Morgunblaðið - 26.10.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. OKTÖBER 1974
Ingvar Vilhjálmsson útgerðarmaður
sjötíu og fimm ára
Ingvar Vilhjálmsson er 75 ára í
dag. Hann hefur um fjögurra ára-
tuga skeið verið þjóðkunnur sem
útgerðarmaður og vegna marg-
þættrar starfsemi í sjávarútvegi
landsmanna.
Hafa umsvif hans vaxið með
árunum. svo hann er fyrir löngu
orðinn einn af fremstu fram-
kvæmda- og framfaramönnum
sjávarútvegsins.
Foreldrar Ingvars voru Vil-
hjálmur járnsmiður og bóndi
Hildibrandsson og kona hans
Ingibjörg Olafsdóttir. Bjuggu þau
fyrst í Dísukoti í Þykkvabæ í
Rangárvallasýslu og síðar á árun-
um 1906—1919 í Vetleifsholti í
Ásahreppi, að Vilhjálmur brá búi
og fluttist til Reykjavíkur með
fjölskyldu sinni, konu og fjórum
börnum, Olgeiri, Sigurbjörgu,
Ingvari og Kristni.
Olgeir vinnur við Bifreiðaeftir-
litið og skráningu ökutækja í
Reykjavík, Sigurbjörg varð síðari
kona Guðmundar Kristjánssonar,
skipstjóra og skipamiðlara, og
Kristinn umsjónarmaður. Ingvar
var næst yngstur þeirra systkin-
anna.
I Reykjavík bjó fjölskyldan á
Laufásvegi 20.
Þau Vilhjálmur og Ingibjörg
voru mesta myndarfólk. Vilhjálm-
ur var þjóðhagasmiður á járn og
tré. Hið nafnkunna kvæði Davíðs
Stefánssonar: Höfðingi smiðjunn-
ar, var ort um Vilhjálm:
Þar segir m.a.:
„Hann tignar þau lög, sem lífið
með logandi eldi reit,
Hann lærði af styrkleika stálsins
að standa við öll sín heit.“
„Höndin, sem hamrinum lyftir,
er hafin af innri þörf,
af líknsamri lund, sem þráir
að létta annarra störf.“
Það slys henti f Þykkvabæ að
hestur sem verið var að járna sló
Sigurbjörgu dóttur Vilhjálms svo
efrivör hennar skarst illa og
blæddi mjög úr sárinu. Var hún
þá barn að aldri. Var nauðsynlegt
að sauma skurðinn saman sem
allra fyrst. Þá vildi svo vel til, að
Ólafur Guðmundsson héraðs-
læknir Sivertsen, er þá bjó að
Stórólfshvoli, hafði verið sóttur
til sjúklings fram í Þykkvabæ.
Náðist samband við lækninn.
Hann var bróðiT Teodóru
Thoroddsen og Asthildar Thor-
steinsson í Bfldudal. Læknirinn
hafði ekki haft með sér að heiman
nál til að sauma saman skurð,
enda ekki búist við því, að til
slíkrar nálar þyrfti að grípa í
ferðinni. En 3—4 tíma ferð var að
Stórólfshvoli úr Þykkvabæ hvora
leið og yfir Ytri-Rangá að fara á
breiðu og djúpu vaði og einnig
yfir Rangá eystri. Nú voru góð ráð
dýr, því að líf barnsins var í
hættu.
Kvaðst Vilhjálmur mundu
freista þess að smíða nálina í
smiðju sinni. Er það skemmst að
segja, að smíðin tókst fljótt og vel.
Læknirinn vann verk sitt með
ágætum svo barninu var borgið.
Engin andlitslýti urðu á Sigur-
björgu vegna þessa slyss.
Atta bæir voru í Vetleifsholts-
hverfi á uppvaxtarárum Ingvars
og stórar f jölskyldur og vinnufólk
á flestum bæjunum.
Aðalfrömuðir í framfaramálum
voru þrír: Ólafur Ólafsson í
Lindarbæ, lærður búfræðingur
frá búnaðarskólanum í Stend í
Noregi og búnaðarháskólanum í
Kaupmannahöfn. Jafnframt var
hann hreppstjóri í Ásahreppi.
Annar var Vilhjálmur Hildi-
brandsson, bóndi og járnsmiður,
er bjó á vesturbænum í Vetleifs-
holti. Hinn þriðji var Ólafur Er-
lendsson, bóndi í Parti.
Þessir búhöldar tóku saman
höndum um það að kaupa sláttu-
vél til reynslu. Gerðu þeir kaupin
fyrir áeggjan Jóns Jónatanssonar,
búnaðarráðunauts, síðar alþingis-
manns Árnesinga, er hjálpaði
þeim við útvegun vélarinnar, sem
var ein af fyrstu sláttuvélunum,
sem til landsins komu. Hún var
dregin af tveim hestum. Reyndist
vélin svo vel að næsta ár höfðu
þessir bændur eignast sína sláttu-
vélina hver.
Þegar verið var að setja fyrstu
sláttuvélina saman á hlaðinu í
Lindarbæ minnist ég þess, að við
Ingvar vorum þar áhugasamir
áhorfendur. Hann níu ára en ég
fjögurra ára og Ragnar í Lindar-
bæ þriggja ára.
Eldri bændasynirnir, sem þá
voru reyndar á unglingsárum, en
gamlir í augum okkar Ingvars
unnu að því að setja sláttuvélina
saman, brýna tennurnar f Ijánum
og stilla greiðuna og smyrja vél-
ina. ÞaðvarOlgeirbróðir Ingvars,
Ásgeir, Ölafur og Þórður, synir
Ólafs I Lindarbæ og Erlendur og
Guðni, synir Ólafs í Parti, en
bændurnir sjálfir horfðu á öðru
hvoru aðgerðarlitlir, nema Vil-
hjálmur í Vetleifsholti.
Má segja, að þeir, sem þarna
söfnuðust saman þennan sumar-
dag árið 1909, hafi verið vitni að
því, að vélamenning nútfmans
hélt innreið sína f landbúnað
Suðurlandsundirlendisins, ein-
mitt á þeim bæjum, sem stunduðu
heyskap í Safamýri, víðáttumesta
engi landsins.
Þar var rennislétt starengi, með
áveitu gegnum Djúpós og löngum
mýraskurðum til þess að draga úr
vatnselgnum. Heyjað var í Safa-
mýri frá um það bil 40 bæjum og
heyfengurinn oftast 30—40 þús-
und hestburöir á sumri.
Reyndar voru skilvindurnar og
prjónavélarnar komnar áður, en
sláttuvélin var mesta nýjungin á
þessum tfma.
Allir áttu þessir búhöldar af-
bragðs konur, þar sem voru þær
Margrét Þórðardóttir i Lindar-
bæ, Ingibjörg Ólafsdóttir í
Vetleifsholti og Guðríður Þor-
steinsdóttir í Parti. Eru afkom-
endur þeirra margir þjóðkunnir.
Kynntist ég vel hjartagæzku og
dugnaði þessara kvenna þau 6
sumur á árunum 1909—18, sem
ég var smali í Lindarbæ hjá Ólafi
Ólafssyni, hreppstjóra frá Lund-
um í Stafholtstungum, bróður
Ragnhildar ömmu minnar í Eng-
ey.
Ingvar reri í Þorlákshöfn á ára-
skipi tvær vertíðir sem háseti.
Var hann þá unglingur, 17 og 18
ára gamall. Frá Þorlákshöfn hafði
sjórinn verið sóttur á áraskipum í
kaþólskri tíð og allar götur síðan.
Þessi forna sjósókn var að hverfa
þegar hér var komið sögu, 1916 og
1917.
Ágæt frásögn, höfð eftir
Ingvari, birtist á sjötugsafmæli
hans í Morgunblaðinu, um sfðustu
ár áraskipanna í Þorlákshöfn. Var
hún rituð af Matthíasi Johannes-
sen ritstjóra.
Síðan varð Ingvar togarasjó-
maður á árunum 1919—25. Tók
hann próf frá Stýrimannaskólan-
um 1926. Stýrimaður og skipstjóri
á togurum var hann á árunum frá
1926—1934, að hann hætti sjó-
sókn og gerðist útgeröarmaður.
Hann var í nokkur ár skipstjóri á
b/v Leikni sem Ól. Jóhannesson á
Patreksfirði gerði út.
Ingvar Vilhjálmsson var því
sjómaður í 18 ár áður en hann hóf
útgérð sjálfur, fyrst í félagi við
aðra. Sfðan rak hver framkvæmd-
in aðra svo hann varð eins og ég
sagði um hann í blaðagrein á
sextugsafmæli hans 1959 sann-
kallaður höfðingi framkvæmd-
anna, eins og Vilhjálmur faðir
hans var höfðingi smiðjunnar.
Hann hefur rekið útgerð, fisk-
kaup, fiskverkun og sfldarsöltun í
öllum landsfjórðungum og síldar-
bræðslu á Seyðisfirði. Hann
stofnaði ísbjörninn h/f 1944 og
hefur frá upphafi verið aðaleig-
'andi þess fyrirtækis og fram-
kvæmdastjóri þess. Ingvar er
einn^f stofnendum Síldar- og
fiskimjölsverksmiðjunnar h/f f
Reykjavík og formaður félagsins.
Framkvæmdastjóri félagsins var
ráðinn Jónas Jónsson frá Seyðis-
firði, en hanri flutti að austan til
að taka við starfinu. Rekur félag-
ið nú báðar fiskmjölsverksmiðj-
urnar í Reykjavík. Á annan ára-
tug gerði félagið út fjóra ný-
sköpunartogara og hafði forgöngu
um flutning bræðslusíldar af fjar-
lægum miðum til Reykjavíkur á
tankskipinu Sildinni, sem félagið
keypti í þessu skyni. Slíka flutn-
inga hafði Einar Guðfinnsson í
Bolungarvík framkvæmt áður,
en í smærri stfl. í öllu þessu starfi
var Jónas hægri hönd Ingvars.
Hafa þeir nú átt náið samstarf í
aldarfjórðung.
Ingvar lét smfða togarann Frey
hjá Seebeck-skipasmíðastöðinni í
Bremerhaven árið 1960, eitt
glæsilegasta skip, sem verið hefur
f fiskiskipaflota landsmanna.
Seldi hann skipið þegar aflabrest-
ur og verðfall á fiski hafði steðjað
að togaraútgerðinni í nokkur ár,
jafnframt því sem uppgrip voru á
sfldveiðum á þeim árum. Nýjan
skuttogara af stærri gerðinni, m/s
Hrönn, sem kom til landsins sl.
vor, hefur Ingvar keypt f félagi
við Einar Sigurðsson.
Ingvar hefur um langt skeið átt
sæti í stjórn Sjóvátryggingafélags
tslands h/f, Olíuverzlunar islands
h/f, Samlagi skreiðarframleið-
enda og Sölumiðstöð hraðfrysi-
húsanna. Hann var f 28 ár í stjórn
Fiskifélags Islands og jafn lengi
fulltrúi á Fiskiþingum. í út-
gerðarráði Reykjavíkurborgar
átti hann sæti í 24 ár og var lengi
varamaður í borgarstjórn Reykja-
vfkur. Hann hefur lengi átt sæti f
framkvæmdanefnd Vinnuveit-
endasambands Islands og í stjórn
L.I.U. I stjórn Eimskipafélags Is-
lands hefur hann verið frá 1967.
Auk alls þessa hefur hann setið í
fjölmörgum nefndum, sem fjallað
hafa um málefni sjávarútvegsins,
sem oft langt yrði upp að telja.
Ingvar vill láta frjálst framtak
einstaklinganna sitja i fyrirrúmi
og að afskipti ríkis og bæja og
sveitarstjórna af atvinnumálum
séu sem minnst.
Nú er fyrirtæki Ingvars, Is-
björninn h/f, að reisa eitt full-
komnasta frystihús f landinu hér
í Reykjavík við norðurgarðinn í
örfirsey.
Synir Ingvars hafa nú gerst
framkvæmdastjórar við fyrirtæki
hans. Sjálfur hefur hann sagt
mér, að hann fari senn að draga
sig í hlé.
Ég hefi þegar þetta er ritað
þekkt Ingvar Vilhjálmsson í 65 ár
og átt samleið með honum í ýms-
um félögum, stjórnum og nefnd-
um, er starfað hafa á vettvangi
sjávarútvegsins. Hefur samvinna
okkar jafnan verið hin bezta og
vinátta og tengdir milli fjöl-
skyldna okkar.
Ingvar kvæntist Áslaugu Jóns-
dóttur, Tómassonar í Hjarðarholti
í Stafholtstungum, 8. júní 1935.
Móðir hennar var Sigríður Ás-
geirsdóttir, Finnbogasonar á
Lambastöðum á Seltjarnarnesi,
sfðast bónda, útvegsmanns og
bókbindara að Lundum. Seinni
kona Ásgeirs var Ragnhildur
Ölafsdóttir að Lundum, ættuð frá
Bakkakoti (Hvítárbakka) í
Borgarfirði, en hún var áður gift
Ólafi Ólafssyni, óðalsbónda á
Lundum, sem fóst af slysförum.
Voru þær því sammæðra Ragn-
hildur Ólafsdóttir í Engey og Sig-
ríður í Hjarðarholti.
Heimili þeirra Ingvars og As-
laugar að Hagamel 4 í Reykjavík,
þar sem þau bjuggu í 23 ár, var
eitt hið glæsilegasta f landinu.
Þar var gott að koma, enda gest-
kvæmt mjög.
Heimilið mótaðist af smekkvísi
og hjartahlýju húsmóðurinnar og
af rausn hjónanna beggja.
Áslaug var frfð sýnum og vel
menntuð. Henni var flest til lista
lagt sem góða konu má prýða.
Hún varð bráðkvödd á aðfanga-
dag jóla 1968. Var þá sár harmur
kveðinn að eiginmanni hennar og
fjölskyldu. Allir, sem höfðu af
henni nokkur kynni, minnast
hennar með söknuði.
Börn þeirra hjóna, sem upp
komust, eru Vilhjálmur fram-
kvæmdastjóri, Jón hdl. og fram-
kvæmdastjóri og Sigríður hús-
freyja. Elsta barn sitt, Jón, misstu
þau af slysförum barn að aldri, og
er Jón yngri skírður eftir honum.
Ingvar er búinn þeim hyggind-
um og dug sem fleytt hefur ís-
lendingum f 11 aldir í blíðu og
stríðu.
Ingvar er mjög þreklega vaxinn
og herðabreiður og handsterkur,
meðalmaður á hæð, ennið hátt og
breitt, svipmikill. Mikið skap og
skapmildi fara vel saman. Hann
er árrisull, áhugasamur og úr-
ræðagóður og þvf velmetinn af
samstarfsmönnum sfnum og
starfsfólki.
Ég sendi Ingvari og fjölskyldu
hans beztu árnaðaróskir á þessum
tímamótum í ævi hans og þakka
honum fyrir mína hönd og fjöl-
skyldu minnar langa vináttu og
órofatryggð.
Sveinn Benediktsson
P.S. Ingvar býr nú að Unnar-
braut 2, Seltjarnarnesi, á efri hæð
hússins, en Jón sonur hans með
fjölskyldu sinni á neðri hæðinni.
Tekur Ingvar á móti gestum og er
ekki að efa, að þar verður margt
um manninn. S.B.
Það verða margir, sem heiðra
Ingvar Vilhjálmsson í dag á 75
ára afmæli hans í ræðu og riti,
enda af sjaldgæfum verðleikum.
Hér í blaðinu í dag er sagt frá
stórbrotinni sögu framkvæmda
haris og forustu í íslenzkum
sjávarútvegi og merkum félags-
málastörfum. Mér er í hug að
heiðra þennan aldna heiðurs-
mann með nokkrum persónuleg-
um orðum.
Kynni mín af Ingvari eru ekki
löng, aðeins sex ár, en þá tengdist
ég honum sifjaböndum. Þessi
stuttu kynni hafa reynzt mér
þeim mun merkilegri og lærdóms-
rfkari.
Hallgrímur Hallgrímsson
magister ritaði m.a. svo í minn-
ingargrein um Vilhjálm, föður
Ingvars, við andlát hans 1936.
„Engan mann hefi ég þekkt
iðjusamari honum, gekk aldrei
verk hendi firr. Hann var hverj-
um manni árrisulli og vinnudagur
hans var langur. En það eru ekki
störfin ein, sem gera Vilhjálm
heitinn minnisstæðan þeim, sem
hann þekktu, heldur fremur
skaplyndi hans og mannkostir.
Hann var fyrst og fremst
samvandaður heiðursmaður,
sem ekki vildi vamm sitt
vita. Hann var traustur vinur
vina sinna. hjálpsamur og
brjóstgóður og mátti segja um
hann, aðhann legði gott tilallra.
Hann var alvörugefinn og fámáll,
fastur fyrir og heill í hverju máli
og lét ógjarnan hlut sinn, er þvf
var að skipta. I viðskiptum var
hann svo áreiðanlegur sem fram-
ast er auðið."
Þessi eftirmæli um föður hans
eru jafnframt svo sannferðug og
kjarnyrt lýsing á Ingvari, að ég
fæ ekki betur orðað. Þetta sýnir
um leið, að eplið féll ekki langt
frá eikinni. Þegar Ingvar hélt í
verið til Þorlákshafnar 17 ára
gamall, fótgangandi úr Holtun-
um, með malinn á bakinu, þá
íþyngdi ekki veraldlegur auður,
fremur en títt var um sveitapilta í
þann tfð. Meira hafði hann í
vegarnesti af góðu uppeldi og eft-
irdæmi foreldra sinna. Hefur það
verið honum gæfa og haldreipi
alla tfð.
Aðrir, sem betur þekkja, munu
rekja söguleg brautryðjandastörf
Ingvars í sjávarútvegi. Ég vil þó
segja, að þegar Ingvar, fyrir rúmu
ári, hóf byggingu stærsta og full-
komnasta frystihúss landsins, og
þótt vfðar væri leitað, þá gerði
hann sér yngri mönnum og okkur
yngri mönnunum skömm til. Á
þessum tímum svartsýni og kjark-
leysis, þá hefur Ingvar á efri
árum gefið eftirdæmi um þau
hyggindi og áræði, sem ein leiða
þjóðina til framfara.
Mig langar að rekja mörg önnur
dæmi um mannkosti og mannvit
afmælisbarnsins, en hér er varla
rúm til þess. Eitt dæmi skal þó
tilgreint um sjálfsaga Ingvars, en
það er þegar hann lauk stýri-
mannaprófi 1926, á einu ári, en
það var þá tveggja ára nám. Hann
hafði tafizt við áætlun sfna um
námið, þegar hann fékk vír í
auga, en auk þess hafði nú verið
gert skilyrði um inntökupróf. Á
skömmum tíma nam hann fyrir
inntökuprófið, sem hann lauk
með góðum árangri. Prófinu
skyldi hann ljúka, eins og ráðgert
hafði verið, þrátt fyrir slysið og
óvæntar námskröfur.
Ingvar er einstakt snyrtimenni
í umgengni, eins og raunar um öll
sin mál. Hann hefur varðveitt trú
sína úr bernsku og það eru fáir
sunnudagar, sem hann ekki sækir
messu. Það gerir hann í engu
öðru skyni en til þess að svala
trúarþörf sinni.
Um Ingvar má segja, eins og
Davíð kvað, að því að talið er, um
föður Ingvars: „Þá væri þjóðinni
borgið, ef þúsundir gerðu eins.“
Heill þér Ingvar enn um langan
aldur.
Jón Edwald Ragnarsson.
I dag er Ingvar Vilhjálmsson
útgerðarmaður 75 ára gamall.
Tímamót sem þessi í æfi manna
vekja menn gjarnan til umhugs-
unar um þann sem í hlut á.
Ef um er að ræða menn sem
skarað hafa fram úr á fjölmörgum
sviðum, og ef kynnin hafa verið
betri en almennt gerist, þá lfta
menn gjarnan til baka yfir farinn
veg og kemur þá margt f hugann
sem ljúft er að minnast. Þannig
mun vera um alla þá sem kynnst
hafa Ingvari Vilhjálmssyni og er
ég einn af þeim.
Við Ingvar höfum nú þekkst um
32ja ára skeið. Er það langur tími
og hafa atvikin hagað því svo til
að við höfum átt mjög náið sam-
starf allan þennan tíma.
Ég tel mig fara með rétt mál
þegar ég segi, að ég muni öðrum
fremur vera fær um að meta rétt
Framhald á bls. 22