Morgunblaðið - 11.08.1982, Blaðsíða 12

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1982
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 11. ÁGÚST 1982
41
Efíir að þjóðhöfðingjarnir og aðrir gestir höfðu hlýtt á guðsþjónustu undir berum himni á rústum Þjóðhildarkirkju gengu þeir
í fylkingu um svæðið og skoðuðu fleiri rústir. M«»p..bu*i*/HG
Messað í rústum
Þjóðhildarkirkju
QAGSSIARSSUK er grænlenzka nafnið
á Bröttuhlíð, bæ Eiríks rauða. Bratta-
hlíð stendur við Eiríksfjörð (Tunugdli-
arfik) og er talið að þar hafi Eiríkur
rauði sest að 982. Nú búa 83 menn í
Bröttuhlíð og aðalatvinna þeirra er
sauðfjárrækt og lítilsháttar fiskveiðar.
Eins og kunnugt er af íslendingasög-
um hrökklaðist Eiríkur rauði frá Islandi
vegna mannvíga og hélt hann til lands-
ins í vestri. Eftir að hafa siglt víða með
landinu ákvað hann að setjast að í
Bröttuhlíð með konu sinni, Þjóðhildi, og
föruneyti. Nokkru eftir 1000 er kristni
var tekin á íslandi barst hinn nýi siður
til Grænlands og ákvað þá kona Eiríks,
Þjóðhildur, að taka kristni. Var byggð
fyrir hana kirkja nokkuð langt frá bæn-
um og er sagt að svo hafi verið vegna
þess að Eiríkur vildi ekki taka kristni og
vildi því hafa kirkjuna sem lengst frá
bænum. Þjóðhildarkirkja er talin fyrsta
kirkjan, sem byggð var á Grænlandi. í
Bröttuhlíð eru einnig rústir nýrri
kirkju, bæjarhúsa og útihúsa.
Er þjóðhöfðingjarnir komu til Bröttu-
hlíðar gengu þeir um svæðið í fylgd
fornleifafræðingsins Knud J. Krogh,
sem rakti sögu staðarins og útskýrði
rústirnir. Sagði hann að uppgröftur
hefði hafizt á 3. áratugnum og þá hefðu
fundizt útihús fyrir um 60 nautgripi,
hlöður, geymslur og mjög stór íbúðar-
hús. Elzta rústin er stór bær í skjóli við
klettasnös og með góðu útsýni yfir
fjörðinn. Síðar fundust svo rústir
tveggja kirkna og hafði önnur verið
byggð á rústum þeirrar fyrri. Talið væri
að þær væru byggðar um 1100 og 1300.
Merkasta uppgötvunin hefði þó orðið
1961 þegar menn rákust hvað eftir ann-
að á beinagrindur er verið var að grafa
fyrir grunni skólahúss. Vinnu hefði þá
verið hætt og þegar uppgröftur hófst
fundust grafir 144 manna. Sagði Krogh
að menn teldu engan vafa á því að hér
væri um Þjóðhildarkirkju að ræða. Hún
hefði verið lítil torfkirkja, rúmað 20 til
25 manns. Karlmenn hefðu aðallega ver-
ið grafnir sunnan hennar, en konur og
börn norðan og austan og snéru allir í
austur. HG
Komu þjóðhöfðingjanna var beðið með mikilli eftírvæntingu, en þar aem nokkur bið varð á þvi að þeir kæmu, þótti gamla
fólkinu betra að tylla sér. í baksýn eru skreiðarhjallar.
Séð yfir rústir yngri kirknanna og út á firðinum má sjá nokkra borgarísjaka.
Vigdís Finnbogadóttir, Margrét Danadrottning og krónprinsarnir Friðrik og Jóakim htýða á fornleifafræðingiiin Knud J. Krogh segja sögu Bröttuhlíðar.
Lammet eftir Kjeld Koplev
Jóhanna Kristjónsdóttir
Ég sá að Kjeld Koplev hefur
skrifað nokkrar barnabækur, en
þetta er fyrsta fullorðinsbók hans.
Og það svo um munar! Sagan
snýst um fólk sem býr í hjóna-
bandi, eða að minnsta kosti ein-
hvers konar ektastandi — og báðir
aðilar eru sannfærðir um að þeir
hafi vald á því, hvernig sambúðin
hefur þróast, eða öllu heldur að
þeir séu dús við hvernig sambúðin
hefur orðið. Þessi hjón rífast ekki
eins og annað fólk. Þau tala út um
alit. Framhjáhald skiptir ekki
nokkru máli — út frá þeirri for-
sendu að afbrýðisemi sé úrelt og
gamaldags tilfinning, sem er ekki
samboðin frjálsbornu tuttugustu
aldar fólki. Enginn má eiga aðra
mannveru, hvorki sálariega né lík-
amlega. Þetta er eiginlega alltof
gott til að vera satt. Enda kemur í
ljós að þetta gengur ekki. Konan
hefur sitt frelsi, en það kemur æ
betur í íjós, að karlmaðurinn kær-
ir sig ekki um það hið sama. Hann
langar ekki stöðugt og eilíflega að
vera að sofa hjá út og suður, og
stundum langar hann bara til að
lifa hversdagslegu fjölskyldulífi. í
þessu opna hjónabandi er eitthvað
sem gleymist eða er hreinlega ýtt
undir teppið. Hreinskilnin og þessi
dæmalausi heiðarleiki drepur ást-
ina, og það er líklega boðskapur
bókarinnar.
„Lammet" virðist sem sagt eiga
að sýna að karlmaðurinn sé sá
sem bíður lægri hlut, þegar konur
hafa brotið af sér hina marg-
umræddu hlekki og öðlast frelsi.
Og fyrir aðalsöguhetjunni, karl-
manninum, sem segir söguna, end-
ar þetta með ósköpum og hann
fær meiriháttar taugaáfall.
Danskir gagnrýnendur hafa tal-
Kjeld Kopler
ið þessa frumraun Koplevs hina
athyglisverðustu, þótt á henni sé
að finna vankanta. Mér finnst þeir
vankantar m.a. liggja í þessum
endalausu samförum sem eru bók-
ina í gegn — fyrr má nú aldeilis
fyrrvera náttúran. Mér finnst kon-
an sem slík fá fjarskalega barna-
lega meðhöndlun, hún er kynvera
fyrst og fremst, og „frelsi" hennar
byggist fyrst og fremst á því, að í
kynlífinu er hún frjáls. Ætli allar
konur séu nú tilbúnar til að skrifa
undir svona mikla einföldun. En
fyrir nú utan það, er konan heldur
fráhrindandi persónuleiki — og
því verður að segjast eins og er, að
manni er eiginlega alveg sama
hvernig fyrir henni fer.
Ég hef ekki lesið barnabækur
Koplevs. Einhvers staðar hef ég
lesið að þær séu bara góðar. Ég
held hann ætti að snúa sér aftur
að þeim.
Der var saa meget
eftir Alicju Fenigsen
Það var svo margt — frumraun
ungrar pólskrar konu sem hefur
verið búsett í Danmörku frá árinu
1969. Án efa byggir höfundur að
verulegu leyti á eigin reynslu og
að undirtitli hefur bókin: saga
framandi manns. Felicia býr í
Póllandi, er Gyðingur og finnst að
sér þrengt, svo að hún ákveður að
flýja og reyna að byggja upp nýtt
líf í hinu rómaða danska frelsi.
Hún finnur vissulega frelsið, verð-
ur ástfangin nokkrum sinnum og
á við ýmis vandamál að stríða: er
þá þetta frjálslynda land og þjóð-
in, sem það byggir, kannski haldin
fordómum gagnvart útlendingum
þegar öllu er á botninn hvolft?
Hún lýsir Dönum með augum út-
lendings og það er verulega fróð-
leg lesning. Hún vill verða ein af
þeim — og þó, kannski vill hún
það ekki, getur það ekki og um-
fram allt, kannski Danir kæri sig
alls ekki um að hún verði ein af
þeim. Þegar sagan hefst hefur
Felicia verið alllanga hríð í Dan-
mörku, en þó getur hún ekki alveg
Alicja Fenigsen
skotið rótum, hún nær ekki valdi á
málinu nema að takmörkuðu leyti
og hún botnay ekki í hinum fræga
danska húmor nema að vissu
marki. Víst eru Danir elskulegir,
en fjarskalega eru þeir yfirborðs-
kenndir gagnvart útlendingum og
hvað er það sem leyfist að baki
pússaðri og fágaðri framhlið hinn-
ar dönsku þjóðarsálar? Hún er
ringluð og rótlaus og þó finnst
henni hún ekki heldur vera Pól-
verji lengur, til þess hefur hún
verið í landinu of lengi. Þessi tog-
streita innra með henni setur
mark sitt á hugsanir hennar og
gerðir. Hún uppiifir Danmörku
með pólskum manni — þau kynn-
ast neikvæðustu hliðum Dana og
samband þeirra fer út um þúfur
vegna þess þau fá ekki afborið það
viðmót sem þeim er sýnt. En samt
sem áður er tónn bókarinnar
bjartsýnn og jákvæður. Vegna
þess að þegar grannt er að gáð eru
Danir ljúfir og þegar hún hefur
kynnzt þeim í raun og veru alveg
upp á nýtt finnur hún að í þessu
landi og með þessu fólki vill hún
vera.
Alicja Fenigsen skrifar bókina á
dönsku, vel má vera að einhverjir
sérfræðingar hafi lesið yfir hand-
ritið til að betrumbæta málið, en í
fljótu bragði verður ekki annað
séð en hún hafi ótrúlegt vald á
málinu — og hún er meira að
segja smituð af danska húmorn-
um, sem var henni svo hvimleiður
í fyrstu. Kímni er það sem gengur
í gegnum bókina eins og rauður
þráður. Og ekki staðbundinn
danskur húmor, heldur það sem
allir mega skilja og kætast yfir
hvar svo sem þeir eru staddir á
jarðarkúlunni.