Morgunblaðið - 03.01.1974, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JANUAR 1974
Norskur gagnrýnandi spyr:
r
Verður Islendingur
að hljóta Nóbelsverð-
laun til að vekja
athygli erlendra
útgefenda?
Útdrátlur úr nokkrum ritdómum
um „Sonen min Sinfjötle“ eftir
Guðm. Daníelsson.
Ritdómar um „Sonen min Sin-
f jötle“ eftir Guðmund Daníelsson
halda stöðugt áfram að herast frá
Noregi og er í þeim öllum lokið
miklu lofsorði á bókina, og ekki
síður þýðinguna, sem Asbjörn
Hildremyr hefur gert. Forstjóri
Fonna Forlags, Jostein
Övrelid, hefur tjáð þýðand-
anum, að af útgáfuhókum
Fonna Forlags hafi engin bók
fengið jafngóða blaðadóma og
selst jafn vel sem Sinfjötli frá því
skáldsagan Stríð og friður eftir
Leo Tolstoj kom út fvrir allmörg-
um árum. Mbl. hefur áður birt úr
ritdómum um Sinfjötla úr Dag og
Tid og Nationen.
Olav Dalgard bókmenntafræð-
ingur skrifar í Arbeiderbladet í
Osló 1. des. s.l. grein um „Sin-
fjötla" undir fyrirsögninni „Is-
landsk mellomalder".
Dalgard byrjar grein sína á
vangaveltum um, hvað valdi því,
að bæði almenningur og rithöf-
undar á íslandi séu svo miklu
nákomnari mannlífi og sagnhefð
miðaldra en nokkur önnur þjóð.
Auðvitað kann hann ekkert óyggj-
andi svar við því.
Síðan segir orðrétt í greininni:
„Guðmundur Danielsson, sem
heimsótti Noreg í haust, tilheyrir
eldri kynslóðinní, sem — með
Halldór Laxness í broddi fylking-
ar — hefur lagt nýtt land undir
plóginn, bæði í skáldsagnagerð og
öðru lausu máli. Hann hefur
skrifað yfir 30 bækur með fjöl-
breytilegu efni, og í þessari skáld-
sögu hefur hann ráðist á og
endurskapað söguna um Völsung-
ana, sem Ibsen sótti til efnið í
„Víkingana á Háloglandi'*.
Nú á tímum eigum við sjálfsagt
erfitt með að taka í fullri alvöru
hinar miklu hetjur og stoltu
valkyrjur, sem Wagner og Ib-
sen gæddu yfirmannlegri
stærð. Daníelsson hefur —
eins og Frakkinn Bedier
í endursköpun sinni á
sögunni um Tristan og
Isolde — lagt allan hugsanlegan
þunga á það mannlega í hetjunum
og sýnir okkur þær i eðlilegu
epísku ljósi."
Dalgard rekur nú í stórum
dráttum gang sögunnar og bendir
á helztu örlagavaldana. Síðan seg-
ir hann orðrétt:
„Allt þetta og miklu fleira tek-
ur Daníelsson upp í skáldverk
sitt, án þess að það verki yfirhlað-
ið eða þunglesið. Hann fer hæfi-
lega frjálslega með gömlu hetju-
sögurnar og hefur skapað nýtt og
persónulegt skáldverk, þar sem
hinar yfirmannlegu hetjur fá
mannlega skaphöfn og eiginleika.
Sinfjötli stígur að lokum fram
sem friðþægindarfórn eins og
Daníelsson túlkur hann — siðasta
fórnarlamb styrjaldar- og
hefndarguðsins Óðins.
Þannig flytur þessi episka
skáldsaga tímabæran friðarboð-
skap, sem rithöfundurinn orðar
þannig:
„ba fyrst, þegar þeir guðir eru
dauðir, sem á blóðfórnum nærast
barna sinna, en sverð okkar brot-
in öll, og söngharpan ein við lýði,
þá fyrst munum vér, gamlir
menn, fá að halda sonum vorum
og gleðjast við þeirra líf '
Án efa hefur Guðmundur
Daníelsson skapað hér verk, sem
mun öðlast varantegt gildí í ís-
lenzkum og norrænum bókmennt-
um. Og Asbjörn Hildremyr hefur
þýtt það á norsku á verðugan og
skáldlegan og fullkominn hátt.“
Stavanger Aftenblad, 22.11.
1973. Nils Hellesnes segir meðal
annars í ritdómi um „Sonen min
Sinfjötle":
„Þessi skáldsaga er þannig
byggð, að hún tekur jöfnum hönd-
um mið af fornum sagnfræðileg-
um viðburðum og hliðstæðum úr
okkar eigin tíð.
„Sonen min Sinfjötle'' er saga
um örlögin, sem í norrænni goða-
fræði, stjórnar aðalpersónunum
og atburðarásinni. En fyrst og
fremst er sagan rannsókn á
hefndinni og hvernig hefndar-
þorstinn brýtur niður og eyðilegg-
ur einstaklinginn.
Auk þess sem höfundurinn er
gæddur sagnfræðilegri innsýn ög
fágaðri bókmenntalegri form-
gáfu, einkennist þessi skáldsga af
lifandi litauðri bæði í frásagnar-
hætti og efni.
Einnig les maður þessa bók
með gleði, vegna þess að
þýðingin er svo meistaralega
gerð, og sá sem á heiðurinn af
henni er nýtt nafn. Maðurinn
heitir Asbjörn Hildremyr — ná-
ungi sem hefur tilfinningu fyrir
gildi og merkingu orðanna.
Norsk Ungdom (blað norska ung
mennafélagssambandsins) gefið
út í Oslo birtir 22. nóvember rit-
dóm eftir Helge Bolstad. Nefnir
hann grein sína Saga med
samtidsappell sem mætti ef til
vill þýða: Fornsaga, sem höfðar
til nútímans.
Helge Bolstad segir meðal
annars:
„Islendingar eru bókmennta-
elskandi kynþáttur, og ritfær.
Miðað við fólksfjölda er varla
nokkur þjóð í heimi, sem yrkir
jafn mikið.
Guðný Sigurðardóttir:
Töfrabrosið
Bókarforlag Odds
Björnssonar 1973
Fyrir nokkrum árum gaf Al-
menna bókafélagið út smásagna-
safn eftir Guðnýju Sigurðardótt-
ur. Smásögurnar í þeirri bók voru
ekki veigamiklar, en vitnuðu þó
um smekkvísi og hagleik á mál og
frásagnarhátt. Þeirra var að litlu
getið, enda ískyggileg og að því er
virðist tízkubundin fyrirtekt að
leiða frekar hjá sér smásögur en
skáldskap i öðru formi — en slíkt
tómlæti sæmir sízt íslendingum,
því að vafasamt er, að íslenzk
skáld hafi síðustu níutíu árin náð
í óbundnu máli jafngóðum tökum
á nokkru skáldskaparformi og
smásögunni.
Maður skyldi ætla, að skyldleiki
íslendinga og Norðmanna
leiddi af sér ríkuleg bókmpnnta-
leg viðskipti. En þannig er það nú
ekki, — að minnsta kosti ekki
hvað áhrærir Norðmenn og þekk-
ingu þeirra á yngri bókmenntum
íslands.
Við þekkjum Halldór Laxness.
Snilligáfa hans hefur fyrir löngu
rutt sér braut langt úr fyrir
norræn landamæri. En íslenzkar
nútimabókmenntir eru miklu
meira en Laxness einn. Margir
gáfaðir íslenzkir rithöfundar hafa
orðið að lifa í skugga Nóbelsverð-
launahafans.
Þess vegna skal Fonna Forlag
njóta alls heiðurs fyrir að hafa
árum saman markvisst dreift
þekkingu á yngri ljóðagerð ís-
lands, og prósa, í Noregi.
1 haust hefur Fonna Forlag kos-
ið að kvnna nýja íslenzkan rithöf-
und á norsku. Nýjan og
nýjan — ja, það er nú það.
Það sýnir dálítið dapurlegt
dæmi um staðreyndirnar,
þegar rithöfundur með meira
en 30 bækur að baki sér eftir 40
ára skáldferil og sem í föðurlandi
sínu er talinn eínn hinn snjallasti
að hann skuli fyrst núna vera
uppgötvaður og talinn hæfur á
norskan bókamarkað. Rithöf-
undurinn er Guðmundur Daniels-
son, og í haust er hann á dagskrá
með skáldsöguna „Sonen min Sin-
fjötle".
Greinarhöfundurinn rekur nú
nokkuð efni umhverfi og tíma-
setningu sögunnar. Svo heldur
hann áfram og segir:
„Samstundis og efasemdalaust
getum við heimfært tilfinningar,
skynjun og atburði sögunnar til
okkar eigin órólegu tíma. Það eru
sömu öflin, sem ráða í dag —
herja mannshugann. Þetta gæðir
rómaninn nýrri og mikilli stærð
(dimensjon). Tímasetning sög-
unnar gefur málinu sérkennilegt
afl. Hér finnst ekkert orð ódýrt
(Her er ingen fraser). Hvert orð
verðskuldar rúm sitt og gæðir frá-
sögnina þunga.
Þýðandinn, Asbjörn Hildremyr,
hefur gert einmitt þetta fullkom-
lega ljóst“.
í Haugesunds Avis, þann 22.
okt. 1973 er grein, sem ber fyrir-
sögnina:
Bókmenntaleg hjálp til Vest-
manneyja. Undirskriftin er L.
„Nýlega er út komin hjá Fonna
Forlagi bók, sem vekur sérstakan
áhuga fyrir margra hluta sakir,“
byrjar greinin. Síðan er gerð
grein fyrir höfundinum og
þýðandanum. Þar eftir er stiklað
á stóru í atburðarás „Sinfjötla" og
einhvern veginn tekst höfundin-
um að draga fram líkingu með
skáldsögunni og þeim byltingar-
öflum og frelsishreyfingum, sem
við þekkjum öll úr fréttum nútím-
ans. Orðrétt segir síðan:
í haust kom út skáldsaga eftir
Guðnýju Sigurðardóttur, kostuð
af Bókaforlagi Odds Björnssonar.
Hún heitir Töfrabrosið, er frekar
stutt, aðeins 114 blaðsíður í frem-
ur litlu broti. En hún bendir ótví-
rætt til þess, að Guðný Sigurðar-
dóttir hafi hæfileika sem skáld-
sagnahöfundur.
Hún segir vel frá, málið lipurt
og látlaust og samtöl eðlileg. Þá er
og sagan vel gerð sem heild, og
loks er það, sem ekki ber sízt að
meta, enda ærið sjaldgæft meðal
íslenzkra rithöfunda, að því er
mér hefur virzt: Guðný er gædd
kímni, og hún hefur lag á að nota
hana á þann hátt, að hún verði
ekki til úrdráttar heldur árétting-
ar því alvarlega erindi, sem skáld-
konan ávið lesendur sína.
. „Eitt af því sem er sérstætt við
þennan auðuga róman er að höf-
undurinn hefur hugsað til fólks-
ins frá Vestmannaeyjum og gefur
öll ritlaunin sín í því skyni að
endurreisa Bæjarbókasafn Vest-
mannaeyja. Daníelsson ætlar að
kaupa úrval norskra bóka, einnig
bóka, sem þýddar hafa verið af
íslenzku á norsku. Hugsun hans
er sú að efla norsk-íslenzkt menn-
ingarsamband."
Dagblsðið TIDEN í Arendal
birtir 8. október s.l. grein um
Guðmundur Daníelsson
„Sinfjötla'' á norsku. Hér er stutt-
ur kafli úr greininni:
„íslenzki rithöfundurinn Guð-
mundur Daníelsson kemur í
haust út með fyrstu bók sína á
norsku. Rithöfundurinn, sem tal-
inn er einn hinna fremstu og sér-
kennilegustu af núlifandi íslenzk-
um rithöfundum, leggur í þessari
bók fram fullgilda sönnun þess,
að skáldsagnalist hans er í mjög
háum gæðaflokki. Rómaninn
„Sonen min Sinf jötle“ er hrífandi
á meira en einu sviði. Stíll bókar-
innar er mjög góður ásamt bygg-
ingarformi hans, og persónulýs-
ingarnar eru mjög skýrar ..."
Dagblaðið FÆDRELANDS-
VENNEN í Kristjansand birtir
grein um „Sinfjötla" 8. okt. sl.
Meðgreininni fylgir mynd af rád-
mann Konrad M. Havig í Arendal,
sem hélt blaðamannafund fyrir
blaðamenn tveggja syðstu fylkja
Noregs, Austur-Agder og Vestur-
Agder. i þessari grein fær bókin
þann vitnisburð að þetta sé litrík-
ur róman, lifandi og mjög
persónulegur, með stórbrotinni
atburðarás.
AGDERPOSTEN hefur svipuð
ummæli 9. október. Þeirri grein
fylgir þriggja dálka gosmynd úr
Vestmannaeyjum. í báðum þess-
Sagan gerist í Reykjavík nútím-
ans og fjallar um það mikla og
margumrædda vandamál, sem
rauðsokkurnar blessaðar telja sig
hafa að nokkru leyti leyst, en eiga
þó eftir nægilegt til þess að það
endist að minnsta kosti nokkrum
kynslóðum! Aðalpersónan er gift
kona, sem vinnur heima, á þrjú
börn, tvo all stálpaða syni og átján
ára dóttur, sem farin er að vinna
að hárgreiðslu. Nú, svo á hún eig-
inmann, sem er það sæmilega
stæður, að heimilið getur veitt sér
brýnustu nauðsynjar, þó að það
og þá ekki sízt húsmóðurina vanti
fjölmargt, sem ýmsar aðrar fjöl-
skyldur og frúr telja sjálfsagt að
þær fái nottð. Þetta eitt út af fyrir
sig er sosum allt annað en hugn-
anlegt húsfreyjunni, en auk þess
um greinum er tími og rpm sög-
unnar skilgreint og að hún sym-
boliseri nútímann.
SÖRLANDSKE TIDENDE í
Arendal birtir 8. okt. stóra frétta-
grein um útkomu bókarinnar með
fjögra dálka mynd af Konrad
Havig með „Sinfjötla'* á norsku í
höndunum, og er Iögð mikil
áherzla á aukin vináttutengsl
milli íslands og Noregs í grein-
inni. Miklum lofsorðum er farið
um höfund bókarinnar, en engin
tilraun gerð til að ritdæma hans.
Þann 20. okt. birtir stórblaðið
SUNNMÖRSPOSTEN, sem gef-
inn er út i Alasundi langa neðan-
málsgrein um „Sonen min Sin-
fjötle'' og höfund bókarinnar. Að-
ur hafði sama blað birt frétta-
grein um bókina. I krónikkunni,
sem undirrituð er af A.H. er gerð
ýtarleg úttekt á skáldverkinu og
komizt að geysilega jákvæðri nið-
urstöðu. Þar er einnig bent á þá
miklu einangrun, sem málið veld-
ur íslenzkum rithöfundum. Um
það atriði segir svo orðrétt í grein-
inni:
„Um rithöfundinn Guðmund
Daníelsson má segja, að hann er
gott dæmi um tungumáls-
einangrun þá sem islenzkir rithöf-
undar búa við, þar sem hann fyrst
núna fær útgefna eina af bókum
sínum á norsku. Frá því fyrsta
bók hans kom út 1933 — ljóðasafn
— hafa komið út eftir hann 35
bækur, skáldsögur, smásagna-
söfn, ferðabækur og
margt annað. Tvisvar sinn-
um hafa -bækur eftir hann
verið valdar af hálfu tslands
til þess að vera með í bókmennta-
samkeppni Norðurlandaráðs, önn-
ur þeirra er „Sonen min
Sinfjötle". Það lítur helzt út fyrir,
að Islendingur verði fyrst á fá
Nóbelsverðlaunin til þess að
vekja nægilega mikinn áhuga
norskra útgefenda til þess að hon-
um veitist tækifæri til að sýna
hvers hann er megnugur sem
skáld.
Nú getur einhver kannski sagt,
að úr því að íslendingar ríghalda
sér við mál, sem aðeins 200 þús-
und sálir skilja, þá geti þeir átt
sig sjálfir, en það er mála sannast,
að þrátt fyrir fámenni sitt hafa
þeir þann boðskap og þá list upp á
að bjóða, að þeir ættu skilið
stærri lesendahóp.
Að forminu til er „Sonen min
Sinfjötle" sögulegur róman, og
einnig að því leyti er þetta nýstár-
leg skáldsaga frá hendi Daníels-
sonar, því að bæði á undan og
eftir hefur hann að langmestu
leyti fjallað um samtímaefni í
skáldskap sínum.“ Síðan kemur
mjög greinagóð úttekt á mannlýs-
ingum, stíl, efni og boðskap
bókarinnar. Grein sinni lýkur
höfundurinn með þessum orðum:
„Hér höfum við andspænis okk-
ur mann, sem hefur mikilleika
bæði sem rithöfundur og maður."
á hún við að búa fádæma tillits-
leysi bónda síns og barna, bæði i
orði og verki. Þetta ergir hana og
vekur deilur og rifrildi á heim-
ilinu, og auðvitað eykur það á
þreytu hennar og lífsleiða, og þeg-
ar sagan hefst, er þessi blessaður
píslarvottur alveg að því kominn
að heimta hjónaskilnað.
Þá gerist það, sem ýmsir munu
telja með nokkrum ólíkindum og
jafnvel reyfarabrag. En skáld-
konan kemst þó furðanlega frá að
gefa þessu blæ raunveruleikans
og þá ekki síður því, sem á eftir
fer. Ég tel jafnvel alls ekki ólík-
legt, að sú breyting, sem verður á
framkomu og líðan sögukonunnar
og að nokkru á heimilislifinu,
kynni að vekja einstaka lesanda
til hollrar umhugsunar um eigin
hagi, en hins vegar er ég ekki í
vafa um, að það, sem þarnagerist,
líti út sem furðuleg þýlyndisfjar-
stæða fyrir sjónum fjölmargra
kynsystra skáldkonunnar,
kannski fyrst og fremst af því, að
með allri sinni hægð og glettni
kynni Guðný Sigurðardóttir að
koma við viðkvæman streng hjá
þeim sjálfum. Og svo segðu þær
þá: „O, svei attan! . . . Og mikill
bannsettur afturhaldsdurgur og
elliglapakjáni er Guðmundur
Ilagalín að finna ástæðu til að
skrifa um og jafnvel bera lof á
jafnnauöaómerkilega bók og
þessa!"
Guðmundur Gfslason Ilagalfn.
Gaman og alvara