Morgunblaðið - 20.07.1974, Side 11

MOKGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. JULl 1974
dylst, að í því máli gerðist stór
hópur manna brotlegur við refsi-
lög í Bandaríkjunum með marg-
víslegum hætti. Innbrot voru
framin, símahleranir stundaðar
til að komast að trúnaðarmálum
einstaklinga I herbúðum
pólitískra andstæðinga, í kjölfar
afbrotanna áttu sér stað víðtækar
tilraunir til að hylma yfir afbrot-
in og hindra réttvísina við rann-
sókn málsins. Liður í viðnámi af-
brotamannanna var rógburður
um þá, sem kröfðust þess, að
rannsókn málsins væri fylgt fast
eftir. Hið margslungna mál
„Watergate“-hneykslisins er
alvarlegasta dæmið um rotið sið-
gæði stjórnmálamanns eða
aðstoðarmanna stjórnmálamanns
í Bandaríkjunum fyrr og síðar.
Þegar „Watergate“-nafnið er sett
í samband við undirskriftasöfnun
VARINS LANDS eða athafnir
tj áningarfrelsi
og Einar Braga
I Morgunblaðinu 29. júní birtist
grein eftir Baldur Hermannsson
eðlisfræðing undir fyrirsögninni
„Um tjáningarfrelsi og sorpblaða-
mennsku". I greininni er m.a.
fjallað um meiðyrðamál þau, sem
forgöngumenn VARINS LANDS
hafa höfðað gegn nokkrum aðil-
um og er undirritaður einkar
þakklátur fyrir skeleggan stuðn-
ing Baldurs við grundvallar-
sjónarmið stefnenda. í greininni
er þó eitt atriði, sem orkað gæti
tvímælis að dómi undirritaðs, en
það snertir mál rithöfundarins
Einars Braga. Um það segir
Baldur: „Persónulega býst ég við
því, að Einar Bragi fái vægastan
dóm sakborninga". Þessi skoðun
mun vera nokkuð útbreidd, enda
eru ummæli Einars Braga þau
stefnuatriði, sem andstæðingar
forgöngumanna VARINS LANDS
vitna oftast til, þegar þeir vilja
sýna, að lítið tilefni hafi verið til
málshöfðunar. Ríkisútvarpið
hefur einnig talið auðveldara að
hafa þessi stefnuatriði orðrétt eft-
ir en nokkur önnur af þeim um-
mælum, sem stefnt er fyrir, og
hafa ummæli Einars Braga óspart
verið tíunduð á þeim vettvangi
ásamt tilheyrandi kröfum stefn-
enda um „þyngstu refsingu".
Refsikröfurnar fylgja hefðbundn-
um venjum í meðyrðamálum og
verða ekki gerðar að umtalsefni
hér. Hitt vill undirritaður draga í
efa, að ummæli Einars Braga séu
ósaknæmari en ýmis önnur, sem
stefnt er fyrir.
Einar Bragi velur undirskrifta-
listum VARINS LANDS nafnið
„Votergeitvíxill", og fyrir þá
nafngift er honum stefnt fyrst og
fremst. Það skiptir að sjálfsögðu
höfuðmáli, hvað felst í slíkri nafn-
gift. Mesta hneyksli stjórnmála-
sögu Bandarikjanna tengist nafn-
inu „Watergate". í blöðum, út-
varpi og sjónvarpi hefur verið
hamrað á þessu hneyksli í meira
en ár um allan heim. Engum
forgöngumanna undirskrifta-
söfnunarinnar er óbeint látið að
þvi liggja, að þessar athafnir séu í
ætt við siðleysi „Watergate“-
hneykslisins og undirskriftasöfn-
unin tengd innbrotum, ljúgvitni,
íhlutun i persónufrelsi og einka-
mál, yfirhylmingum, tilraunum
til að hindra réttarrannsókn, róg-
burð o.s.frv. f 14. tölublaði Þjóð-
viljans er þetta t.d. útfært nánar
með eftirfarandi orðum: „Þess
vegna etja forráðamenn Sjálf-
stæðisflokksins nú á foraðið sín-
um óhreinustu börnum, — Voter-
geitdeildinni, mönnum, sem hylla
Nixon af þeim mun meiri ákafa
sem „verndara lýðræðisins og
hins frjálsa heims", þvi berari
sem innbyggjar Hvíta hússins
verða að saurugum myrkraverk-
um gegn veikburða lýðræðisþátt-
um bandarisks stjórnkerfis" í 39.
tölublaði Þjóðviljans er þessi
túlkun enn áréttuð, en þar segir:
„Fullyrti sjálfstæðismaðurinn, að
á vegum landvarnamanna færu
Markús K. Möller, formaður Stúdentafélagsins Vöku:
Opið bréf til 5, kenn-
ara í Háskóla Islands
25. JÚNÍ jSl. blasti þessi ógnvekjandi
fyrirsögn við á forsiðu Þjóðviljans. Við
hlið hennar var mynd af fyrrverandi
ritstjóra stúdentablaðsins, háleitum.
Ofsóknirnar, sem frá var greint, voru
vitaskuld meiðyrðakærur á hendur
ýmsum þeim, sem hófu rógsherferð
gegn ykkur og öðrum forstöðumönn-
um undirskriftasöfnunar undir kjörorð-
inu Varið land fyrr I vetur. I hópnum
voru tveir ritstjórar Stúdentablaðsins,
Gestur Guðmundsson og Rúnar
Artúrsson. Þessi hópurhafði sameinast
um að finna ykkur nöfn eins og land-
ráðamenn og hundflatir skrælingjar
Einn spekingurinn taldi jafnvel engin
orð ná að lýsa glæpum ykkar gegn
islensku þjóðinni
Syndir ykkar voru að sjálfsögðu
margvlslegar, en þrjár voru alvarleg-
astar. Sú fyrsta var að þið dirfðust að
hafa aðra skoðun á öryggismálum
landsins en ritstjórar Þjóðviljans og
Stúdentablaðs. Önnur syndin, — og
sú var stærst, — var, að verulegur
hluti þjóðarinnar tók undir málflutning
ykkar í þriðja lagi brutuð þið af ykkur
við framkvæmd söfnunarinnar.
Nákvæmni ykkar og vinnubrögð öll
voru með þeim hætti, að allar ásakanir
um tvlritanir og nafnafalsanir urðu
marklausar. Með þessu sviptuð þið
andstæðinga ykkar þeim vopnum, sem
að jafnaði hefur verið beitt til að
vefengja undirskriftasafnanir sem
þessa. Getur þá nokkurn undrað, þótt
ráðvilltir Þjóðviljamenn sæu sér ekki
annan grænni en að grlpa til ályga um
misnotkun söfnunargagna og móður-
sýkilegs skammaryrðaflaums?
Nú hafið þið bætt fjórðu syndinni
við með þv! að krefjast þess, að of-
sóknarmenn ykkar sæti ábyrgð vegna
ummæla sinna. Þetta hefur verið
túlkað af Þjóðviljanum og skyldum
blöðum sem ofsóknir óg árás á tján-
ingarfrelsið Túlkunin og moldviðrið,
sem þyrlað var upp I kringum hana,
voru auðvitað fyrst og fremst ætluð til
Upphaf
stúdenta-
ofsókna
á íslandi?
þess að tryggja bandalaginu betur ein-
hverjar reikandi sálir og svæla fáein
vafaatkvæði frá samtökunum I ný-
afstöðnum alþingiskosningum. Ykkur
er vafalaust enn betur Ijóst en mér, að
túlkunin stenst hvorki lögfræðilegt mat
né öfgalausa athugun. Sennilega er
flestum ritstjórnarmönnum Þjóðviljans
það einnig Ijóst. Aftur á móti er ég ekki
eins viss um ýmsa aðstandendur Stúd-
entablaðsins Af þeim sökum og öðr-
um ætla ég að vlkja að henni örlitið
Ofsóknarkenningin er augljós rang-
færsla Hafi einhverjir sætt ofsóknum,
þá eruð það þið, forstöðumenn undir-
skriftasöfnunarinnar, sem máttuð þola
takmarkalitlar svívirðingar og ærunag
vikum saman. Það hefði mátt kalla
ofsóknir, hefðuð þið gert út mann-
söfnuð til að lumbra á ritstjórum Stúd-
entablaðsins eða krafist þess, að þeir
yrðu reknir úr skólanum Hið eina af
þvi tagi, sem mér er kunnugt um, er
hins vegar tillaga Gests Guðmunds-
sonar um að vikja ykkur úr starfi. Ég
þykist raunar vita, að Gestur hafi sett
hana fram i trausti þess, að ekki yrði
tekið mark á henni. Séu það ofsóknir
að leita sér lögvarnar gegn æruþjófum,
þá er sá einnig ofsóknarmaður, sem
kærir hnuplara fyrir að stela eigum
sínum. Á því er stigs munur, en ekki
eðlis. Mönnum, sem gagnrýna
féhyggju og auðsöfnun, eins og þeir
Gestur og Rúnar gera, ætti raunar að
vera það auðskilið, að einhverjir kunni
að meta æru sina jafnt eða meira en
efni og peninga.
Þið eruð sakaðir um árás á tjáningar-
frelsið og stjórnarskrána Þótt þarna sé
jafnvel um enn greinilegri rangtúlkun
að ræða, hafa mætustu menn fallið
fyrir henni Misskilningur þeirra ber
vott um svo barnalega blindni á eðli
islensks réttarfars og löggjafar, að hún
er aumkunar verð. Ef menn telja máls-
sókn ykkar árás á tjáningarfrelsið, þá
hlýtur meiðyrðalöggjöfin i heild að
brjóta I bága við þetta frelsi og þar með
stjórnarskrána I þvl merka plaggi
stendur hins vegar i 72. grein: „Hver
11
nú fram víðtækustu persónu-
njósnir, sem fram hefðu farið hér-
lendis, og væri með ólíkindum, að
íslendingar einir ættu hugmynd-
ina að slíkum og þvílíkum vinnu-
brögðum heldur hlytu hér fag.
menn frá Watergate að éiga sinn
hlut að“. Slíkum aðdróttunum
geta forgöngumenn VARINS
LANDS ekki unað og telja að-
dróttunina, sem felst i „voter-
geit“-taglhnýtingunni hina alvar-
legustu ærumeiðingu. Enginn
sómakær maður getur unað þvi,
að nafn hans sé bendlað við þjófa,
ljúgvitni, yfirdrepskap eða mót-
þróa við löglegt dómsvald. Vilji
Einar Bragi halda því fram, að
hann hafi ekkert af þessu meint
með umræddri nafngift, er sjálf-
sagt að hlýða á þá skýringu fyrir
dómi.
Einar Bragi fór fram á það við
stjórn rithöfundasambandsins, að
skipuð yrði sérstök nefnd til að
meta hvort stefna forgöngu-
manna VARINS LANDS vegna
meintra meiðyrða hans gætu ekki
talizt aðför að tjáningafrelsinu í
landinu. Löglegir dómstólar
landsins hafa ekki ennþá kveðið
upp sinn dðm, en einkadómstóll
Einars Braga eða rithöfundasam-
bandsins hefur kveðið upp sinn
úrskurð. Einar Bragi er sýknað-
ur, en sök lýst á hendur forgöngu-
mönnum VARINS LANDS. Slík-
ur úrskurður er af ýmsum ástæð-
um marklaus. Hagsmunahópar
geta alltaf valið skoðanabræður
sína til að kveða upp hagstæða
úrskurði. Forgöngumönnum
VARINS LANDS væri í lófa lagið
að skipa nefnd virtra „hag-
stæðra" borgara, sem eflaust
kæmist að öndverðri niðurstöðu
við hagsmunafélag Einars Braga.
Slíkur alþýðudómstólaleikur er
þó lítt viðeigandi, ágreinings-
málinu hefur nú þegar verið
stefnt fyrir óvilhalla löglega dóm-
stóla landsins og þeir eru rétti
aðilinn til að skera úr ágreiningn-
um.
Skáldaleyfi ná ekki til þess að
leyfa skáldum að drótta glæpum
að samborgurum sínum, né held-
ur til þess að fela aðdróttanir f
líkingamál með sama markmið í
huga. Það stoðar lítið að vitna til
almennra mannréttinda og tján-
ingarfrelsis, í þessu sambandi.
Hinn 19. júní 1953 undirritaði for-
seti Islands fullgildingarskjal
varðandi Evrópusamning um
verndun mannréttinda og mann-
frelsis. Samningurinn gekk f gildi
maður á rétt á að láta i Ijós hugsanir
sínar á prenti; þó verður hann að
ábyrgjast þær fyrir dómi Ritskoðun og
aðrar tálmanir fyrir prentfrelsi má
aldrei i lög leiða," Andstæðingar ykkar
hafa margsinnis vitnað í þessa grein
með þv! að taka siðustu málsgreinina
eina út úr Slíkt verður ekki kallað
annað en fölsun af grófasta tagi.
Þið hafið ákveðið að stefna tveimur
ritstjórum Stúdentablaðsins fyrir róg
Þeir hafa risið öndverðir gegn ofsókn-
unum sem sannir landvarnarmenn
prentfrelsisins Viðbárur þeirra koma
óneitanlega spánskt fyrir sjónir, þegar
haft er I huga, að félagar þeirra f
háskólanum lögsóttu á sinum tima
Morgunblaðið vegna skrifa, sem birst
höfðu i Velvakandadálkum blaðsins
Orðbragðið á þeim skrifum mun hafa
verið i ætt við þann sóðaskap, sem
öðru hvoru flýtur uppi á siðum Stúd-
entablaðsins og þið hafið fengið að
kynnast. Síðast þegar ég hafði spurnir
af, töldu þeir málið sigurvænlegt Ekki
rekur mig minni til, að þeir hafi talið
sig vera að ofsækja einn né neinn
Af þvi, sem að ofan er sagt, er
augljóst, að ég tel, að þið hafið fullan
lagalegan rétt til að sækja stúdenta-
29. júní sama ár. Þar segir um
tjáningarfrelsið í 10. grein:
1. Hver maður á rétt til að láta í
Ijós álit sitt. í rétti þessum felst
frelsi til að ráða skoðunum sínum,
fá og miðla vitneskju heima og
erlendis án afskipta stjórnvalda.
Þrátt fyrir ákvæði þessarar grein-
ar skal rfki heimilt að krefjast
þess, að útvarps-, sjónvarps- og
kvikmyndafyrirtæki séu ekki rek-
in nema samkvæmt sérstöku
leyfi.
2. Þar sem af réttindum þessum
leiðir skyldur og ábyrgð, er
heimilt að þau séu háð þeim
formsreglum, skilyrðum, tak-
mörkunum eða viðurlögum, sem
mælt er í lögum og eru nauðsyn-
legar f lýðfrjálsu þjóðfélagi vegna
öryggis almennings og rfkis eða
landvarna, til að komið sé í veg
fyrir óspektir eða glæpi, til að
vernda heilbrigði eða siðgæði,
mannorð eða réttindi annarra, til
að koma í veg fyrir uppljóstrun
trúnaðarmála eða til að tryggja
vald og óhlutdrægni dómstóla.
Mannréttindum fylgja skyidur
og ábyrgð og þau eru háð skilyrð-
um og takmörkunum m.a. til að
vernda mannorð og réttindi
annarra. Forgöngumenn VARINS
LANDS vilja njóta þeirrar vernd-
ar ærunnar, sem hér um ræðir og
fslenzk lög veita í fullu samræmi
við allar aljfjóðlegar mann-
réttindayfirlýsingar, sem á Is-
landi gilda. Verndun virðingar
einstaklings gegn árásum þess,
sem vill misnota tjáningarfrelsið
til ærumeiðinga, er jafn helg
mannréttindi og tjáningarfrelsið.
Skáldum og rithöfundum hefur
sennilega, að blaðamönnum
undanskildum, oftast allra verið
stefnt fyrir meiðyrði á Islandi.
Stundum fer það reyndar saman
að vera skáld, rithöfundur og
blaðamaður enda mjótt á munum
og þvf ekki auðvelt að segja, hvort
skáldið eða blaðamaðurinn á í
hlut. Tíð meiðyrði á hendur skáld-
um og rithöfundum eiga vafalaust
rætur að rekja til þess, að árás á
æru manns telst almennt öflugri,
ef ritsnillingar beita stílvopni
sínu, — rita, fella í líkingamál eða
bundið mál meiðandi ummæli um
andstæðinga sfna. Skáld og rit-
höfundar mega því eiga von á
þyngri viðurlögum en aðrir, þar
sem þeirra ábyrgð er meiri.
18. júlf 1974
Þorvaldur Búason.
blaðsritstjórana til saka fyrir skrif þeirra
og að meiðyrðakærur verði ekki með
skynsamlegum hætti túlkaðar sent of-
sóknir eða árás á tjáningarfrelsið Af
þessu leiðir engan vegin að ég sé
sammála ykkur um ágæti þeirra né
tilgang Stjórnmálamenn og aðrir, sem
fást við stórræði, hætta yfirleitt fljót-
lega að kippa sér upp við fúkyrði Að
vlsu fenguð þið ykkar skammt rlflegan,
en við einhverjum kveðjum af þessu
tagi gátuð þið búist. íslensk stjórnmál
hafa ekki verið rekin með meiðyrða-
málum, enda hefur reynslan sýnt, að
slik vörn stoðar litt gegn illmælum
Venjulega hefst ekki annað upp úr
krafsinu en ný skammademba, og eng-
inn nennir endalaust að elta ólar við
rógbera. Þessu hafið þið kynnst siðan
þið hófuð málareksturinn. Siðustu
daga hefur ykkur jafnvel verið brigslað
um að hafa lagt fram stefnurnar i
auðgunarskyni Mér þykir þó líklegra.
að þið viljið kenna fáeinum málsóðum
ofurlitla mannasiði og auglýsa skömm
þessara manna og málflutning þeirra
rækilega fyrir alþjóð. Hvort sem tilgáta
min er rétt er hið fyrra gersamlega
óframkvæmanlegt. Menn hafa fyrr
reynt að lækna venjulegan götustráks-
skap með flengingum, andlegum eða
líkamlegum, en gengið misjafnlega.
Þegar að baki honum býr trúarhiti og
einsýni Þjóðviljamanna og skoðana-
bræðra þeirra I háskólanum, er hann
ólæknandi Þessar málssóknir eru
heldur ekki vel fallnar til að kynna
almenningi málin Qðru nær Þær gefa
Þjóðviljaklfkunni og fylgifiskum hennar
kjörið tækifæri til að slá ryki I augu
fólks með ofsóknahjali og ritskoðunar-
þvættingi Mönnum blöskra lika fjár-
kröfur ykkar, sem ekki verður séð að
þjóni tilgangi Ykkur þykiref til vill sem
andstæðingar ykkar muni vera tilfinn-
inganæmastir i buddunni og læri lexí-
una best I gegn um hana Þar gæti ég
tæplega samsinnt ykkur. Það vekur
lika furðu, hve smásmugulegir þið
eruð að tina til hverja hnútu, sem að
ykkur var kastað. hversu litilfjörleg og
langsótt sem hún kann að vera Sllkar
Framhald ábls. 31