Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
17
Styðjum Sigfús J.
Johnsen í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins
Eftir Hafþór Líndal
Jónsson
Það, sem einkennir Sigfús, er
heiðarleiki, framsýni og vilja-
styrkur, auk þeirrar reynslu, sem
hann hefur af stjórnmálum og
hinum ýmsu þjóðmálum.
Það var mér því mikið gleðiefni
þegar ég vissi að hann yrði í
prófkjöri fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn. Þar hefur Sjálfstæðisflokkur-
inn sannan sjálfstæðismann, sem
höfðar til flestra þeirra, sem vilja
búa okkar landi það besta, með
sjálfstæðum og skapandi hugsun-
arhætti. Hann er einn þeirra, sem
alltaf eru reiðubúnir til þess að
leggja góðum málstað lið, og þeim
sem farið hafa halloka á einhvern
hátt í lífsbaráttunni. Ég er einn
þeirra, sem hafa orðið góð-
mennsku hans og hjálpfýsi aðnjót-
andi.
Það var eftir að ég hafði verið
lamaður í þrjú ár, að við nokkrir
félagar, sem orðið höfðum fyrir
Hafþór L. Jónsson
slysum, komum saman og kom
Sigfús á þann fund með okkur, og
urðu það okkar fyrstu kynni. Þessi
fundur varð til þess að við stofn-
uðum með okkur samtök, SEM
(Samtök endurhæfðra mænu-
skaddaðra) en þau hafa orðið
okkur mikil lyftistöng. Sigfús var
okkur þá og hefur verið æ síðan
geysimikil hjálparhella, sem ég og
félagar mínir hefðum ekki viljað
missa af og er okkur raunar ómet-
anlegt.
Sigfús hefur lagt út í mikla
vinnu fyrir fatlaða og aldraða og
vænti ég þess að sú vinna eigi eftir
að skila miklum árangri.
Styðjum Sigfús J. Johnsen í
prófkjöri því, sem er framundan,
því hver vill ekki heiðarlegan,
framsýnan og viljasterkan mann
til þess að skipa öruggt sæti til
kosninga? Þvi bið ég ykkur sjálf-
stæðismenn að gera sigur hans
sem mestan. Það gerið þið með því
að krossa við nafn hans í prófkjör-
inu. Og þá er ég viss að okkar
þjóðarmynd mun verða mun
bjartari en nú er.
Sigfús J. Johnsen
Heilbrigðar gullaugakartöflur, hreinar og veirulausar, sem Einar I. Siggeirsson hefur ræktað í tilraunaglösum.
Hefur ræktað hreinan
og veirulausan gullauga-
stofn í tilraunaglösum
„Já, það raá segja að þetta séu glasa-
börn,“ sagði Einar I. Siggeirsson
grasafræðingur í samtali við Morgun-
blaðið og sýndi okkur lúkufylli af
kartöflum, en honum hefur tekist að
rækta heilbrigðan stofn af gullauga-
kartöflum. Einar hefur unnið að
ræktuninni á rannsóknarstöðinni i
Neðri-Ási í samvinnu við plöntutil-
raunastofnun Hollands í Wagening-
en.
„Það tók fjögur og hálft ár að fá
alveg hreinan og veirulausan stofn,
eða átta kartöflukynslóðir. Nú á
bara eftir að rækta útsæðisstofn,
sem síðan verða notaðir til fram-
haldsræktunar fyrir almenning,"
sagði Einar.
Einar sagði að útsæðisstofnarnir
yrðu ræktaðir á einangruðum stöð-
um að Neðra-Ási og í Hollandi, þar
sem engin hætta væri á blaðlúsum
eða skordýrum sem flutt gætu
veirur milli plantna. Gera mætti
ráð fyrir að tilbúinn verði stofn til
ræktunar fyrir almenning 1986 til
1987. Einar sagði að tilraunastarf-
ið tæki langan tíma þar eð erfitt
væri að kynbæta fyrir öllum sjúk-
dómum.
„Við höfum við þessar tilraunir
beitt frumú- eða vefjarræktun,
sem er í því fólgin að tekinn er
vaxtarsproti fremst í spíru og
hann ræktaður bæði í einangruð-
um og sótthreinsuðum næringar-
vökva. Hver kartöflukynslóðin af
annarri hefur verið ræktuð og úr
hverri kynslóð valdir þeir einstakl-
ingar sem við prófanir reyndust
lausir við veirur. Ræktunin hefur
að öllu leyti farið fram í tilrauna-
glösum.
■ Gullaugað varð fyrir valinu þar
sem þetta er eitt mestræktaða af-
brigðið hér á landi og vex vel við
íslenzkar aðstæður, auk þess sem
þessi kartöflutegund er bragðgóð.
Hún hefur þann ókost að í hana
sækja margir sjúkdómar, til dæm-
is veirusjúkdómarnir x, y og z, sem
eru duldir sjúkdómar, sem sjaldan
koma fram, en leitt geta til
10—15% uppskeruminnkunar,"
sagði Einar.
Það kom fram hjá Einari, að
þótt tekist hefði að fá hreinan og
heilbrigðan stofn væri ekki þar
með sagt að menn myndu losna við
sjúkdóma, því veirur gætu til
dæmis breiðst út hér á landi milli
sýktra plantna og heilbrigðra við
vindnúning, og einnig með niður-
setningar- og uppskeruvélum
Einar sagði að unnið hefði verið
að þessum tilraunum í samvinnu
við Fridrike Quak í plöntutilrauna-
stöð Hollands. Quak fæst við
hreinsun stofna í stöðinni og bauð
upp á samstarf við hreinsun ís-
lenzks kartöflustofns. Sagði Einar
rannsóknina hafa reynst ákaflega
dýra og að ekki hefði fengist nokk-
ur einasti styrkur til þeirra frá ís-
lenzku ríkisstjórninni, en sú holl-
enzka hefði styrkt þær óbeint, þar
sem plöntutilraunastöðin væri
opinber stofnun. Hins vegar væri
Neðri-Ás sjálfseignarstofnun.
Þess má að lokum geta að árlega
koma fjölmargir útlenzkir vísinda-
menn til vísindaiðkana að Neðra-
Ási, en þar er Gísli Sigurbjörnsson
forstöðumaður. Einkum hafa út-
lendir háskólar sent doktorsefni
sín hingað til rannsóknarstarfa, og
þannig hlutu tveir v-þýzkir stúd-
entar doktorsnafnbót í haust fyrir
rannsóknir sínar að Neðra-Ási,
annar rannsakaði veðurfræði ís-
lands og hinn vatnsinnihald jarð-
vegs á öræfunum. Og í fyrra hlaut
annar doktorsgráðu fyrir rann-
sóknir sínar á vatnsrennsli Jökuls-
ár á Fjöllum, og þannig mætti
lengi telja, að sögn Einars.
hjá sumum undir lokin þegar
kófheitt var orðið í salnum.) En
hvað um þau Þóru og Rúrik í hlut-
verkum herra og frú Tyrone?
Þóra Friðriksdóttir vinnu hér
að mínu mati nokkurn leiksigur
sem Mary Cavan Tyrone. Hún var
að vísu ekki nægilega lipur á text-
anum (og raunar ber textameðferð
leikaranna með sér að verkið sé
ekki fullæft) en það sem gerir
frammistöðu hennar markverða
er einlægni. Það er afskaplega
auðvelt fyrir leikkonur að falla
inní gervi lady Machbeth þegar
um Mary Tyrone er að ræða. Það
eru ekki aðeins atriði þar sem
hendur eru þvegnar, minnst er á
barnsmorð og svefngöngur sem
tengja þessár klassísku persónur
leikbókmenntanna saman. Hið
fjarræna fas Mary Tyrone og djúp
tengsl hennar við eiginmanninn
minna stöðugt á dramað um herra
og frú Machbeth sem einangrast í
höll sinni. — Fangar eigin
draumsýnar. Munurinn á frú Tyr-
one og frú Machbeth er hins vegar
sá áð frú Machbeth hrindir manni
sínum upp á tindinn en Mary Tyr-
one læsist inní heimi eitursins.
Hún er aðeins virk innan eigin
hugarheims. Af næmni og hlýju
kemur Þóra þessu nokkuð til skila.
Áhorfandinn sér fyrir framan sig
konu sem trúir á háleit markmið
en berst ekki fyrir þeim. Ef til vill
skortir Mary Tyrone ekki slægð og
grimmd lady Machbeth en slægð
>f og grimmd víkur oftast fyrir blíðu
lundarfari. Þóru Friðriksdóttur
tekst að koma þessu blíðlyndi
Mary Tyrone til skila og þar með
samsama hana fremur Bergþóru
en Hallgerði, lady Macduff en lady
Machbeth. Þannig situr Þóra ekki
í minningunni sem vofa á kastala-
vegg heldur sem brotin einmana
manneskja, fangi óumflýjanlegra
örlaga.
Rúrik Haraldsson leikur James
Tyrone, höfuð fjölskyldunnar.
Rúrik var smá stund að hitna í
hlutverkinu en þegar hann loksins
náði sér á strik, náði hann eins
djúpt og ég held að sé gerlegt inn í
persónu James Tyrone. Ég veit
ekki á hvern hátt Rúrik hefir
nálgast hlutverk sitt, en eitt er
víst að hann hefir ekki gleymt
þeirri lýsingu sem höfundur gefur
á föður sínum í handriti og hljóð-
ar svo (Takið eftir safaríkri þýð-
ingu Thors, leiktextinn er mun
hófsamari): „Hann er að eðli og
vali yfirlætislaus, hógvær maður,
og hneigist til þeirra hluta sem
eru í samræmi við alþýðlegan upp-
runa hans og áa hans meðal írskra
bænda. En leikarinn birtist í öll-
um ómeðvituðum talvenjum,
hreyfingum og látbragði. Allt
þetta ber með sér að vera sprottið
af tillærðri tækni." Persónulega
finnst mér Rúrik hafa lagt meiri
áherslu á bóndann í James Tyrone
en leikarann og er það vel, því
Arnar Jónsson í hlutverki hins
misheppnaða eldri sonar, Jamie,
leggur þunga áherslu á hið leik-
ræna — enda sjálfur enn mis-
heppnaðri leikari en faðírinn.
Ég veit hinsvegar ekki hvort sú
aðferð leikstjórans Kent Paul að
leggja mikla áherslu á andstæður
í fari fjölskyldumeðlimanna á
fullan rétt á sér. Einhvernveginn
fannst mér fólkið ekki ná saman á
sviðinu. Ef til vill var það ætlun
O’Neill að sýna í Dagleiðinni þá
firringu sem getur þróast innan
ósköp venjulegrar fjölskyldu og þá
jafnframt hve lífslygin getur leitt
fólk djúpt inní einmanaleik eigin
hugarheims. En þótt fólkið í Dag-
leiðinni löngu sé einmana þá er það
þó tengt blóðböndum. Sjálfur fann
ég ekki til áþreifanlegra tengsla
við heim þessa fólks, nema þá er
Rúrik varpaði alveg af sér leikara-
gervinu og talaði einsog maður við
mann um lífslygi sína. Slík
hreinskilni hlýtur að snerta jafn-
vel hið borgaralegasta hjarta. Ég
held að með hreyfanlegri leikmáta
hefði mátt skapa líflegra samband
milli leikaranna á sviðinu og þar
með milli sviðs og salar. Slíkur
einmanaleiki sem þarna sést virk-
ar dálítið framandi á þann sem
lifir fábreyttu hversdagslífi.
Ég alít að það sé einkennismark
snillinga að þeir sýni fánýti
mannlífsins án þess að sliga lýs-
inguna annað hvort með tilfinn-
ingavellu, galsa eða ofurþunga.
O’Neill er ef til vill full þungur á
bárunni í Dagleiðinni löngu. Al-
gildan sannleika verður að vefja í
umbúðir sem augað girnist. Við
viljum sjá tragedíuna í lífinu í
bland við skopið. Ef tragedían
verður yfirþyrmandi snertir hún
okkur ekki mjög djúpt nema hún
sé sett fram í vellumyndum á borð
við Love Story, þar sem vellan
fyrirgefst. Uppfærsla Þjóðleik-
hússins 1982 á Dagleiðinni löngu
inní nótt leggur alla áherslu á hinn
tragíska texta Eugene O’Neill og
birtir þar með dálítið einhliða
lífsmynd mikils höfundar.