Morgunblaðið - 31.03.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 31. MARZ 1978
23
Jón Ó. Gíslason
húsgagnasmíða-
meistarí—Minning
Fæddur 15. janúar 1921
Dáinn 24. marz 1978
Þann 24. marz s.i. andaðist í
Borgarspítalanum Jón Gíslason
trésmíðameistari, Langagerði 92,
57 ára að aldri eftir erfiða
sjúkdómslegu.
Sjúkdómsins kenndi hann í
ágústmánuði s.i. Hinn erfiða
sjúkdóm og dauðastríð bar hann
með einstakri karlmennsku og
þolinmæði, allt fram á hinstu
stund.
Jón var fæddur í Reykjavík 15.
janúar 1921, sonur hjónanna
Guðborgar Ingimundardóttur og
Gísla Jónssonar frá Galtarvík. Jón
ólst upp í Galtarvík í Skilamanna-
hreppi til 9 ára aldurs að faðir
hans lést úr lungnabólgu á bezta
aldri frá 6 börnum og var Jón
þeirra elstur. Eftir það var hann
alinn upp hjá föðursystur sinni,
Sigríði Jónsdóttur, og manni
hennar, Bjarna Jónssyni, Gerði
fyrir innan Akranes, ásamt Geir
bróður sínum. Er mér kunnugt um
að fósturforeldra sinna minntist
hann æ síðar með mikilli virðingu
og þakklæti. Tvítugur að aldri
fluttist Jón til Reykjavíkur og hóf
nám í trésmíði 1943 hjá uppeldis-
bróður sínum og frænda Böðvari
S. Bjarnasyni, húsas íðameistara.
Sveinsprófi í húsasmíði lauk hann
1947. Meistarabréf í húsasmíði
fékk hann vorið 1952 og stundaði
trésmíðar upp frá því. Eftir að
hann hætti störfum hjá Böðvari S.
Bjarnasyni hóf hann sjálfstæðan
atvinnurekstur. Fyrst með Ingi-
bergi Þorkelssyni, húsasmíða-
meistara en síðan einn og þá
lengst af við glugga og hurðasmíði.
Síðast rak hann glugga og hurða-
smiðju að Rauðarárstíg 31 hér í
borg.
Jón var með afbrigðum vinsæll
í starfi. Atorkusemi hans,
orðheldni og afköst voru eins og
bezt má verða. Var hann mjög
eftirsóttur af þeim sem við hann
höfðu viðskipti. Þeir sem einu
sinni höfðu viðskipti við hann
leituðu ekki annað, gæti hann sitt
þeirra beiðni sökum anna.
Eitt af mestu gæfusporum Jóns
var þegar hann, 8. júní 1946, gekk
að eiga eftirlifandi konu sína,
Helgu Hjartardóttur frá Akranesi.
Þeim hjónum varð fjögurra barna
auðið, en þau eru: Guðborg, f. 23.
11. 1945, gift Þórarni Lárussyni
fóðurfræðingi, búsett á Akureyri
og eiga 3 börn; Örn, húsasmíður,
f. 11. 3. 1949, kvæntur Elínu
Elíasdóttur, búsett í Reykjavík og
eiga 2 börn; Ólafur Hvanndal,
nemandi í tækniskóla, f. 3. 2. 1956,
ókvæntur; Bjarni, í framhalds-
skóia, f. 23. 2. 1959, heitbundinn
Lilju Svavarsdóttur. Báðir yngri
synirnir eru í foreldrahúsum. Elsti
sonurinn, Örn, lærði húsasmíði
hjá föður sínum og hefur unnið á
verkstæði hans síðan og sér nú um
það, eftir að faðir hans féll frá
störfum. Öll eru börn þeirra hjóna
vel gerð til líkama og sálar, eins
og þau eiga kyn til.
Fyrstu kynni mín af Jóni
Gíslasyni hófust á árinu 1949, er
við unnum saman við breytingar á
Menntaskólanum í Reykjavík. A
árunum 1952—1953 byggði hann
sér hús að Langagerði 92 af
framsýni og dugnaði, þar sem
hann átti heimili æ síðan. Vann ég
lítillega að þessu húsi. Var mér
það óblandin ánægja.sem og önnur
samskipti við Jón.
Síðan skildu leiðir og sáumst við
aðeins af og til í nokkur ár. Kynni
okkar endurnýjuðum við svo á
árinu 1965, er hann gerði breyting-
ar á húsinu, að ég varð svo
lánsamur að eiga þess kost að
leggja hönd að þessum hreyting-
um. Frá þeim tíma má segja að við
höfum átt dagleg samskipti að
undanskildu því, að ég varð vegna
ýmissa atvika að heyja brauðstrit
mitt á erlendri grund á árunum
1969 til 1972. Ekki tel ég hallað á
neinn vandalausan þó ég fullyrði
að enginn mér óvandabundinn hafi
haft eins náið samband við mig
þennan tíma og Jón Gíslason,
sendi mér íslensk dagblöð og sýndi
mér annan vinskap og umhyggju-
semi.
Eftir heimkomuna átti ég hjá
Jóni, konu hans og börnum óvenju-
legri hlýju og velvild að mæta og
alla tíð síðan. Öll sú velvild og
hlýja, sem ég hefi notið á heimili
þeirra hjóna eru verðmæti, sem
seint verða þökkuð og aldrei
gle.vmast. Þar voru þau sem jafnan
veitendur en ég þiggjandi.
Frá árinu 1966 höfum við verið
saman í hestamennsku. A ég
atorku og framsýni Jóns það að
þakka, að ég á ásamt Ólafi bróður
mínum, húsaskjól fyrir hesta
mína. Höfum við bræður ásamt
Jóni og sonum hans átt hesthús
saman og getað þar sameiginlega
hlúð að hestum okkar. Allt það
samstarf hefur verið okkur til
gleði og með þeim ágætum að á
betra verður ekki kosið. Erum við
Ólafur bróðir minn sammála um
■að engum er þetta meira að þakka
en Jóni Gíslasyni. Hans fyrir-
hyggju, góðsemi og samninga-
lipurð. A það sama við um konu
hans Helgu og syni þeirra. En
Helga studdi mann sinn og okkur
til þessara framkvæmda með
ráðum og dáð. Öll voru þau félagar
eins og bezt má verða. Eins og ég
hefi fyrr tekið fram, byrjaði Jón
hér í hestamennsku árið 1966.
Hann var hestamaður góður og
naut þess í stopulum frístundum
að fara á hestbak og sinna hestum
sínum, sem honum fór sérstaklega
vel úr hendi eins og allt annað sem
hann tók sér fyrir hendur. Voru þá
synir hans jafnan með honum. Jón
eignaðist og átti marga ágæta
reiðhesta, enda vel um þá sinnt. A
þessu sviði sem öðrum var hann
sannur drengur, skemmtilegur og
traustur félagi.
Enginn skyldi ætla að Jón
Gíslason hafi aðeins verið hinn
mikli starfs- og hestamaður.
Stærstur var hann gagnvart
heimili sínu, konu og börnum.
Hann var frábær heimilisfaðir,
sannur og trúr svo á betra verður
ekki kosið. Þau voru mjög sam-
stillt hjónin. Helga er sérstök
ágætis kona, fórnfús og svo
samhent manni sínum að ánægju-
legt var að kynnast. Sameiginlegt
var með þeim hjónum hvað þau
voru miklir höfðingjar heim að
sækja og samvalin í að sýna
gestum sem að garði bar, alúð og
risnu, sem bezt mátti verða. Frá
þeim fóru allir glaðir og heilir.
Helga stundaði mann sinn í
veikindum hans, svo vel að betur
verður ekki gert. Má segja að hún
hafi ekki vikið frá sjúkrabeði hans
þar til yfir lauk. Sýndi hún þá, sem
jafnan áður, kjark og þolinmæði,
sem ekki er öllum gefin.
Nú þegar komið er að kveðju-
stund og vinur minn Jón Gíslason
allur, vefst fyrir mér að koma
orðum að því sem ég helst vildi
segja.
Það er margs að minnast og
mikið að þakka.
Efst er mér i huga þakklætið
fyrir að hafa átt þess kost að
kynnast drengskaparmanninum
Jóni Gíslásyni, hans góðu konu og
börnum. Þakklætið fvrir allt, sem
þau voru okkur hjónunum í starfi
og frístúndum.
Ég vil cnda þessi l'átæklegu orð
mín með því, ásamt konu minni, að
votta eftirlifandi konu, börnum og
öðrum vandamönnum okkar
dýpstú samúð við hið sviplega
fráfall Jóns Gíslasonar og bið Guð
að styrkja þau í þeirra raunum.
Þau hafa mikils misst.
Á Jóni Gíslasyni sannaðist hið
forna spakmæli: Hann vildi hvergi
sýnast heldur vera.
Þá bið ég Guð að blessa hinn
framliðna vin minn á nýjum
leiðum.
Guðmundur Erlendsson.
Nú er liðin hartnær hálf öld
síðan við Innnesingarnir og jafn-
aldrarnir Jón í Gerði, Sigurður í
Stórabýli, Jón á Reynir og Jóhann-
es á Másstöðum settumst á skóla-
bekk í fyrsta sinn. I þessu
skólahéraði var einn skóli, ein
skólastofa og einn kennari. Aldur
barnanna var 10 til 14 ára.
Þrjá vetur af okkar barnaskóla-
göngu kenndi gamall maður, sem
hét Gísli Hinriksson, húnvetnskur
að ætt. Þegar hann hætti kennslu,
hafði hann verið búinn að kenna
í 44 ár. Byrjaði hann kennslu
norður í Húnavatnssýslu árið 1891
og vorum við hans síðustu nem-
endur. Að líkindum hefur hann
lítið breytt sínum kennsluháttum
á þessu tímabili. Hann byrjaði
skólatímann á því að hlýða okkur
yfir sálma sem við áttum að kunna
utan að. Á hverjum degi setti hann
okkur fyrir eitt til þrjú vers úr
sálmabókinni og áttum við að vera
búin að læra þau fyrir næsta dag.
Þannig lærðum við jafnaldrarnir
um 60 sálma á okkar skólagöngu.
Einn nemandi hans, Ásta í Stóra-
býli, sagði mér að hún hefði lært
108 sálma. Skriftarkennslan fólst
í því að við skrifuðum upp ýmis
kvæði eftir góðskáldin okkar, sem
Gísli hafði skrifað upp, en hann
hafði forkunnar fallega rithönd.
Síðasta skólaárið okkar kenndi
ung stúlka, ný útskrifuð úr
Kennaraskólamím, Markúsína
Jónsdóttir, uppeldisdóttir Jóns
Fjalldals á Melgraseyri. Með henni
kom annar blær í kennslustarfið.
í stað þess að læra sálma lærðum
við ættarljóð. I Stórabýli var orgel
og þangað fórum við í söngtíma,
einnig kenndi hún okkur að teikna
og stíga dansspor. Þetta voru
miklar breytingar á kennsluhátt-
um, sem sumir okkar áttu erfitt
með að sætta sig við. Kirkja er á
Innra Hólmi og var messað þar
annan hvern sunnudag. Sóknar-
prestur var séra Þorsteinn Briem.
Var hann virðulegur maður, svip-
mikill og góðlegur. Bárum við
ótakmarkaða lotningu fyrir hon-
um. Kom hann oftast ríðandi utan
frá Akranesi til kirkju í fylgd með
Jóhanni Guðnasyni organista.
Þegar séra Þorsteinn hvarf til
þings, þá þjónuðu þar prestarnir
Jón Þorvarðarson, Jón M.
Guðjónsson, Ragnar Benediktsson
og síðast en ekki síst Friðrik
Friðriksson. Kom hann oft inn að
Ytra Hólmi til að halda barnasam-
komur f.vrir okkur börnin í
hreppnum. Var það oft mikið
fjölmenni.
Nú er orðið langt um liðið síðan
þetta gerðist, því er ég að brydda
upp á þessum bernskuþáttum, að
oft þegar ég var gestur á heimili
þeirra hjóna Helgu Hjartardóttur
og Jóns Gíslasonar að Langagerði
92, þá var umræðuefnið oftast
minningar úr sveitinni heima. Ut
um eldhúsgluggann mátti líta
snarbratta hamraveggi Akrafjalls.
Þegar vorvindar blésu og sólin
baðaði fjallið, þá minntumst við
gróandans. Hestarnir og kviðmikl-
ar ærnar voru farin að leita upp
í brekkurnar eftir safaríkum
grösum. Jón var ekki gamall,
þegar honum var falið það starf að
hafa gát á ánum, sjá til að þær
slyppu ekki upp í hamrana.
Fullorðna fólkið var farið að raða
sér á völlinn og heimilisfaðirinn
var að huga að hrognkelsanetum
og hafa auga með fuglsferð úti í
firðinum, þvi hún boðaði fiski-
göngur. A haustin, eftir töðugjöld-
in, kont fjallaskilaseðillinn, sem
var látinn ganga bæ frá ba\
Skyldum við fá aö fara í göngur
erum við orðnir það stadtir? Þetta
var spurning sem brann.
Þegar við Jón vorurn liðlega
fermdir, þá vorum við sendir í
leitir upp í Skorradal, fram að
Efstabæ. Þar bjuggu bræðurnir
Þorsteinn og Hannes Vilhjáms-
synir ásamt konum sínum Eyvöru
og Ingibjörgu. Tókum við þátt í
smalamennsku í Vörðufellslandi.
Höfðum við mikið gaman af
þessari ferð. Svo kom vetur með
norðannepju og kulda, þá ræddum
við um myrkrið sem umlykti allt.
Mótekja var mikil sunnan Akra-
fjalls, en misjöfn nokkuð að
gæðum. Áður en byrjað var á
slætti var tekinn upp mór. Á
haustin var hann reiddur heim á
reiðing, annað hvort í pokum eða
í hripum. Um annan hitagjafa var
ekki að ræða, nema sprek, sem
rekið höfðu á fjörur.
Barnaskólinn var í túnjaðrinum
á Ytra Hólmi, var það tæpur
klukkutíma gangur heimanað frá
Jóni. Nesti var haft með sér,
mjólkurflaska og brauð. Leiðin lá
um hlaðvarpann á Hólrni. Bauð
Petrína þeim upp á hafragraut,
sem voru lengst að komnir. Nú er
enginn skóli í hreppunum. Öll börn
eru keyrð upp í Leirárskóla og
þykir mikil framför.
Þegar við höfðum slitið barns-
skónum og unglingsárin tóku við
þá fórum við að tínast að heiman
hver af öðrum, en minningarnar
um þessa gömlu og góðu daga
streymdu fram, alltaf þegar við
hittumst.
Nú sest ég ekki lengur við
eldhúsgluggann hjá Jóni og ræði
við hann um atvik úr liðinni sögu,
því hann andaðist á föstudaginn
langa eftir erfið veikindi.
Jón var fæddur í Reykjavík 15.
janúar 1921. Var hann skírður Jón
Ólafsson eftir afa sínum, sem þá
var nýdáinn. Foreldrar hans voru
Guðborg Ingimundardóttir og
Gísli Jónsson. Guðborg var dóttir
Ingimundar Jónssonar og Jakob-
ínu Magnúsdóttur er bjuggu vest-
ur í Saurbæ í Dölum. Faðir Gísla
var Jón Ólafsson Magnússonar frá
Snartarstöðum í Lundarreykjadal,
er síðar bjó á Litlu Fellsöxl í
Skilamannahreppi. Út af honum
eru komin mörg skáld og hagyrð-
ingar. Móðir Gisla var Sesselja
Þórðardóttir frá Innra Hólmi,
systir Bjarna á Reykhólum.
Gísli tók við búi föður síns að
Galtavík í Skilamannahreppi árið
1921 og bjó þar í tæp níu ár. Hann
dó 27. nóvember 1929. Gísli var
orðlagður dugnaðarmaður og vel
látinn. Guðborg bjó á jörðinni til
næstu fardaga, en þá varð hún að
leysa upp heimilið. Þremur
drengjum kom hún fyrir hjá
systkinum Gísla en tvær stúlkur
og einn dreng hafði hún með sér
vestur í Dali. Guðborg dó 21. ágúst
1931. Börn þeirra komust öll á legg
og urðu dugnaðar- og myndarfólk.
Ólafur Hvanndal, prentmynda-
meistari, bróðir Gísla tók að sér
uppeldi á Jóni og kom honum fyrir
hjá Sigríði systur sinni og Bjarna
Jónssyni bónda í Gerði í Innri
Akraneshreppi. Þau Sigríður og
Bjarni tóku að sér uppeldi á
bróður Jóns, Geir Ragnar. Jón
lærði húsasmíöi hjá Böðvari
Bjarnasyni, frænda sínum. 8. júní
1946 giftist han.n Helgu Iljartar-
dóttur frá Akranesi, og er hún
dóttir Hjartar sjósóknara Bjarna-
sonar frá Gndstavöllum og Ás
rúnar Lárusdóttur Knudsen frá
Stykkishólmi. Lengst af hafa þau
Jón og Helga húið að Langageröi
92. Þar hafa þau búiö sér friðsælt
og dásamlegt heimili. Börn þeirra
eru Guðborg, gift Þórarni Lárus-
syni búfræðiráðunaut á Akureyri,
Örn kvæntur Elínu Elíasdóttur
fóstru, Ólafur og Bjarni eru
lærdómsmenn í heimahúsum.
Eftir að Jón lærði trésmíði vann
hann í nokkur sumur hjá Böðvari
við smíði á prestsetrum úti á landi
fyrir húsameistara ríkisins.
Minntist hann oft á dvöl sína á
Reykhólum, þar sem hann vann í
tvö sumur og gat komið því við að
hafa hjá sér fjölskylduna. Eftir að
Jón hætti störfum hjá Böðvari, þá
hóf hann störf á trésmíðaverk-
stæði Ingibergs Þorkelssonar, og
eignaðist það er Ingibergur lét af
störfum, og hefur hann rekið eigið
trésmíðaverkstæði síðan.
Þegar fór að hægjast um hjá
Jóni, þá sótti að honum sveita-
mennskan. Hann var, um tíma, að
hugsa um að kaupa Gerðið og
setjast þar að. Hann þekkti gæði
þess og kosti. Moldin var frjó og
jörðin grasgefin. Þegar væri búið
að þurrka upp allt landið, þá væri
hægt að hafa þar stóran bústofn.
Úr þessu varð ekki. Eftir að Jón
var búinn að koma sér upp
verkstæði og farinn að vinna að
staðaldri inni, þá ke.vpti hann sér
reiðhesta og naut þess að hleypa
á sprett, þegar færi gafst með
góðum félögum. Fyrir nokkrum
árum byggði hann sér vandað
hesthús í útjaðri Reykjavíkur
ásamt sonum sínum og félögum.
Hann sagðist ekki vilja eiga hesta
upp á annað en að geta hugsað um
þá sjálfur. Á sunirin fór hann í
stutt og löng ferðalög á gæðingum
sínum. Stundum fór hann vestur í
Dali til Benedikts bróður síns, en
síðustu ferð sína á haustin, áður
en hann dró undan, heimsótti
hann okkur hjónin austur fyrir.
Fjall ásamt Guðmundi Erlends-
syni múrara og Ólafi Ólafssyni
húsgagnasmið, ásamt eiginkonum.
Voru þessar ferðir mikið til-
hlökkunarefni hjá okkur. Hleypt
var upp á kjötkötlunum og dansað
til morguns.
Nú þegar ég hugsa til æskubróð-
ur míns, þá hríslar um mig
söknuður og tómleiki. Hann þurfti
að bregða sér á skeið, sem ég átti
ékki von á. Jón var mikið lipur-
menni í öllum viðskiptum. Skrif-
lega pappíra gerði hann aldrei við
viðskiptavini sína. Ef þeir vildu
ekki treysta honum, þá gátu þeir
farið annað. Öll tilboð hans voru
munnleg og innsigluð með hand-
taki, það nægði. Hann var orðvar
og orðheldinn.
Það er ekki hægt að minnast
Jóns nema minnast fjölskyldunnar
allrar, svo samstæðer hún og þétt
ofin. Þegar gest ber að garði þá
fagna allir og höfðingskapur
frúarinnar er með eindæmum.
Umsvifalaust er það besta borið á
borð, sem til er, og húsið hljómar
af lofsöng. Þegar Jón var orðinn
sjúkur, þá mátti engu breyta, hann
vildi hafa gleiði í sínu húsi.
Nú eru 40 ár síðan við jafn-
aldrarnir hleyptum heimadragan-
um og í öll þessi ár höfum við
meira og minna haldið hópinn.
í dag minnumst við góðs félaga.
Drengs sem aldrei lét þess ófreist-
að að greiða götu annarra ef þess
\ar nokkur kostur.
Oddgeir Ottesen.
t
Faðir okkar og fósturfaðir
EIRÍKUR
INGIMUNDARSON
verður jarðsunginn frá
Innri-Njarðvíkurkirkju kl. 1.30
laugard. 1. apríl. Blóm og
kransar afþökkuð, en þeim,
sem vildu minnast hins látna, er
vinsamlega bent á Systrafélag
Innri-Njarðvíkurkirkju.
Börn og fóstursonur.
íengdabörnog barnabörn.
ATHYGLI skal vakin á þ\ í, að
afmadis- og minningargreinar
verða að berast hlaðinu nreð
góðimi fvrrrvara. Þannig verð-
ur grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði. að berast í sið-
asta lagi fyrir hádegi á mánu-
dag og hliðstætt með greinar
aðra daga. Greinar mega ekki
vera í sendibréfsformi eða
bundnu máli. Þær þurfa að
vera vélritaðar og með góðu
Ifnubili.