Morgunblaðið - 23.12.1976, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 1976

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulitrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjórn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1 100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Fjármagn tryggt
til geðdeildar
Er fjárlög voru afgreidd fyrir árið 1977 á Alþingi
í fyrradag, var samþykkt tillaga frá fjárveitinganefnd þess
efnis, að bæta skyldi 48 milljónum króna við það fjárframlag,
sem upphaflega var ráðgert til geðdeildar Landspítalans. Frá
yfirstandandi ári er að auki til ráðstöfunar um 1 5 milljónir króna.
Ennfremur samþykkti þingið tillögu um heimild til lántöku fyrir
geðdeild að upphæð 25 milljónir króna. Þessi afgreiðsla Alþingis
á málefnum geðdeildar Landspítalans þýðir i raun, að unnt verður
að ráðast i framkvæmdir á næsta- ári bæði við göngudeild og
legudeild hinnar nýju geðdeildar. Þetta kom skýrt fram við 3.
umræðu fjárlaga á Alþingi, er Ragnhildur Helgadóttir spurðist
fyrir um það hvernig þessu viðbótarfjármagni yrði varið og Jón
Árnason, formaður fjárveitinganefndar, svaraði því til, að þetta
fjármagn mundi nægja til fyrirhugaðs verkáfanga, bæði við
göngudeild og legudeild
Morgunblaðið fagnar þessari niðurstöðu í málefnum geðdeildar
Landspítalans. Eins og fram hefur komið hér í blaðinu síðustu
vikur hefðu framkvæmdir við geðdeild Landspítalans dregizt úr
hófi, ef látið hefði verið sitja við upphaflega fjárveitingu sam-
kvæmt fjárlagafrumvarpi. Eins og ástandið er nú í málefnum
geðsjúkra hefði heldur ekki nægt, að einungis hefði verið unnið
að því að opna göngudeild á næsta ári. Nú hefur verið tryggt, að
sjúkrarúm verða einnig tekin í notkun. Væntanlega leiða þær
umræður, sem að undanförnu hafa orðið um málefni geðsjúkra
og ákvörðun Alþingis nú til þess að áherzla verði lögð á að hraða
framkvæmdum við geðdeild Landspítalans á næstu misserum.
Skjótar upplýsingar
um afkomu ríkissjóðs
Matthías Á. Mathíesen, fjármálaráðherra, skýrði
frá því við lok fjárlagaumræðu á Alþingi, að hann mundi að
loknu jólaleyfi þingmanna gera Alþingi grein fyrir greiðsluafkomu
ríkissjóðs á sl. ári og bráðabirgðatölum ríkisreiknings f árslok
1 976. Ennfremur sagði fjármálaráðherra, að stefnt yrði að því að
fullgerður ríkisreikningur fyrir yfirstandandi ár yrði lagður fyrir
Alþingi fyrir þínglok á vori komanda.
Það heyrir til algerra nýjunga, að Alþingi fái svo skjótt yfirlit yfir
fjárhagsafkomu ríkissjóðs á árinu á undan. En þetta er kleyft
vegna þess, að núverandi fjármálaráðherra hefur beitt sér fyrir
gagngerum umbótum á öllum ríkisfjármálum, sem gera kleyft,
annars vegar að fylgjast frá mánuði til mánaðar og jafnvel frá viku
til viku með stöðu ríkissjóðs, einstakra ráðuneyta og ríkisstofnana,
og hins vegar að gera upp á stuttum tima um áramót afkomu
rikissjóðs yfir árið.
Jólasundmót öryrkja
Nýlega er lokið fyrsta jólasundmóti öryrkja,
sem háð hefur verið hér á landi. íþróttahreyfingin og samtök
öryrkja tóku höndum saman um að koma þessu móti á og
Morgunblaðinu gafst kostur á að veita því nokkurn stuðníng, sem
blaðið telur sér sæmdarauka.
Hugmyndin að baki jólasundmótinu er einfaldlega sú að hvetja
öryrkja til þátttöku í iþróttum Hingað til hafa menn ekki talíð að
örorka og íþróttir gætu farið saman en á þessu sviði sem öðrum
hefur orðið hugarfarsbreyting hin síðustu ár. Með sama hætti og
nú er stuðlað að því, að öryrkjar geti tekið þátt í hinu daglega lífi
þrátt fyrir örorku sína, er að því stefnt, að þeir geti notið þeirrar
heilsubótar, sem íþróttaiðkun er. Þess vegna ber að fagna þessu
framtaki og vonandi verður slíkt jólasundmót fastur þáttur i starfi
íþróttahreyfingar og öryrkja i framtíðinni.
eftir WILLIAM
BORDERS
' (
jNeUr|Iork$tme0
Skálkaskjól
Indiru Gandhi
Ég kannast við ungan lög-
fræðing I Delhi, höfuðborg Ind-
lands; hann hafði oft á orði hér
áður fyrr að fara að skipta sér
af stjörnmálum og koma fram
hugsjónum slnum um umbæt-
ur I landinu. Hann er nú búinn
að skipta um skoðun. Sfðast,
þegar ég hitti hann ætlaði hann
að snúa sér að lögmannsstörf-
um og þeim heldur leiðinlegum
( þokkabót, a.m.k. ekki Ifkt þvf
jafnfögrum og stjórnmálin eru.
1 Delhi býr annar kunningi
minn, ungur og upprenna di
blaðamaður, bæði greindur og
efnilegur. Hann hafði mikið á
prjónunum hér áður. Nú orðið
segir hann, að „engin framtfð
sé f blöðunum á Indlandi“.
Hann er búinn að segja upp
starfi sfnu og ætlar á mjólkur-
bú uppi f fjöllum. Ég skal
nefna þriðja kunningja minn;
það er M.C. Chagla, fyrrum
dómari, sendiherra og ráð-
herra, nú kominn á efri ár.
Hann sagði við mig fyrir
skömmu. „Sú var tfðin, að ég
gerði mér vonir. En nú sé ég
enga glætu fram undan, hvern-
ig, sem ég leita.“
Ég tek þessa menn og orð
þeirra til dæmis um fjölda-
marga aðra Indverja og skoðan-
ir þeirra nú upp á síðkastið.
Það, sem vakir fyrir þeim er
þetta i stuttu máli: þegar ind-
verska ríkisstjórnin lýsti yfir
neyðarástandi og tók sér skil-
yrðislaust völd til þess að koma
á röð og reglu hafði hún ýmis-
legt til síns máls. Meinið er, að
neyðarlög rfkisstjórnarinnar
hafa gilt allar götur siðan án
þess sannað verði, að neyðar-
ástand rfki enn. Og þessir
menn, sem ég nefndi áðan, og
margir skoðanabræður þeirra
óttast nú, að „þetta svokallaða
neyðarástand muni rfkja lengi
enn.“
Nú er liðið eitt ár og
þriðjungur frá því, að Indlands-
stjórn afnam mannréttindi f
landinu og fór að fangelsa and-
stæðinga sína eftir þvf, sem
henni þótti þurfa. Indira
Gandhi, forsætisráðherra sagði
landsmönnum, að „við yrðum
að setja ýmsar tfmabundnar
hömlur" vegna þess, að það
lægi við allsherjar upplausn f
landinu. En jafnvel stuðnings-
menn stjórnarinnar viður-
kenna nú, að margar þær breyt-
ingar, sem orðið hafa á þessum
tíma verði ekki aftur teknar.
Indira G:ndhi hefur reyndar
sagt margsinnis, að „ekki verði
aftur snúið til þeirra siða, sem
tiðkuðust áður“, enda hafi þeir
einungis leitt til ringulreiðar og
almenns glundroða.
Af þeim „nýju siðum" sem
teknir hafa verið upp til fram-
búðar í Indlandi eru þessir
e.t.v. helztir. Snemma á þessu
ári voru sett ströng lög um rit-
skoðun blaða. Þau lög koma
neyðarástandinu raunar ekkert
við og munu gilda áfram, enda
þótt neyðarástandinu linni. Þá
hefur borið á því, að forsætis-
ráðherrann er greinilega farinn
að lita á fjölskyldu sína sem
nokkurs konar konungsætt. Fer
hún með Sanjay, son sinn, líkt
og krónprins, sem erfa skuli
rfkið, og skyggir hann á flesta
aðra stjórnmálamenn. Hefur
hann þó ekki verið kjörinn til
neins embættis. Enn má nefna
endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar og breytingar á henni. Sam-
kvæmt þeim eru völdin að
mestu komin i hendur þingsins
- en þinginu stjórnar forsætis-
ráðherrann. Þá hefur rikis-
stjórnin margsinnis frestað
þingkosningum þeim, sem upp-
hafiega átti að halda i marz
síðast liðnum.
„Þó er ekki mest vert um
einstakar laga- eða reglubreyt-
ingar“, segir stjórnarandstæð-
ingur einn, sem er nýkominn úr
árs fangelsi. „Það skiptir
mestu, að viðhorf manna hafa
breyzt til frambúðar. Mér er til
dæmis vel ljóst, að stjórnin get-
ur látið stinga mér inn aftur
hvenær sem henni þóknast og
þarf engar heimildir eða sann-
anir til. Þessi vitneskja hlýtur
að breyta viðhorfi minu yfir-
leitt.“
Agi er orðinn mikið lausnar-
orð á Indlandi í seinni tið.
Hann er alls staðar brýndur
fyrir mönnum. Hann er jafnvel
boðaður i auglýsingum utan á
strætisvögnum. Og honum
bregður mjög fyrir í ræðum
stjórnmálamanna. Hans gætir
líka hvarvetna á þjóðlífinu. Til
dæmis má nefna háskólana; þar
lá kennsla löngum niðri að
miklu leyti eða alveg vegna
uppþota og mótmælaaðgerða.
Nú ríkir kyrrð og ró f háskólun-
um . Þá má telja svartamarkað-
inn; svartamarkaðsverzlun hef-
ur minnkað stórlega í ýmsum
greinum og ólöglegt, óskráð
fjármagn fer siminnkandi.
Forðum , þegar borgaryfirvöld
í Calcutta hækkuðu strætis-
vagnafargjöld, brást ekki, að
allt varð vitlaust. Æstur múgur
kveikti f strætisvögnum og velti
tálmum út á sporin. Stundum
hætti öll umferð um borgina
svo, að dögum skipti. En nú er
það af, sem áður var. Nú orðið
heyrist ekki múkk, þegar
strætisvagnafargjöldin hækka.
Farþegar eru jafnvel orðnir svo
agaðir, að þeir bíða þolinmóðir
f löngum röðum eftir þvf að
grejða fargjöldin sin.
Jafnvel harðvítuguustu gagn-
rýnendur stjórnarinnar hafa
fagnað sumum breytingunum
og talið þær einungis til batnað-
ar. Hafi ekki af þeim veitt þvi,
að allt of mikil lankind hafi
verið í landinu áður. Hinn
kunni, sænski hagfræðingur,
Gunnar Myrdal kallaði Indland
eitt sinn „lingert þjófélag".
Hann skrifaði um þetta frá-
bæra ritgerð, sem hann nefndi
„Harmleik í Asíu“. Kvaðst
hann vera heldur svartsýnn á
framtíð Indlands og nágranna-
rikja þess af því, að stjórnir
þessara ríkja „krefðust afskap-
lega lítils af þegnum sínum.“
„Það er lítil von um hraðar
framfarir í Suðurasíu", sagði
hann, „nema félagslegur agi
verði aukinn". Hann bætti því
vað, að „yfirleitt sneiddu menn
hjá þvi í opinberri umræðu, að
þörf væri að auka aga“.
Hið lingerða rfki á Indlandi
hefur tekið örlagaríkum breyt-
ingum, og samkvæmt því, sem
Myrdal sagði. En jafnframt
þeim breytingum hafa líka
gjörbreytzt hugmyndir Ind-
verja um álit annarra þjóða á
indversku rfkisstjórninni, sem
þeir hreyktu sér svo mjög af f
eina tíð. Það er ekki langt síðan
menn voru á einu máli um það,
að Indland væri fjölmennasta
lýðræðisríki heims. Menn
höfðu lýðræðishugsjónir mjög á
vörunum í þá daga. Voru þær
þó ekki annað en þunn yfir-
breiðsla , sem kom fátækling-
um á Indlandi, miklum þorra
manna þar harla litið við.
Fyrar réttum niu árum hélt
Kushwant Singh, þekktur ind-
verskur blaðamaður og skáld-
sagnahöfundur, ræðu í Montre-
al í Kanada og komst svo að
orði: „Við Indverjar erum
frjálsir menn. Við búum við
frjáls blöð. Við getum sagt hug
okkar án þess að þurfa að
skyggnast um eða lækka róm-
inn. Ég ætla að gerast svo djarf-
ur að segja, að þetta verði með
réttu sagt um Indland eitt allra
þeirra ríkja f Asfu og Afriku,
sem öðlazt hafa frelsi á undan-
förnum 20 árum“.
Það er fátítt að heyra Ind-
verja mæla á þessa lund nú
orðið. Nú er annað hljóð komið
í strokkinn. Ég tek dæmi úr
nýlegri ræðu Sankar Ghose,
áætlanaráðherra: „Þegar lög
þjóðfélagsins samrýnast ekki
lengur helztu þörfum þess eru
þau orðin úrelt og þá verður að
afnema þau. Hreyfiöfl þjóð-
félagsins verða að ráða eðli og
gerð laganna en ekki öfugt“.
Samkvæmt stjórnarskránni
getur rfkt neyðarástand svo
lengi, sem rikisstjórninni gott
þykir. Þegar Indira Gandhi
lýsti yfir neyðarástandinu f
fyrra sagðist hún gera það
vegna þess, að „djúptækt og
vfðtækt samsæri“ hefði verið
gert gegn rikisstjórninni. Upp
frá þvi hefur hún og ráðherrar
hennar minnt reglulega á sam-
ræri þetta svo sem til réttlæt-
ingar neyðarlögunum. Og þau
eru enn f gildi.
En nú er orðið kyrrara í Ind-
landi en oftast áður og röð og
regla komin á í flestum grein-
um. Þaó er orðin útbreidd skoð-
un, sem stjórnarandstæðingar
einn orðaði svo nýlega. „I raun
og veru steðjar engin neyð að
Indlandi lengur. Okkur stafar
engin ógn að utan og annan
lands er ekkert neyðarástand.,,
Jafnvel indverski kommún-
istaflokkurinn, sem er hallur
undir Kremlverja og studda
Indiru Gandhi jafnan dyggifega
á þingi, lýsti yfir því nýlega, að
„ríkisstjórnin hefði réttilega
tekið afturhaldsmenn föstum
tökum f upphafi, en nú orðið
væri neyðarlögunum æ oftar
beitt gegn lýðræðisöflunum og
gegn alþýðu manna."