Morgunblaðið - 20.11.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1980
37
Stór sv*ói án
reikninga og treysta því að
ábyrgðin sé á ríkinu þegar allt er
komið í þrot. Skyldur engar hjá
þeim sjálfum. í dag fer enginn
heiðarlegur á hausinn einsog í
uppvexti mínum.
Er hægt að stjórna sh'ku hug-
arfari?
Það var því hressandi að ganga
upp á Elliheimilið Grund sunnu-
daginn eftir 1. vetrardag. Þar lá í
einu herberginu gömul og góð
vinkona mín, sem trúir á hin
sönnu verðmæti og veit að allt
annað er hismi.
Hún er 92 ára og hefir verið
hátt í 40 ár lömuð í rúminu. Hún á
ekki miklar eignir til að skilja við
sig þegar hérvistardögum lýkur en
þeim mun meiri á andlegan mæli-
kvarða. Sólargeisli féll inn um
gluggann.
Svona er guð góður, sagði hún,
þetta er kveðja til mín. Hún var
brosandi að venju. Veikindin hafa
engin áhrif á skap hennar. Hún
sagðist hafa orkt í gær þakkaróð
fyrir veturinn. Lofaði mér að
heyra:
Enn fæ ég á Grund að gista
glöð á vetrardaginn fyrsta
lífið indælt er
bráðum koma blessuð jólin
bráðum ljómar aftur sólin
drottinn dýrð sé þér.
Ef þessi andi og lofsöngur ríkti í
hinni ísl. þjóðarsál væri vissa
fyrir að aldrei þyrfti til flótta að
koma í huga nokkurs manns.
En flótti úr landi er lítill á móti
þeim flótta frá lífinu, frá verkefn-
um, frá heilbrigðum háttum, sem
nú einkenna þjóðlífið og stuðlar að
því að fleiri og fleiri þjást af
geðveiki. Sá flótti er ekki til þess
að auka gróandi þjóðlíf. Undir
honum er kynt af allskonar eitur-
efnum og það fást nógir til að
útbýta því fyrir peninga, vínveit-
ingahúsin um allt land sýna það.
Og þótt talað sé um vaxandi
volæði og eymd stendur aldrei á
mannskap til að auka þar við. Við
þá iðju er svo mikið úr býtum að
bera. Og borgarstjórnir og yfir-
völd, sem eiga að vernda fólkið
fyrir glæfrum og óhamingju, sjá
þá leið helsta að auka á vandann.
Koma öllum í drallið. Er von að
vel fari? Flóttinn frá lífinu er
geigvænlegur hér á landi í dag.
Hver vill stöðva hann? Hvers-
vegna megum við ekki treysta
ráðamönnum þjóðarinnar til þess?
Um veginn vita þeir og hvað á að
gera.
1. Mikilvægast er að skipuleggja
varnir gegn tannskemmd'im
ekki síst með fræðslu.
2. Skipuleggja þarf og samræma
þjónustuferðir tannlækna úr
þéttbýlinu til þeirra staða þar
sem þörfin er mest. Mikilvægt
er að dvölin á hverjum stað sé
ekki of stutt og helst einnig á
veturna, þegar skólar starfa.
3. Skipuleggja þarf skólatann-
lækningar.
4. Athuga þarf drykkjarvatnið,
sérstaklega með tilliti til flu-
orinnihaldsins.
5. Skipuleggja þarf fluorgjöf.
6. Hafa þarf eftirlit með og
samræma kaup sveitarfélaga
á tannlækningatækjum, ehda
greiðir ríkissjóður 85% kostn-
aðarins.
7. Kaupa þarf tæki í Búðardal og
á Patreksfjörð.
8. Útvega nýtt húsnæði í Ólafs-
vík og Stykkishólmi.
9. Fá tannlækna til að setjast að
í Búðardal, Patreksfirði,
Hvammstanga, Sauðárkróki,
Ólafsfirði, Seyðisfirði og Fá-
skrúðsfirði.
10. Athuga þarf strax og reyna að
bæta tækjakost og aðstöðu á
Þingeyri, Suðureyri og
Hvammstanga.
11. Kaupa þarf tæki og útvega á
Sauðárkróki.
12. Athuga þarf kaup á ferða-
tannlækningatækjum.
13. Ráða þarf tannlækni til að
skipuleggja og sjá um þessi
mál.
Bankastræti 7 og Aðalstræti 4
7.127
I skýrslu, sem Magnús R.
Gislason hefur unnið á vegum
landlæknisembættisins, er gerð
grein fyrir könnun á fjölda tann-
lækna. staðsetningu tannlækna-
tækja, ástandi þeirra og húsnæði
til tannlækninga á íslandi, aðal-
lega utan þéttbýliskjarnanna i
Reykjavik og Akureyri. í niður-
stöðu skýrslunnar segir:
Nú eru 172 starfandi tannlækn-
ar á landinu eða 1 fyrir hverja
1300 íbúa. í Reykjavík eru 115
starfandi tannlæknar eða 1:750.
Samanlagt eru í Reykjavík og á
Reykjanesi 131 tannlæknar eða
1:1000. Utan þess svæðis eru 41
tannlæknar eða 1:2300.
Aðeins 3 þjóðir, Svíar, Norð-
menn og Danir munu hafa betra
hlutfall milli tannlækna og íbúa
eða 1:100 og verðum við að öllum
likindum komnir með það hlutfall
árið 1990.
Aðalskorturinn á tannlæknum
er því í dreifbýlinu og bætt
þjónusta þar, sérstaklega við börn
og unglinga, mest aðkallandi.
Stærstu svæðin án tannlæknis eru
frá Stykkishólmi til ísafjarðar,
þar sem búa 5772 íbúar, frá
Isafirði til Blönduós þar sem búa
2731 íbúi og frá Eskifirði til
Hornafjarðar með 1721 íbúa. Mest
aðkallandi tel ég að auka tann-
læknisþjónustuna á eftirfarandi
svæðum: Búðardal, Patreksfirði,
Þingeyri, Suðureyri, Hólmavík,
Hvammstanga, Sauðárkrók,
Ólafsfirði, Raufarhöfn, Seyðis-
firði, Fáskrúðsfirði, Breiðdalsvík
og Djúpavogi. Ef um fasta búsetu
tannlæknis væri að ræða ráðlegg
ég að mest áhersla verði lögð á
eftirfarandi staði: Búðardal, Pat-
reksfjörð, Hvammstanga, Sauð-
árkrók, Ólafsfjörð, Seyðisfjörð,
Fáskrúðsfjörð og Vík í Mýrdal.
í Búðardal eru léleg tæki til
tannlækninga en gott húsnæði
bæði til tannlækninga og dvalar.
Á Patreksfirði er tilbúið hús-
næði í nýrri heilsugæslustöð en
Vetur í
Finnlandi
nelsinki. 18. nóvember,
(rá llarry Cranherx. fréttaritara Mhl.
VETURINN er genginn í garð í
Finnlandi. Tveir ísbrjótar eru
byrjaðir að aðstoða skip á sigl-
ingaleiðum í Helsingjabotni, en
nyrst í bugtinni er ísinn orðinn 20
til 25 sentimetra þykkur.
vantar ný tæki. Ófullkomin tæki
eru til staðar í lélegu húsnæði.
Á Hvammstanga vantar bæði
ný tæki og húsnæði. Gömul tæki
eru til staðar í lélegu húsnæði.
Á Sauðárkróki þarf að bæta við
húsnæði og nýjum tannlækninga-
tækjum. Þar vantar fleiri tann-
lækna.
Á Ólafsfirði og Fáskrúðsfirði er
góð aðstaða.
Æskilegt er að komið verði upp
aðstöðu til tannlækninga í Grund-
arfirði, Bíldudal og Þingeyri.
í Ólafsvík og Stykkishólmi eru
tannlækningastofurnar í lélegu
óhentugu kjallarahúsnæði.
Það sem vakti mesta athygli hjá
mér við könnunina var hve víða er
næsta tilviljanakennt hvort skóla-
börnin koma reglulega til tann-
læknis. Á mjög mörgum stöðum
virðast þau ekki vera kölluð inn
reglulega til eftirlits og tannvið-
gerða. Slíkt fyrirkomulag er alls
staðar þar sem tannlæknisþjón-
usta er í góðu lagi, talið undir-
stöðuatriði, sem mesta áherslu
þarf að leggja á.
Orsökin fyrir þessu getur bæði
verið áhugaleysi viðkomandi
tannlæknis vegna of mikils vinnu-
álags og skeytingarleysi og fjár-
skortur viðkomandi yfirvalda, sem
verða að greiða hluta kostnaðar-
ins, nema hvort tveggja komi til.
Annað atriði sem margir tann-
læknar í dreifbýlinu vöktu athygli
á var hve tannskemmdir virtust
miklar á sumum stöðum, en minni
á öðrum. Þyrfti þetta frekari
rannsóknar við, t.d. á drykkjar-
vatni.
Tel ég mjög nauðsynlegt að gefa
öllum börnum fluortöflur á þeim
stöðum þar sem fluormagnið er
ekki nægjanlegt í drykkjarvatninu
og byrja á þeim stöðum þar sem
tannskemmdir eru mestar. Það
yrði ódýr fjárfesting.
Víða virðist tilviljanakennt
hvort aðstaða er fyrir tannlækni í
heilsugæslustöðvum, sem verið er
að byggja og sums staðar er
óánægja með það rými, sem tann-
lækni hefur verið ætlað. Má í því
sambandi nefna til dæmis Sauð-
árkrók, Hvolsvöll og Höfn.
Áætlað mun vera að hið opin-
bera greiði um 3,5 milljarða króna
fyrir tannlækningar á yfirstand-
andi ári.
Vitað er að með fræðslu og
tiltölulega ódýrum aðgerðum til
tannverndar, er hægt að minnka
tannskemmdir um allt að 50%.
Það er sú leið sem hinar Norður-
landaþjóðirnar hafa farið með
góðum árangri. Á þetta hefur
séu sjálfsagður hlutur, sem þær
eru alls ekki.
I þessum efnum erum við komin
20—30 árum á eftir nágrannaþjóð-
um okkar.
Aðgerðir ríkisins í þessu máli
minna á mokstur í botnlausa
tunnu og lítið er gert til að
minnka opið á botninum.
Það sem ég tel mest aðkallandi
að gera nú þegar er eftirfarandi:
Mikið úrval af „Peysufötum", Combi-fatnaði og Tweed- og
flanneslfötum frá Kóróna og Van Gils.
margsinnis verið bent hérlendis
og m.a. stofnaður sjóður fyrir 5
árum til að standa undir kostnaði
við varnir gegn tannskemmdum.
Aftur á móti er ekkert gert af
hálfu ríkisins til að koma í veg
fyrir tannskemmdir.
í stað þess er stöðugt greitt
fyrir fleiri og fleiri viðgerðir í
tönnum, eins og tannskemmdir
Tannlæknaskortur í dreifbýlinu
41 tannlæknir utan Reykjavíkur