Morgunblaðið - 17.02.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1979
Enn
Þetta var „ofsalega" fín grein
hjá Stefáni Snævarr í Morgun-
blaðinu á fimmtudaginn. Greinin
var einn stór samfelldur útúrsnún-
ingur. Stefán, þó að ég sé kannski
heimskur, þá held ég að ég hafi
skilið megininntak greinar þinnar.
Stefán segir að ég hafi varla
svarað einni einustu athugasemd
sinni. Ég held að ég hafi svarað
þeim öllum skýrt lið fyrir lið.
Stefán segir að ég skemmti mér
við að gera honum upp skoðanir,
þetta skil ég ekki, mér þætti vænt
um það ef Stefán vildi skýra þetta
nánar. Stefán virðist ekki vita að
þegar greinar eru skrifaðar í blöð
á að fara rétt með staðreyndir.
Það virðist hafa fengið á Stefán að
ég skyldi leiðrétta hann í sam-
bandi við útlegð keisarans. Stefán
segir að Mossadeq hafi reynt að
þjóðnýta eigur erlendra olíufyrir-
tækja, en það hafi aldrei reynt á
það, hvað Mossadeq væri góður
vegna þess hvað hann hafi verið
stutt við völd. En sannleikurinn
var sá að, Mossadeq var svo
upptekinn við að framkvæma
vondu verkin að hann hafði engan
tíma fyrir þau góðu.
Þjóðnýting Mossadeqs var fólgin
í því að stoppa alla olíusölu til
vesturlanda, en því miður var
Mossadeq of seinn að skilja það að
íranska ríkið fékk mest allar
tekjur sínar af olíu, sem seld var
til vesturlanda. íran var á barmi
gjaldþrots þegar út braust borg-
arastyrjöld á milli stuðnings-
manna keisarans og stuðnings-
manna Mossadeqs. En sem betur
fór báru keisarinn og stuðnings-
menn hans hærri hlut.
Egill
t>orfinnsson:
um
Mossadeq og Khoumeini eiga
margt sameiginlegt. Eins og sagði
í fyrri grein minni, var Mossadeq
stærsti landeigandi í Iran. En nú í
dag er það Khoumeini sem er einn
af ríkustu og stærstu landeigend-
um Irans þó að það sé ekki hægt að
sjá á honum. Mossadeq var kom-
inn vel yfir sjötugt þegar hann tók
við stjórn Irans. Hann var bæði
elliær og svo ósveigjanlegur í
skoðunum sínum að það má segja
að hann hafi verið andlega trufl-
aður, alveg eins og Khoumeini.
Mossadeq kom skipunum sínum
áleiðis með snöggum yfirliðs- og
grátköstum, þannig að flestir ef-
uðust um andlegt heilbrigði hans.
Stefán heldur áfram að halda uppi
vörnum fyrir Rússa. Hann segir að
fréttaflutningur sovésku blaðanna
núna sé frekar hliðhollur keisar-
anum, það er rétt en síðustu 38
árin hafa Rússar skipst á að vera á
móti keisaranum eða með keisar-
anum. Stefán veit kannski ekki að
það var KGB, sem hjálpaði Mossa-
deq að koma keisaranum úr landi.
Stefán vill fá heimildir fyrir því
að það hefðu verið andstæðingar
keisarans, sem brenndu 377 manns
inni í kvikmyndahúsinu og hann
vill líka fá heimildir fyrir vopna-
búrssögu minni. Heimildir mínar
eru íslenskir fjölmiðlar, fréttastof-
urnar AP og REUTER, sem hing-
að til hafa komið með fréttir sem
hægt er að treysta. Stefán vill
kenna hernum og keisaranum um
fjöldamorðin sem hafa verið í
íran. Hann segir að þúsund sé
hærri tala en 377 og það veit ég,
því ég er í skóia og ég hef lært að
íran
telja. En þetta er hvorki keisaran-
um né hernum að kenna, þetta er
fólkinu sjálfu að kenna. Það hlýðir
ekki löglegum yfirvöldum landsins
og hefur herlög að engu. Ég skal
nefna eitt dæmi: I byrjun septem-
ber var sett á útgöngubann. 8.
september fóru 100.000 manns í
mótmælagöngu í Teheran. Gekk
fólkið um göturnar og eyðilagði
bíla, kveikti í opinberum bygging-
um, bíóum og bönkum. Var þá
herinn sendur á vettvang og báðu
hermennirnir fólkið um að fara, er
það gegndi ekki. Saktu þá herinn
táragassprengjum en við það
trylltist fólkið og réðst það að
hermönnunum. Hófu þeir þá skot-
hríð og felldu rúmlega 50 manns.
Þetta hefði verið hægt að koma í
veg fyrir ef fólkið hefði hlýt
hermönnunum.
Keisaranum er kennt um mis-
heppnaða iðnbyltingu. Margt hef-
ur farið úrskeiðis í þeim efnum en
það er ekki rétt að kenna keisaran-
um um það. Það er vafasamt að
vera að vitna í breska sérfræðinga
nú á dögum eins og Stefán gerir,
þeir geta ekki stjórnað efnahag
sínum og er þar allt á niðurleið og
hefur ávallt verið síðan þeir hættu
að geta lifað á öðrum þjóðum.
Þessi Halliday, sem Stefán er að
tala um, segir að keisarinn hafi
ekki hundsvit á efnahagsmálum.
Þó að keisarinn sé gáfaður er ekki
hægt að ætlast til þess að hann
viti allt. Halliday segir, að þegar
keisaranum hafi verið sagt, að
fyrir utan Teheran væri víðfeðm
„slömm“-byggð hafi hann ekki
trúað sínum eigin eyrum. Þetta er
að einhverju leyti ráðgjöfum keis-
arans að kenna, því að það er
þeirra verk að segja keisaranum
frá ástandinu í landinu. Það er
varla hægt að ætlast til að keisar-
inn geti fylgst með öllu sem skeður
í svona stóru og fjölmennu landi.
Stefán segir að ég gefi í skyn, að
það sé vegna fáfræði sinnar, sem
fólk rísi núna upp gegn keisaran-
um. Stefán virðist ekki hafa skilið
þetta rétt. Ég var að tala um að
það var áður fyrr, sem klerkarnir
notuðu sér fávisku fólksins. Stefán
spyr hvort það séu líka stúdentar
og háskólakennarar sem klerkarn-
ir stjórni. Svarið er já, því að það
er ótrúlegt hvað hinn ómótstæði-
legi Khoumeini hefur hrifið
marga. Stefán segir að það sé ekki
rétt hjá mér að klerkarnir vilji
banna öll kvikmyndahús, þeir eru
aðeins á móti klámmyndum segir
Stefán. I samræmi við kenningu
Stefáns eru þá ekki sýndar klám-
myndir í kvikmyndahúsum Irans.
En Stefán virðist ekki vita, að það
er ekki lengur til uppistandandi
kvikmyndahús í Teheran, og mér
þykir mjög ótrúlegt að það séu
sýndar klámmyndir í öllum kvik-
myndahúsum Teheranborgar.
Stefán segir að þeir sem halda
að stjórn múhameðskra heittrúar-
manna sé endilega andvíg iðnvæð-
ingu, ættu að líta til Saudi-Arabíu,
sem iðnvæðist af miklu kappi, þó
að Kóraninn sé það jafngildi laga-
stafanna. En Stefán virðist ekki
vita að þar fær fólk ekki að sýna
andstöðu gegn iðnvæðingu, vegna
þess að þar er öll andstaða brotin
á bak aftur með hervaldi, og þar er
líka 4000 manna konungsfjöl-
skylda sem situr ein að olíuauðn-
um.
Stefán segir að trúin sé aðeins
yfirskin yfir pólitísk átök og að
mótmælendur noti Khoumeini
fyrst og fremst sem sameiningar-
tákn í andstöðunni gegn keisaran-
um. En það er staðreynd að Khou-
meini er að verða einræðisherra,
því að fólkið gerir eins og hann
segir og enginn annar. Þetta eru
líka pólitískar deilur ég viðurkenni
það.
Mín heitasta ósk er sú að Khou-
meini lifi það lengi, að fólkið í
landinu sjái og fái að reyna hvílíka
ógæfu þetta steinrunna gamal-
menni er að leiða yfir írönsku
þjóðina. Þessi vitfirring, sem
maðurinn er að leiða yfir þjóðina
með ofstækisfullri stefnu sinni í
trúmálum stendur vonandi ekki
lengur en þann tíma sem Khou-
meini endist aldur til. Illt væri ef
hann dæi ekki eðlilegum dauð-
daga, því að annars gæti farið svo
að hann yrði píslarvottur.
Þessi maður hefur aldrei komið
nálægt stjórnmálum og virðist
ekki hafa vit á þeim. Hann veit
ekki hvernig á að stjórna innan-
lands, hvað þá heldur stjórnmála-
viðskipti við önnur lönd. Trúmál
og stjórnmál hafa aldrei farið
saman og getur aldrei vel farið
þegar þeim er blandað saman.
Munurinn á stefnu keisarans,
sem sýnd hefur verið í verki, og
Khoumeinis er sá, að keisarinn vill
mennta þjóð sína svo að hún
standist samkeppni við aðrar þjóð-
ir, en stefna Khoumeinis er að
færa þjóðina margar aldir aftur í
tímann, þá um leið til eymdar og
fátæktar svo að hann og trúbræð-
ur hans geti ráðið yfir henni eins
og verstu harðstjórar.
Stefán segir að iðnvæðingin í
Iran geti ekki talist mikið afrek,
þá langar mig að spyrja Stefán.
Hvað telur þú mikið afrek? Ég vil
minna Stefán á, að keisarinn hefur
verið á móti fjöldamorðum hersins
og hann neitaði byltingarboði
hersins, til að forðast frekari
blóðsúthellingar. Ég held að
stærstu mistök, sem keisarinn
hefur gert, var þegar hann neitaði
byltingarboði hersins, þá hefði
kannski verið hægt að bæla óeirð-
irnar niður en þær hafa aukist
margfalt eftir að keisarinn fór úr
landi. Ég vil minna á að keisarinn
er ennþá keisari Irans, því hann
hefur enn ekki sagt af sér. Hann er
tilbúinn að snúa aftur til Irans, ef
Jón G. Stefánsson gedlæknir:
Læknaráð Landspítalans-
hefur á^ undanförnum dögum
vakið athygli á húsrýmisskorti á
Landspítalanum. I málflutningi
þess hefur komið fram vanmat á
þörf fyrir þjónustu við geðsjúka,
vanþekking á rýmisþörf slíkrar
þjónustu og villandi upplýsingar
um sjúkrarými í geðdeildar-
byggingu við Landspítalann.
Þörf fyrir geðdeild
Áætlun Heilbrigðis- og
Tryggingamálaráðuneytisins.
Nauðsyn þess að reka full-
komna geðdeild við Landspítal-
ann hafði verið flestum ljós
lengi, er það var ákveðið sumar-
ið 1971, af þáverandi ríkisstjórn,
að láta byggingu geðdeildar
ganga fyrir öðrum framkvæmd-
um við Landspitalann. Á meðan
hönnun geðdeildarinnar stóð
yfir fór fram athugun á vistun-
arrýmisþörf heilbrigðisstofn-
ana. I riti Heilbrigðis- og Trygg-
ingamálaráðuneytisins um þetta
efni frá 1973, skýrslu unninni af
dr. Kjartani Jóhannssyni, verk-
fræðingi, í samráði við Pál
Sigurðsson, ráðuneytisstjóra, er
gert ráð fyrir, að sjúkrarýmis-
þörf á 100.000 íbúa fyrir bráða
geðsjúkdóma sé 210 rými, fyrir
geðhjúkrun 125 rými, fyrir
drykkjusjúka 50 rými og fyrir
geðveila 50 rými. I ritinu kemur
fram, að þá voru til 406 rými
fyrir þessa þjónustu, en þörf
fyrir 898, eða 492 til viðbótar,
þar af 150 rými fyrir bráða
geðsjúkdóma miðað við fólks-
fjölda ársins 1971.
Var stærð geðdeildar við
Landspítalann ákveðin með
þessar forsendur í huga, svo og
þarfir vegna kennslu heil-
brigðisstétta og í samræmi við
stærð Landspítalans að öðru
leyti. Bent skal á, að í greinar-
gerð læknaráðs Landspítalans
kemur fram, að samkvæmt
skýrslu frá skrifstofu landlækn-
is, um sjúkrarými á Islandi í
janúar 1978, eru þá 408 sjúkra-
rými fyrir geðsjúka.
Álit landlæknis.
Landlæknisembættið mun
hafa samið á árinu 1976 greinar-
gerð, þar sem fjallað var um
þörf á sjúkrarými fyrir geð-
sjúka. Greinargerð þessi er ekki
opinber og er ekki til aðgöngu,
én landlæknir hefur skýrt frá
eftirfarandi:
„Landlæknisembættið er sam-
mála því, að hraða beri bygg-
ingu geðdeiidar við Landspítal-
ann og liggja til þess veigamikil
rök.
I fyrsta lagi er brýn nauðsyn
á betri aðstöðu til meðferðar
geðsjúkra.
í öðru lagi er Landspítalinn
háskólasjúkrahús, er annast
kennslu læknanema og annarra
heilbrigðisstétta, og hefur því
brýna þörf fyrir geðdeild, til
þess að tryggja að geðlækningar
verði ekki hornreka í námi
heilbrigðisstétta.
í þriðja lagi ber að leggja ríka
áherzlu á, að byggja geðdeildir
sem hluta af almennum sjúkra-
húsum. Sú tíð er liðin, að hafa
stofnun fyrir geðsjúka án
tengsla við aðrar sjúkrastofnan-
ir, enda verða ekki alltaf dregin
skörp skil á milli geðrænna og
líkamlegra sjúkdóma".
Landlæknir sagði ennfremur:
„Með hliðsjón af tíðni geð-
sjúkdóma hér á landi, sem er
sambærileg við tíðni t.d. í Dan-
mörku, hinni gífurlega auknu
göngudeildarstarfsemi og ekki
síst mjög aukinna möguleika
ýmissa sjúklingahópa fyrir
þjónustu, sem áður fyrr nutu
eingöngu þjónustu geðdeilda, þá
tel ég líklegt, að sjúkrarými
fyrir geðsjúka í náinni framtíð
verði líkt og gerist í nágranna-
löndum okkar, eins og svo sem í
Noregi og Danmörku, eða um 2
vistunarrými fyrir 1000 íbúa. Ég
tel líklegt, að aukning nú um 60
sjúkrarými fullnægi þörf í nán-
ustu framtíð, komi jafnframt til
Er nýting þessa rýmis alls
mjög mikil. Samkvæmt áætlun-
inni um vistunarrýmisþörf, frá
1973, þurfa rými fyrir drykkju-
sjúka að vera u.þ.b. 110, og er
greinilegt, að þar er ekki um
ofmat að ræða.
Stærð geðdeildar
Geðdeildarbyggingin var upp-
haflega hönnuð fyrir 120 al-
vistunarsjúklinga, 24 dagvistun-
arsjúklinga og göngudeildar-
starfsemi. Síðar var ákveðið að
byggja aðeins helminginn af
ofangreindu vistunarrými
þ.e.a.s. fyrir 60 alvistunarsjúkl-
inga og 12 dagvistunarsjúklinga
svo og húsnæði fyrir göngu-
deildarþjónustu, og það húsnæði
er hefði þjónustuaðstöðu fyrir
deildina alla er hún yrði full-
byggð þ.e.a.s. fyrir 144 sjúkl-
inga.
I byggingunni verða 4 sjúkra-
deildir, hver með 15 alvistunar-
rýmum og 3 dagvistunarrýmum.
Þar verður göngudeild fyrir
drykkjusjúka og göngudeild
NAUÐSYN A FULL-
KOMINNICEÐDEILI)
vaxandi göngudeildarstarf-
serni".
Eins og komið er að í ummæl-
um landlæknis, og einnig er
bent á í greinargerð læknaráðs
Landspítalans, hefur þjónusta
við geðsjúka aukizt nokkuð
undanfarin ár, þótt vistunar-
rýmum hafi lítið fjölgað.
Fyrst og fremst hefur þjón-
usta við drykkjusjúka batnað.
Við Kleppsspítalann og á vegum
SÁÁ eru nú alls um 100 vistun-
arrými fyrir drykkjusjúka. Þá
eru 46 vistunarrými fyrir
drykkjusjúka í Gunnarsholti á
Rangárvöllum og 36 vistunar-
rými í Víðinesi á Kjalarnesi.
fyrir almennar geðlækningar.
Þá er gert ráð fyrir, að þar verði
aðstaða til endurhæfingar og
iðjuþjálfunar sjúklinga, aðstaða
til kennslu heilbrigðisstétta,
handbókasafn, fundarherbergi,
aðstaða til rannsókna, skrifstof-
ur, búningsherbergi o.þ.h. Húsið
er hannað, til þess að veita þar
geðlæknisþjónustu. I gerð
sjúkradeildanna er tekið tillit til
þess m.a. að flestir sjúklinganna
hafi fulla fótavist, matist í
borðstofu, taki þátt í fundum
o.þ.h.
Bent skal á, að dagvistunar-
sjúklingar þurfa litlu minna
rými en alvistunarsjúklingar.
Geðdeildarbyggingin öll er
7.400 m2 og skiptist húsrýmið,
lauslega reiknað, þannig hlut-
fallslega: Sjúkradeildir 41%,
göngudeildir 14%, endurhæfing
og iðjuþjálfun 10%, kennsla 5%,
vinnuherbergi og rannsóknarað-
staða 11% og móttaka, gangar
og geymslur 19%. Rými á
sjúkradeildum geðdeildar
verður um 42 mVvistunarrými.
Til samanburðar eru aðrar
byggingar á Landspítalalóð
utan Hjúkrunarskólans, sam-
kvæmt upplýsingum húsameist-
ara ríkisins í desember 1976,
28.800 mz, en sjúklingar um 430.
I skýrslu brezka arkitektafyrir-
tækisins, Llewlyn-Davies Weeks
Forestier-Walker and Bor
arcitects, „Landspítalinn fram-
tíðaráætlun" frá 1972, er gerð
grein fyrir þáverandi flatarrými
sjúkradeilda á hvert rúm og
áætluðu flatarrými í framtíðar-
áætlun Landspítalans. Þar kem-
ur fram, að þáverandi rými
sjúkradeilda spítalans var frá
16.4—39.7 mVrúm, en gert ráð
fyrir í framtíðaráætlun að það
yrði 30—45 mVrúm.
Samnýting
Fram upphafi var gert ráð
fyrir samhæfingu og samstarfi
milli geðdeildar og annarra
deilda Landspítalans. Áður en
byrjað var á framkvæmdum
viðbygginguna, var undirritaður
samningur milli lækna Land-
spítalans og Kleppsspítalans um
samnýtingu á þjónusturými og
göngudeildarrými geðdeildar.
Síðan hefur orðið veruieg seink-
un á byggingu deildarinnar.
Hluti göngudeildar er þó fullbú-
in fyrir nokkru og gera má ráð
fyrir, að tveim sjúkradeildum og
síðari hluta göngudeildar verði
lokið á næstu mánuðum. Þær
tafir, sem orðið hafa og það, að
aðeins hluti hússins verður til-
búinn á næstunni, torveldar
samnýtingu, en hún er þó mögu-
leg með góðum samstarfsvilja.
Reykjavík, 14/2 1979