garð-
inn. Svona hefur örlygur ver-
iega menntun, góðan smekk, en
ótamda bugsun. Skáldkonan,
sem mun vera ung að árum —
a.lliént er hún nánast byrjandd
í ljóðlistinni — lætur eftir sér
þann munað, sem er ekki hægí
að leyfa sér nema stuttan tíma
æviranar, að vera ungæðis-
leg, láta hitt og annað
flakka, sem kann að fara vel í
góðum kveðsíkap, en mætti frá-
leitlega flokkast hærra; ætti
t. d. vart heima í neinu, ér
kenna skyfldi við úrval, klassík.
En það er þetta sakleysislega
ábyrgðarieysi, sem framar öðru
gerir Ijóð Steinunnar að mjög
svo aðlaðandi lesning — þessi
Framhald á bls. 20.
*
Erlendur Jónsson 1 skrifar um J BC M [] EJ N N rJ rj [j
Um liðið vor
ið forhertur og óforbetranlegur
prakkari, og líkast tii hef-
ur hann sízt batnað með árun-
um, þar eð hann er enn að rifja
þetta upp og lyftir þar með sin-
um gömlu bellibrögðum upp í
sjálfam ódauðleikann með því að
greypa þau í bókstaf, sem mál-
tækið segir, að blífi.
En svo má ekki gleyma, að
þessi bók hefur gildi tvenn:
fjölda margar teikningar prýða
hana. Þeim fylgja skrifaðir text-
ar, svo bókin er einnig til fiett-
ingar og hraðlestrar failin, ef
tími gefst ekki til gaum-
gæfilegri yfirferðar. Hvort sem
nú myndirnar skulu skoðast sem
sjálfstæð listaverk eða skýring-
armyndir við texta bókarinnar
eða hvað, þá held ég, að fyrir-
tæki það, sem gefur út bókina,
rísi hér bærilega undir nafni,
en það kallar sig, eins og kunm-
ugt er — Geðbót.
Sakir þess, að svo margir hafa
numið í skóla þeim, þar sem
Örlygur sleit barnskóm sínum,
munu þeir vera hvergi fáir,
sem geta með eigin reynslu að
leiðarljósi fylgt honum á endur-
minningareisu hans .um Eyrar-
landsveginn og minnzt eigin
göngu þar um slóðir — hvort sem
þeir hafa stigið þar einhver
víxlspor eða gæfuspor, um leið
og þeir njóta leiðsagnar þessa
fjöruga sögumanns.
Leikfélag
LOGINN HELGI,
eftir W. Somerset Maugham.
Leikstjóri:
Albert K. Sanders.
Leikmynd:
Sævar Helgason.
LeikféQag Kefilavíkur er 10
ára um þessar mundir. í tilefni
afmælisins sýnir það „Logann
helga“ eftir Somerset Maugham.
1 þetta skipti brugðu Keflvík-
ingar sér út af vana og fóru
ettcki til Reykjavíkur til þess að
fá sér leikstjóra, nei, þeir fóru
tíl Ytri Njarðvikur og fengu Ai-
bent Karl Sandtrs til að stýra
fyrir siig. Albert er ísfirðingur,
en fluttur, góðu heilli, hingað
suður. Hann er þrælvanur leik-
ari og hefur leikið með Keflvík-
ingum, þanniig að við þekkjum
hans ágætu hæfiLeika. Enda bar
frumsýningin þess vott að hér
fór kunnátitumaður með stjóm.
Albert .tekst það, sem öðrum góð
um ieikstjórum tekst svo oft, að
iaða fram það bezta úr ágætis
efniviði. Leikendur eru 8 talsins
Qi? tekst ölflum vel, en auðvitað
xrtisjafnlega vei.
iAnna Kristín Marteimsdóttir
ber af öllum öðrum á þessari
sýningu. Leikur hennar er sterk
ut og nú fær hún í fyrsta skipii
tækáfæri til þess að sýna yfir
hverju. þún býr. Bara að Reyk-
vffldragar „nappi“ henni raú ekki
írá okkur eins og Gunnari Eyj-
ólfssyni og Helga Skúlasyni!
Keflavíkur
Frá vinstri: Anna Marteinsdóttir, Jónína Kristjánsdóttir og
Guðríðnr Magnúsdóttir.
mjög vei. Jónína er formaður
Leitkfélagsins og er dritffjöðrin í
starfi þess.
Ung stúika, alis óvön, skilaði
erfiðu hlutverki merkilega vel,
hún er Guðríður Magnúsdóttjr.
Framsögn hennar er sikýr, en
hún þarf að þjáDtfa. hreyfinigar
betur. Eggert Ólafsson, sem er
svíðsvanur hjá okkur, er mjög
sannfærandi í sánu hlutverki.
Ungur aðfluftur Isfirðingur,
Finnur Magnússon, lieikur lítið
hlutverk mjög smekldega. Þor-
steinm Eggertisison hefur van-
þalkttdátt Mtið Mutverk, sem
hann sikiiar alflvel, en framsögn
haras mætti vera skýrari Guðrún
Pétursdóttir leikur þjónustu-
stúlikuna. Hún fær ekkert tæfci-
færi til þess að sýna hvað í henni
býr, hflutverfkið leyfir það ekki.
Leittonyndin er sú bezta, sem
sézt hefrar í Keflavík. Hana
gerði Sævar Helgason af mikilli
simekkvisi. Leiksýniragin í heild
var leikstjóranum til mikiis sóma
og vonandi sæfcja Suðumesja-
menn þessa ágætu sýningu, hún
er vél þess virði. Það er hvatn-
ing ieikendum og leikstjóra að
sýþingar séu vel sóttar. 1 iotk
sýningar var leikstjóra og leik-
endum þaikkað méð áköfu lófa-
Ikliaþpi og bltómum.
Guðbjörg Þórhallsdóttir.
Anna er urag, aðlaðandi stúilka
og á vafa laust að halda áfram
á sviðinu. Anna hefur leik-
ið undanfarin ár undir stjóm
leikstjóra frá Þjóðleikhúsinu og
Iðnó, en núna tófcst henrai bezt
og er þetta erfiitt hluiíverk, sem
k. afst mikiíls.
Sverrir Jóhanmsson gerði sínu
hlutverki einnig mjög góð skil.
Leikur hans hvergi yfirdrifinn,
en hógvær og gervið gott. Hann
var skemmtiflega brezku.r í hlut-
verkinu.
Frú Jónína Kristjánsdóttir lék
stórr, erfitt hlutverk. Hún gerði
það af skikiinigd og skilaði þvi
Sviðsmynd. Talið frá v.: Guðríður Magnúsdóttir, Jónína Kristj ánsdóttir, Finnur Magnússon,
Sverrir Jóhannsson og Eggert Ólafsson.