Morgunblaðið - 21.02.1979, Qupperneq 13
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. FEBRÚAR 1979
13
Kveðja frá formanni
Sjálfstœðisflokksins
Sveinn Benediktsson starfaði í Sjálfstæðisflokknum frá stofnun
hans fyrir 50 árum, og áratugum saman var hann meðal helztu
áhrifamanna innan flokksins. Réð þar ekki sízt, að Sveinn
Benediktsson var gæddur eldheitum áhuga, takmarkalausum
dugnaði, mikilli reynslu og ósveigjanlegri sannfæringu.
Mér er Sveinn Benediktsson minnisstæður fyrst þegar ég fór að
sækja fundi Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, svipmikill var hann
á velli og eftirtektarverður í málflutningi.
Fyrr og síðar komu og við sögu Sjálfstæðisflokksins og funda
hans eins og kunnugt er, foreldrar Sveins og systkini, og þarf ekki
að fjölyrða hvílíkan styrk Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft af
forystustarfi slíks atgervisfólks.
Eg átti þess kost að starfa með Sveini Benediktssyni í ýmsum
stjórnum og nefndum, m.a. gegndi Sveinn Benediktsson lengi
formennsku í Útgerðarráði Reykjavíkurborgar af afburða ósér-
hlífni eins og hann raunar gekk að öllum sínum störfum. Þótt við
værum ekki ávallt sammála þá á ég eingöngu góðar minningar um
samstarfið við Svein Benediktsson og er þakklátur fyrir þann
lærdóm og reynslu, sem hann miðlaði mér eins og öðrum, sem áttu
þess kost að starfa með honum.
Spor Sveins Benediktssonar sjást víða í athafna- og stjórnmála-
lífi, en ekki sízt í síldarútvegi íslendinga, þar sem hann var
frumkvöðull, sem kunni jafnframt vel fótum sínum og annarra
forráð.
Sjálfstæðismenn þakka Sveini Benediktssyni raikilvægt starf að
velgengni flokksins og sameiginlegra hugsjóna, og senda eiginkonu
hans, frú Helgu Ingimundardóttur, og fjölskyldu samúðarkveðjur.
Geir Hallgrímsson.
mjölsframleiðenda í stjórn Verð-
jöfnunarsjóðs fiskiðnaðarins var
hann frá stofnun sjóðsins 1969 til
1977. Þá átti Sveinn sæti í fjöl-
mörgum samninganefndum um
verzlunarviðskipti íslands út á við
og sölunefndum sjávarafurða er-
lendis. Ekki er þessi upptalning
fullkomin, en þeir sem þekkja
nokkuð til sögunnar, sem á bak við
þýr, skilja hvað í henni felst.
En Sveinn var ekki einungis
beint tengdur atvinnulífinu og þó
manni kunni að finnast sem hann
hafi haft ærinn starfa á því sviði,
þá var það nú samt svo, að hann
átti ýmis önnur áhugamál. Stjórn-
mál voru honum alla tíð hjartans
mál og þarf ekki að undra það
þegar litið er á uppruna hans og
umhverfi á uppvaxtarárunum svo
sem síðar verður getið. Hann tók
stjórnmálabaráttuna mjög alvar-
lega og var þá ekki gefinn fyrir
neinn afslátt en þrátt fyrir það gat
hann mætavel unnið með mönnum
hinna ólíkustu stjórnmálaskoðana
ef nauðsyn bauð og í okkar þjóð-
félagi er það oft eina leiðin til að
koma fram málum sínum. Því var
það, að þó hann væri oft óvæginn í
hita baráttunnar þá ávann hann
sér traust andstæðinga sinna ekk-
ert síður en samherja. Þannig
naut hann trausts stjórnvalda og
þegar á það er litið hversu mikil
eru samskipti stjórnvalda hér á
landi og fulltrúa atvinnuveganna
þá er ekki þýðingarlítið að gagn-
kvæmt traust ríki þar á milli. Er
ég þess raunar fullviss, að um
áratuga skeið voru fá ráð ráðin á
sviði sjávarútvegsmála og þýðingu
höfðu, að Sveinn hafi ekki verið
beint tilkvaddur eða komið þar við
sögu. Slíkt hefði ekki getað gerst
nema menn hafi borið traust til
hans og þótt gott að leita hans
ráða.
Það er ekki nema von, þegar
litið er yfir æviferil Sveins, að
manni verði spurn að því hvers
konar maður hér hafi farið, sem
svo víða kom við í sínu lífsstarfi og
svo miklu fékk afkastað. Þeirri
spurningu er raunar ekki auðsvar-
að því þar eru margir þættir
samslungnir. Sveinn var ekki
maður, sem baðst afsökunar á því
að vera til, þvert á móti, hann var
fyrirferðarmikill, ekki aðeins mikill
á velli, og segja mátti, að maður
fyndi fyrir nærveru hans, þar sem
hann kom við sögu. Var ekki laust
við, að stundum mætti heyra, að
sumum fyndist nóg um en slíkar
raddir þögnuðu vanalega skjótt
þegar menn fundu hvað maðurinn
hafði til brunns að bera. Hann var
fróður með afbrigðum um hin
ólíkustu mál og gerði sér mikið far
um að kynna sér alla málavexti í
hverju máli. Skapfastur var hann
og fylginn sér og ávallt sann-
færður um málstað sinn og það
var honum fyrir öllu. Þessir eigin-
leikar, sem hér hafa verið nefndir
eru ekki ávallt til þess fallnir að
afla mönnum vinsælda. Það var og
svo, að Sveinn lenti stundum í
hörðum deilum á fundum og á
ritvelli og ekki lét hann neinn eiga
hjá sér, þegar svo bar við.
Sveinn Benediktsson var fæddur
í Reykjavík 12. maí 1905 og stóðu
að honum norðlenzkar og sunn-
lenzkar ættir. Faðir hans, Bene-
dikt Sveinsson, alþingisforseti, var
þingeyskrar ættar, sonur Sveins
Víkings Magnússonar, frá
Víkingavatni, gestgjafa á Húsavík,
og Kristjönu Guðnýjar Sigurðar-
dóttur frá Hálsi í Köldukinn.
Móðirin, Guðrún Pétursdóttir, var
dóttir Péturs Kristinssonar, bónda
og skipasmiðs í Engey og
Ragnhildar Ólafsdóttur frá Lund-
um í Stafholtstungum.
Benedikt faðir Sveins tók mik-
inn þátt í stjórnmálum og á fyrstu
áratugum aldarinnar á meðan
baráttan við Dani var efst á baugi
skipaði hann sér í fylkingu þeirra,
sem harðast börðust fyrir fullum
aðskilnaði íslands og Danmerkur.
Hann var kjörinn á þing fyrir
N-Þingeyjarsýslu árið 1909 og átti
þar sæti óslitið til 1931 og forseti
Neðri deildar var hann áratuginn
1920—1930. Hann var orðlagður
mælskumaður. Guðrún, móðir
Sveins, tók einnig mikinn þátt í
opinberum málum, einkum á sviði
kvenréttindabaráttunnar. Heimili
Sveins var því á uppvaxtarárum
hans í sterkum tengslum við þjóð-
málabaráttuna og gat vart farið
hjá því, að það hefði varanleg
áhrif á hann.
Með Sveini er horfinn af sviðinu
hinn síðasti af þremur bræðrum,
sem fæddir voru hver á sínu árinu
og áttu eftir að verða landi sínu til
gagns og sóma, hver á sínu sviði.
Sveinn var elztur þeirra bræðra,
þá Pétur, sendiherra og síðar
bankastjóri og yngstur var Bjarni,
forsætisráðherra. Veit ég, að mér
mun jafnan fara svo, að heyri ég
eða sjái eins þeirra getið munu
mér koma hinir í hug sakir óvenju-
legra mannkosta þeirra og hæfi-
leika.
Ég gat áðan um nokkra þá
eiginleika, sem einkenndu Svein
Benediktsson, en einn var ótalinn,
sem mér þótti mest til koma, en
það var tryggð hans við vini sína.
Sjálfur átti ég því að fagna að
njóta vináttu hans um nær fjöru-
tíu ára skeið. Okkar kunnings-
skapur hófst á úrslitastundu í
minni starfsævi, þegar um það
stóð nokkur styrr á Fiskiþingi,
hvort ég skyldi kjörinn í starf
fyrir Fiskifélagið. Sveinn, ásamt
ýmsum öðrum góðum mönnum,
gekk ótrauður til þeirrar baráttu
og átti það mikinn þátt í úrslitun-
um, sem urðu mér til heilla. Síðar
áttum við margt saman á vett-
vangi Fiskifélagsins og víðar og
taldi ég mér það ávallt mikils virði
að njóta hollráða Sveins þegar
vandamál komu upp.
í einkalífi sínu var Sveinn gæfu-
maður. Hann kvæntist 1937 Helgu
Ingimundardóttur frá Kaldárholti
í Holtum. Sveinn dró aldrei dul á
það, að hann mat konu sína mikils.
Fjögur börn eignuðust þau, og er
Benedikt hrl. elztur, kvæntur
Guðríði Jónsdóttur, þá Ingi-
mundur, arkitekt, kvæntur Sigríði
Arnbjörnsdóttur, Guðrún, gift
Jóni B. Stefánssyni, verkfræðingi
og yngstur er Einar, deildarstjóri,
kvæntur Birnu Hrólfsdóttur.
Nú að leiðarlokum er margs að
minnast, sem látið er ógetið í
þessum orðum sem ég hefi hér
skrifað til minningar um Svein
Benediktsson til að gjalda honum
þakkarskuld fyrir samferðina.
Þær minningar munu lengi lifa og
orðstír hans lifir af verkum hans
á óvenju athafnasamri starfsævi.
Frú Helgu og börnum þeirra flyt
ég innilegar samúðarkveðjur.
Davíð ólafsson.
í dag verður jarðsunginn frá
Dómkirkjunni í Reykjavík Sveinn
Benediktsson framkvæmdastjóri,
en hann lézt á Landakotsspítala
mánudaginn 12. þ.m. eftir skamma
sjúkralegu.
Sveinn var fæddur í Reykjavík
12. maí 1905, sonur hinna þjóð-
kunnu sæmdarhjóna, Guðrúnar
Pétursdóttur og Benedikts Sveins-
sonar alþingismanns.
Snemma beindist hugur Sveins
að sjávarútvegi, og er ekki ofmælt,
að hann hafi á langri starfsævi
verið einn atkvæða- og áhrifa-
mesti maður í þeirri atvinnugrein
hér á landi. Voru honum falin
fjölmörg trúnaðar- og ábyrgðar-
störf fyrir ríki, Reykjavíkurborg
og hin ýmsu hagsmunasamtök í
sjávarútvegi. Verða aðeins þau
helztu rakin hér. Hann átti sæti í
Sjávarútvegsnefnd Reykjavíkur,
Útgerðarráði Reykjavíkur og for-
maður þess um margra ára skeið,
stjórn Síldarverksmiðja ríkisins
og lengst af formaður verksmiðju-
stjórnar, í stjórn Landssambands
ísl. útvegsmanna og í stjórn Síldar
og fiskimjölsverksmiðjunnar h.f.
Hann var formaður Sjóvátrygg-
ingafélags Islands h.f. og for-
maður Hvals h.f.
Sveinn Benediktsson var um
árabil einn umsvifamesti síldar-
saltandi hér á landi. Reisti hann
síldarsöltunarstöðina Hafsilfur
h.f. á Raufarhöfn og Hafölduna hf.
á Seyðisfirði. Sveinn tók einnig
virkan þátt í fiskiskipaútgerð.
Fundum okkar Sveins Bene-
diktssonar bar fyrst saman austur
í Asahreppi í Holtum sumarið
1909, er hann, þá 4 ára að aldri
kom til sumardvalar til ömmu-
bróður síns, Ólafs Ólafssonar,
hreppstjóra í Lindarbæ, og konu
hans, Margrétar Þórðardóttur.
Var ég þá 9 ára gamall í foreldra-
húsum í Vetleifsholti. Mér er enn í
fersku minni, hversu sviphreinn og
fríður hann var þessi drengur.
Mikill samgangur var milli þess-
ara tveggja heimila, enda um
stuttan veg að fara. Tókust góð
kynni með okkur næstu sumur, er
hann dvaldi hjá frændfólki sínu.
Síðar á lífsleiðinni lágu leiðir
okkar Sveins oft saman, m.a.
áttum við margra ára samstarf á
sviði félags- og hagsmunamála
sjávarútvegs. Kynntist ég þá hin-
um mikilhæfa mannkostamanni
náið og naut órofa vináttu hans.
Sveinn Benediktsson var ráð-
hollur maður, glöggskyggn á
kjarna hvers máls og lét ætíð
óhikað skoðanir sínar í ljós. Ham-
hleypa var hann til verka, ósér-
hlífinn og mikill málafylgjumaður.
Að Sveini Benediktssyni stóðu
styrkir stofnar, enda var hann
búinn andlegu og líkamlegu at-
gervi meira en almennt gerist. Um
sögu lands og þjóðar var hann
fróður svo af bar.
Árið 1937 giftist Sveinn eftirlif-
andi konu sinni, Helgu Ingi-
mundardóttur frá Kaldárholti í
Holtum, hinni ágætustu konu. Bjó
hún manni sínum fagurt og gott
heimili og reyndist honum stoð og
stytta á annasömum starfsferli.
Þau eignuðust fjögur mannvænleg
börn, en þau eru: Benedikt, hæsta-
réttarlögmaður, kvæntur Guðríði
Jónsdóttur, Ingimundur, arkitekt,
kvæntur Sigríði Arnbjörnsdóttur,
Guðrún, húsmóðir, gift Jóni B.
Stefánssyni verkfræðingi og
Einar, kvæntur Birnu Hrólfs-
dóttur.
Eiginkonu hans, börnum,
tengdabörnum, barnabörnum og
öðrum ættingjum, votta ég mína
innilegustu samúð.
Ingvar Vilhjálmsson.
Stúdentahópurinn frá 1926 hélst
lengi lítt skertur. Nú minnkar
hann óðum. I dag er kvaddur
frændi minn Sveinn Benediktsson.
Við vorum ekki gamlir við
Sveinn, þegar við hittumst fyrst.
Fjögurra ára fór hann með póst-
vagninum frá Reykjavík austur að
Ægissíðu, á leið sinni til sumar-
dvalar á heimili móðurömmu-
bróður síns, en föður míns, að
Lindarbæ. í átta sumur var hann
þar. Þar lékum við saman,
smöluðum saman, fórum í sendi-
ferðir saman, rifumst, flugumst á
og grættum hvor annan. Gerðum
allt, sem strákar á þeim aldri gera.
En fyrst og fremst vorum við
samherjar gegn nágranna-
krökkunum, bæði þegar allt lék í
lyndi, og þegar á þurfti að halda.
Sveinn var minnugur þess sem
gerðist á þessum sumrum. Hann
kunni vel að segja frá ferð sinni
með póstvagninum. Sú saga er
framlag til þjóðlífslýsinga þeirra
ára. Einnig þá kom strax fram
áhugi hins verðandi athafna-
manns á nýjungum í atvinnuhátt-
um. Hann sagði oft frá þeirri
tæknibyltingu í landbúnaði, þegar
bændurnir í Lindarbæ, Parti og
Vetleifsholti keyptu saman hest-
sláttuvél, eina þá fyrstu sem kom
til landsins, og notuðu hana á
hinar sléttu og góðu engjar í
Safamýri.
Þó að Sveinn hætti að dvelja á
sumrum í Lindarbæ, var sam-
skiptum okkar síður en svo lokið.
Þegar ég hóf menntaskólanám bjó
ég á Laugavegi 66 undir verndar-
væng föðursystur minnar, Ragn-
hildar frá Engey. En var í fæði hjá
foreldrum Sveins, Guðrúnu og
Benedikt, að Skólavörðustíg 11.
Það var ekki lítill fengur fyrir mig
að eiga lífsreyndan Reykvíking að
vini, þegar von var á hverri stundu
að kallað væri yfir götuna „sveitó".
Systkinahópurinn að Skóla-
vörðustíg 11 var óvenju myndar-
legur. Bræðurnir þrír Sveinn,
Pétur og Bjarni; Pétur var að vísu
hjá ömmu sinni á Laugavegi 66, og
systurnar fjórar Kristjana, Ragn-
hildur og svo tvíburarnir Guðrún og
Ólöf, sem ekki var hægt að þekkja
í sundur, nema þegar þær
hnykluðu brýrnar. Við Sveinn og
Bjarni tókum stúdentspróf saman
1926. Pétur tók það ári fyrr.
Athafnaþrá Sveins kom
snemma í ljós. Hann hélt ekki
námi áfram að loknu stúdents-
prófi, heldur hóf þegar störf við
útgerð. Hann átti þar góðan að,
einn hyggnasta og farsælasta
frumkvöðul stórútgerðar, Halldór
Þorsteinsson skipstjóra í Háteigi.
En Halldór var giftur móðursystur
Sveins, Ragnhildi. Sveinn vann hjá
Halldóri og með honum og lærði
þannig hvernig átti að standa að
útgerð. Gegnum kunningsskap við
aðra góða útgerðarmenn viðaði
hann að sér þarflegum fróðleik.
Fljótlega gerðist Sveinn sjálfur
umsvifamikill útgerðarmaður og
tók að sér forustustörf á mörgum
sviðum útgerðar. Sem forustu-
mann á sviði útgerðar mun þjóðin
muna Svein. En ég minnist hans
fyrst og fremst sem bernsku-
félaga, bekkjarbróður, frænda og
vinar.
Sveinn var minnugur og fróður.
Hann þekkti sögu Reykjavíkur vel.
Sérstaklega mundi hann vel at-
burði fyrstu ára þessarar aldar og
hafði gaman af að rifja þá upp.
Hann var mjög fróður í ættfræði.
Sérstaklega þekkti hann vel til
sinna ætta. Hann vissi að sterkir
stofnar stóðu að honum, þó að
hann þyrfti þess ekki, því hann var
sterkur sjálfur. Ættfólk hans
kann líka vel að meta hans prýði-
lega framlag til ættarsögunnar.
Sveinn var gæfumaður. Hann
giftist sérstakri ágætiskonu,
Helgu Ingimundardóttur frá
Kaldárholti í Holtum. Hún bjó
honum yndislegt heimili. Þar var
gott að hvílast og gleðjast eftir
stormasaman eril. Hann eignaðist
og mannvænleg börn. Ættbogi
hans er þegar orðinn stór.
Vinátta okkar Sveins hélst alla
æfi. Það er að vísu ekki frásagnar-
vert. Vinátta og ættartengsl eru
svo sterk í okkar ætt, að þau
bregðast aldrei. En eftir að aldur-
inn færðist yfir og æskufélagarnir
týndust burt einn af öðrum, þar á
meðal bræður Sveins, var þörfin
meiri fyrir okkur að hittast og
rabba saman og minnast gamalla
atburða óg æskubreka. Nú eru
þessar stundir liðnar. Við hjónin
þökkum Sveini og Helgu fyrir
kvöldin, sem við nutum ýmist hjá
þeim eða hjá okkur. Sveini þakka
ég fyrir öll árin, allt frá því að við
vöppuðum, strákar, í hlaðvarpan-
um í Lindarbæ.
Við hjónin og fjölskylda okkar
sendum Helgu og hennar fólki
innilegustu samúðarkveðjur.
Ragnar Olafsson.
í dag er jarðsunginn höfðingi og
heiðursmaður, Sveinn Benedikts-
son. Sveinn var þjóðkunnur maður
og verða aðrir til að rekja ættir
hans og lífsskeið. Ég kynntist
Sveini fyrir 27 árum norður á
Raufarhöfn, er hann var þar um-
svifamikill síldarsaltandi. Sú vin-
átta, sem þar var stofnað til átti
sér rætur í eldri vináttu okkar
fjölskyldna. Örlögin réðu því, að ég
átti síðar mikil samskipti og sam-
vinnu við Svein og bar aldrei
skugga á það samstarf, þótt við-
horfin hafi á stundum ekki verið
þau sömu hjá báðum, enda var
aldursmunur mikill og lífsstaða
ólík.
Yfir Sveini var mikil reisn og
viss heiðríkja. Hann var fríður
maður í sínum stórleik. Framtaks-
semi, dugnaður og myndarskapur
voru honum í blóð borin. Sveinn
var forsjáll maður, framsýnn og
umfram allt raunsær. Ótímabær
óskhyggja eða draumórar voru
honum fjarri skapi. Hann var
mikill vinur vina sinna. Mat hann
réttsýni mikils, heiðarleik og
drengskap og voru undirlægju-
háttur, hræsni og uppgerðargóð-
mennska eiginleikar andstæðir
eðli hans.
Sveinn náði tökum og valdi á
sínu lífsumhverfi og varð af eigin
rammleik það stórveldi, sem al-
kunna er. Harm var sérlega heil-
steyptur og horfði jafnan erfið-
leikalítið framan í sárar stað-
reyndir og viðurkenndi þær um-
búðalaust. Slíkir menn eru alltaf
til forustu fallnir og aflmenn
hvers þjóðfélags, hvað sem stjórn-
málum og þjóðfélagsháttum líður.
Sveinn safnaði bókum og var
víða heima í sogu og bókmenntum.
Uppáhaldsskáld hans voru
Matthías og Einar Benediktsson.
Hann hafði ríkan skilning á sögu-
legum staðreyndum og endurtekn-
ingu sögunnar. Sveinn var manna
ólíklegastur í lífstarfi að viður-
kenna annarleg lögmál, en hann
hafði tilfinningu fyrir jafnvægi í
tilverur.ni og oft var hann förspár.
Mestu áhrif Sveins voru í
sjávarútvegi. Varð hann aflgjafi
með sinni stefnumótun, því að
aðrir neyddust þá til að taka
afstöðu. Var það sjaldan, að
Sveinn væri hlutlaus og bar hann
litla virðingu fyrir slíkri afstöðu
annarra.
Flestir kunna sig best, þegar vel
gengur. Sumir eru sérstaklega
hæfir til uppgöngu. Sumir eru þeir
sjálfir, þegar þeir klífa brattann,
en tapa sér þegar þeir hrapa.
Kannske var það mesti styrkleiki
Sveins, að geta horft með raunsæi
og jafnvægi á ógæfulegar stað-
reyndir og taka þá skjótar ákvarð-
anir til úrbóta. Láta sem skemmst
við svo búið standa.
Eg votta Helgu Ingimundardótt-
ur og afkomendum þeirra samúð
mína.
Jón L. Arnalds.
Sjá nánar bls. 18