Morgunblaðið - 05.09.1981, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 1981
33

am

Guðs eins að dæma um það?
Kristin siðfræði getur því ekki
mælt með að ráðstafanir séu
gerðar sem stytta líf manna,
hvorki eigin né annarra. Lúther
segir í Fræðum sínum meiri, að
þetta megi undir engum kringum-
stæðum gerast. I augum kristins
manns er þetta viðhorf ekki
grundvallað á einhverjum tiltekn-
um ritningarstað, heldur á þeirri
meginstaðreynd að Guð vill að
allir menn séu börnin hans og gefi
líf sitt til þjónustu við hann. Með
drápi af hvaða tagi sem er, er því
verið að seilast inn á það lífssvið
sem Guð hefur í sérstökum skiln-
ingi talið þess virði að gera að
eign sinni eða vill gera að eign
sinni.
Stríð og dauðarefsingar, morð
og dráp eru því brot gegn vilja
Guðs og þá ekki síður að stytta líf
þeirra manna, sem sérstaklega
virðast óhæfir til lífs vegna lík-
amlegra eða andlegra örkumla.
Sem fyrr greinir er það vart á
valdi eða færi okkar manna að
setja þau mörk, þar sem við
dæmum suma einstaklinga utan
við hjálpræðisvilja Guðs, óhæfa
eða ófæra um að þjóna honum.
Það skal fúslega viðurkennt að
spurningar af þessu tagi eru
fullkomlega eðlilegar og réttmæt-
ar og hljóta reyndar að brenna á
vörum í þeim aðstæðum, sem hér
er lýst.
Svo harðneskjulegt getur lífið
hreinlega orðið, að dauðinn sé
beinlínis líkn og persónulega hef-
ur það verið mér erfitt uppgjör,
hvort alhæfa skuli í þessum efn-
um, enda munu kristnir siðfræð-
ingar vart vera á einu máli um
það, hvernig bregðast skuli við í
öllum atvikum af þessu tagi.
IIvernÍK má sýna
mestan kærleika?
Hugsum okkur mann, haldinn
ólæknandi sjúkdómi. Færustu
sérfræðingar á sviði læknavísinda
telja batahorfur engar og ekkert
framundan annað en langt og
kvalafullt dauðastríð. Þrautir eru
síðan linaðar með deyfilyfjum og
þar kemur að þau verka ekki
lengur nema gefnir séu lífshættu-
lega stórir skammtar.
Á að gefa slíka skammta og
stytta þannig e.t.v. aldur viðkom-
andi, eða skal horft upp á mann-
inn kveljast dag eftir dag og viku
eftir viku án frekari aðgerða.
Þetta er erfið spurning, sem
hlýtur að naga að samviskurótum.
Og sé hún skoðuð í kristnu
sviðsljósi er ekki um það að
villast, að kærleikurinn er æðsta
boðorð kristindómsins. Allt hjá
yður sé í kærieika gjört, segir
postulinn og upp í boðorðinu
æðsta um ást til Guðs og manna
ganga öll önnur kristin siðaboð
eins og upp í samnefnara.
Það sem gjört er af óeigingjörn-
um, fölskvalausum kærleika er
ekki synd, því hún er ævinlega
andhverfa kærleikans er lýtur að
hinu Ijóta og illa. Hvernig get ég
auðsýnt náunga mínum sem mest-
an kærleika?
Hlýtur það ekki að vera vegið
og metið og haft í huga, áður en
menn alhæfa út frá fyrrgreindri
spurningu.
Ilvar eru mörkin?
Hitt er víst, og á það ber að
leggja hina þyngstu áherslu, að í
þessum efnum geta menn vissu-
lega lent út á afar hálum ís. Hvar
á t.d. að draga mörkin. Hvenær og
í hvaða aðstæðum skulu ráðstaf-
anir gerðar, sem e.t.v. hafa í för
með sér styttingu lífs. Flestir
munu á einu máli um, að slíkar
ákvarðanir séu vart á manna færi.
Bent hefur verið á í þessu sam-
bandi, að menn hafi orðið að deyja
Drottni sínum, áður en allar hinar
háþróuðu tæknivélar voru fundn-
ar upp, er haldið geta höfuðlíffær-
um sjúklinga ( gangi. Og minna
má á það, að fjölmargir dóu úr
lungnabólgu hér áður á árum,
áður en penisillínið var framleitt
eða af völdum uppskurða áður en
viðeigandi hreinlætisráðstafanir
voru gerðar eða nægilega öflug
sóttvarnarlyf voru tekin í notkun.
Að varðveita lííið
Þeirri stefnu hefur verið fylgt
og hlýtur að verða fylgt um alla
Spurt er:
Samræmist
líknardauði
kristnum
viðhorfum?
Maðurinn minn heíur verið rænulaus nú um alllangt
skeið. Hann á sér engar lífslíkur og lifi hans er
reyndar haldið við með vélum. Hér er um annarlega
tilveru að ræða, er veldur fjölskyldu hans miklu
andlegu álagi. Er það syndsamlegt að taka vélarnar
úr sambandi og leyfa honum að hverfa héðan úr
líkamanum. þar sem hann lifir raunverulega engu lífi
lengur?
kristna framtíðarvegferð manns-
ins að leitast við af fremsta megni
að vernda og styrkja, varðveita og
viðhalda lífi svo lengi sem þess er
kostur, eins og fram kemur í eiði
þeim sem kenndur er við Hippo-
krates, föður læknisfræðinnar, en
þann eið verða læknakandidatar
að undirrita, áður en þeir fá
tilskilin lækningaleyfi.
Sú skuldbinding grundvallast á
kristnum virðisviðhorfum. Lífið
hafa menn þegið að láni. Það er
Guðs góða gjöf, okkur í hendur
selt til varðveislu og ávöxtunar.
Af því ieiðir, að við höfum engan
rétt til þess að taka það á allan
hátt í eigin hendur. Guð einn á
rétt á því að afmarka stund
ráðsmennsku okkar, hvenær hún
hefst og hvenær henni lýkur.
Hann einn veit og sér hvenær
þjónusta ráðsmennskunnar er til
lykta leidd og tíminn fullnaður til
vistarskipta.
Kristið viðhorf
Kristinn maður veit að Guð
hefur lagt lífið í lófa hans og
þessu lífi lifir hann í heimi, sem
er flekkaður af synd og ber merki
fráfalls frá Guði..En Guð hefur í
Kristi mætt manninum með
hjálpræði sitt. Og við það að
gangast Kristi á hönd öðlast
maðurinn eilíft líf og þessu nýja
lífi skal lifað fyrir Guð og í
þjónustu við ríki hans.
Páll postuli segir: Ef þannig
einhver er í samfélaginu við Krist,
er hann ný skepna, hið gamla varð
að engu, sjá það er orðið nýtt.
Þannig heyrir líf endurfædds
manns Jesú Kristi til og helgast
af þjónustunni við hann. Hvenær
er maðurinn úrskurðaður ófær til
þeirrar þjónustu? Er það ekki
mótandi áhrif á fyrri áratugum
þessarar aldar.
Heiðin viðhorf
Heiðin siðfræði lítur hinsvegar
allt öðrum augum á þessi mál. Á
ýmsum stöðum voru veik eða
veikburða börn borin út svo sem
tíðkaðist hér á landi fyrir kristni-
töku, því að ella hefði það ekki
verið nefnt í kristnitökulögunum.
Th. More leggur til í riti sínu
Utopia, að ólæknandi sjúkir svipti
sig lífi eða láti aðra framkvæma
það að ráði presta og yfirvalda.
Og enn eru í fersku minni ráðstaf-
anir guðleysingjans Adolf Hitlers
sem lét útrýma vangefnu fólki og
öryrkjum, þar sem þeir nýttust
illa og samræmdust ekki stórveld-
isdraumum hin aríska kynstofns
og Þriðja ríkisins.
I augum uppi liggur hve sið-
lausar þessar ráðstafanir voru og
í algeru ósamræmi við öll kristin
viðhorf þar sem höfuðáherslan er
á það lögð að efla og styrkja,
vernda og varðveita líf með öllum
tiltækum ráðum. Og hin um-
fangsmikla heilbrigðisþjónusta er
til orðin vegna heilags lífsréttar
mannsins, sem hann öðlast sem
sköpun Guðs og aðnjótandi mis-
kunnar hans. f trú er okkur leyft
að elska lífið, en jafnframt erum
við kölluð til þess að þjóna Guði,
sem hefur frelsað okkur og vili
leiða okkur til ríkis síns.
Máttur hinna
vanmáttugu
Að sjálfsögðu hlýtur heilbrigð
sál í hraustum líkama að öðru
jöfnu að vera til þess betur fallin
að þjóna Guði og mönnum en þeir
sem minni heilsu eða þroska hafa.
En þeir sem vanmáttugir eru eða
skarðan hlut hafa borið frá nægt-
aborði lífsins eiga einnig sin
tækifæri að þjóna Guði og
mönnum. Lítið, ósjálfbjarga barn
í vöggu er um allt háð þeim, sem
annast það. Samt býr þetta litla
ómálga barn yfir alveg ótrúlegu
valdi. Eitt lítið bros, sem kannski
f I. Tim.2.—4. stendur: Guð vill
að allir menn verði hólpnir og
komist til þekkingar á sannleik-
anum. Slík er takmarkalaus ást
hans á börnum sínum. Guð ann
sköpun sinni og þráir að frelsa
hana og leysa úr viðjum. Og það
er þessi eilífa ást Guðs, er birtist í
hjálpræðisvilja Krists er skiptir
sköpum og veldur því, að hver
einstaklingur er óendanlega mik-
ils virði og dýrmætur og á sinn
friðhelga rétt til lífs. Kristni
siðfræðingurinn Deda Múller
ræðir ofangreint vandamál ítar-
lega í siðfræðiriti sínu og nei-
kvætt svar sitt við líknardauða
grundvallar hann á skilyrðis-
lausri lotningu fyrir lífinu og
vísar þar með til siðfræðikenn-
inga Albert Schweitzers, er höfðu
læknaciður felur í sér að viðhalda lifi svo lengi sem þess er
kostur.

Séra Guðmundur Þorsteinsson
er s<)knarprestur í Arha-jar-
prestakalli í Reykjavík.
llvena'r fellur laufið — hvenær
lýkur lífi? Ilver ákveður það?
er aðeins tjáning magaástands
getur valdið fagnaðarbylgju í
brjóstum þeirra sterku og stóru,
sem umhverfis eru og vakið um-
hyggjusaman kærleika í brjóstum
þeirra. Og ósjálfbjarga ör.vrki um
flest háður umönnun annarra
getur vakið heitan kærleika
þeirra, er annast hann og iðulega
verður hann kærastur allra í
fjölskylduhópnum.
Já, hver getur um það dæmt,
hvenær einstaklingurinn er ófær
orðinn til þess að þjóna Guði og
mönnum?
Það er mismunur á náðargáfum
eins og dæmisagan um talenturn-
ar sýnir Ijóslega, en okkur ber að
verja vel og réttilega öllu því, sem
við höfum þegið.
Líkamshreysti og andlegur
þroski eru lítils virði, sé þetta ekki
notað í þágu og þjónustu Guðs, að
nú ekki sé talað um, gangi það á
mála hjá hinu illa í tilverunni.
Guðs góðu gjafir svo sem líf og
heilsa eru ekki markmið í sjálfu
sér, heldur tæki sem við eigum að
nota til þjónustunnar við Krist og
ríki hans. Og góðar gjafir Guðs
ber okkur að meðtaka með gleði. f
þeim felst gæska Guðs til sköpun-
ar sinnar og hann leiðir menn til
kærleiksþjónustu, sem ævinlega
krefst einhverrar sjálfsafneitunar
og fórnar.
I>jáning sem þroskaleið
Það er Ijóst, að við lifum í
heimi, sem er flekkaður af synd og
afleiðingar hins illa leynast
hvergi. En Guð vill ekki hið illa.
Synd, þjáning og slys, allt er þetta
andstætt vilja hans. Og þegar Guð
hefur skapað nýjan himin og nýja
jörð, þegar vilji hans verður svo á
jörðu sem á himni, mun dauðinn
ekki framar til vera, hvorki harm-
ur, vein né kvöl. En á meðan svo
er ekki verður þjáningin víst
örugglega til í heiminum og hún
er þrátt fyrir allt ein af þroska-
leiðum mannsandans, af því að
hún knýr menn iðulega til þess að
leita á náðir höfundar stns og
skapara og hversu oft hafa menn
ekki fundið sannleiksperluna á
sorgarhafsbotninum. Við skiljum
ekki ævinlega tilgang lífsins eða
rás þeirra atburða, er að höndum
ber. Okkur er það næsta óskiljan-
legt hversu dauðinn hrtfur og
hremmir unga og öfluga, en geng-
ur kannski ár eftir ár framhjá
hinum ellihruma og karlæga, sem
löngu er hættur að njóta lífs, já
lifir í rauninni ekki lengur.
IIvernÍK sést tilgangurinn
En við hljótum að bera það
traust til Guðs að einhver tilgang-
ur sé með lífinu og stundum
óskiljanlegri viðburðarás þess. Og
vegna Krists vitum við, að Itfið er
ekki tilviljanakenndur velkingur
á flugsandi blindra og miskunn-
arlausra örlaga við feigðarhaf,
heidur dýrlegt þroska- og náð-
arskeið, sem á sér æðsta mark og
mið, tilgang og takmark.
í trú á Drottinn lífsins eignast
menn sýn út fyrir sjóndeildar-
hringinn, sem dauðleg, jarðnesk
augu fá ella eigi greint. Og sæll er
hver sá maður, er þolgóður þre.vr í
slíkri trú, að tilveran öll sé í hendi
Guðs, hver ein tíð og allt vort
stríð. Hvað annað gætum við
menn gert en trúað þessu, lagt
lífið okkar t lófa Guðs og horft
síðan í þolinmæði og trausti,
vonglöð fram á veginn.

a
iíí

: ' i-