Morgunblaðið - 24.11.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
Frá Helgu Jónsdóttur, frétU-
. ritara Mhl. í Burgo.s, Spáni.
EIN þeirra orkulinda, er
virðast geta komið í staðinn
fyrir olíu (sem allir vita að
er að ganga til þurrðar í
heiminum með sömu þróun
og hingaö til), er sólarorka.
Nýting sólarinnar er að
vissu marki ódýrari og auð-
veldari (hreinlegri) en olíu-
vinnsla. En enn eru eftir
fjölmargir erfiðleikar að yf-
irstíga á sviði rannsókna og
tilrauna og ótal mörg
vandamál að kljást við svo
að geislar sólarinnar geti
leyst af hólmi, a.m.k. að
hluta til, „svarta gulliö“.
Kort af Spáni þar sem skilgreind er móttekin orka árlega (kW/h.) á m2.
Meiri möguleikar eru á orku eftir því sem sunnar dregur í landinu.
Spánverjar brátt í fremstu röð
hvað varðar nýtingu sólarorku
Sólin virðist vera ókeypis orka
fyrir mannkynið. En hagnýting
geislakasts hennar til þess að
framleiða hita og rafmagn er
ýmsum takmörkunum háð: í
fyrsta lagi er kraftur geislakasts
sólarinnar minni á veturna en á
sumrin og það er einmitt á vet-
urna þegar við þörfnumst meiri
hita. Þegar skýjað er minnkar
orka sólargeislanna til mikilla
muna. Til þess að ráða nýtingu
sólarorkunnar samkvæmt þörf-
um okkar er nauðsynlegt að
birgja sig upp (geyma) af
orkunni og það er enn þann dag í
dag mjög vandasamt og dýrt.
Sólarorkan er mjög mismun-
andi. T.d. er afl hennar við sjáv-
armál 1 kw/m2. Til þess að nýta
hana í sumum tilvikum þarf að
safna henni saman áður.
Öll þessi skilyrði valda því að
menn eru raunsýnir hvað varðar
hagnýtingu þessarar tegundar
orku: það er ekki hægt að virkja
hana í hverju tilviki; viðeigandi
tækni er nauðsynleg í hverju til-
felli. Oft getur sólarorka aðeins
verið viðauki annarrar orku-
lindar en getur ekki komið í
staðinn fyrir hana. Og loks,
notkun hennar þarfnast í vissum
tilvikum mjög mikillar fjárfest-
ingar er oft svarar ekki kostnaði
vegna lítils afrakstrar.
Reynsla Spánverja
Eins og kunnugt er er lítið um
verðmætar orkulindir í jörðu á
Spáni. 70% þeirrar orku er
Spánverjar nota er innflutt.
Samt sem áður setur lega lands-
ins á hnettinum Spán í fremstu
röð í Evrópu hvað varðar mót-
teknar sólarstundir. Spánverjar
vilja nýta þessa góðu stöðu. Þeir
hafa gert sér grein fyrir því að
þeir geta gert meira við sólina en
aðeins selja hana erlendum sól-
dýrkendum ...
Vind- og sólorkustöðin í Manz-
anares í Ciudad Real-sveit; mjög
'einföld tæknilega séð, hefur
starfað með fullum afköstum í
meira en 3 mánuði. Mjög góður
árangur stöðvarinnar leyfir
bjartsýni manna á framtíð þess-
arar tegundar orkustöðva.
Tæknin felst í því að loftið, sem
er hitað upp undir stóru svæði
huldu plasti, fer mjög hratt
(nánast þýtur!) upp 200 m háan
stromp og á leiðinni hreyfir það
vængjahjól er getur framleitt
allt að 150 kílówött. Er þetta
fyrsta orkustöð sinnar tegundar
í heiminum. Er hér um að ræða
samkomulag milli Spánar og
Þýskalands.
í Tabernas í Almería-sveit á
S-Spáni eru í byggingu 3 sólar-
orkustöðvar. Sú þýðingarmesta,
nefncÞCESA-1, er að öllu leyti
verkefni spænskra sérfræðinga
og greidd með spænsku fjár-
magni. Framleiðslugeta stöðvar-
innar verður 1,2 megawött. Stöð-
in hefur starfsemi í byrjun
næsta árs. Hinar tvær stöðvarn-
ar svara til SSPS-áætlunarinnar
(Small Solar Power System) þar
sem þjóðir í OECD (Spánn lætur
af hendi 12%) vinna saman. Afl
hverrar stöðvar um sig er 0,5
megawött. Þær voru vígðar í
septembermánuði í fyrra. I þess-
ari áætlun er jafnframt fyrir-
huguð bygging risasólarorku-
stöðvar í Badajoz á SV-Spáni (7
km frá landamærum Spánar og
Portúgal) er mun geta framleitt
20 megawött.
Einrtig hafa Spánverjar skrif-
að undir annað samkomulag við
Þýskaland. Hér er um að ræða
svonefnda CAST-áætlun þar
sem fjallað er um gerð annarra
sólarorkustöðva. Hafa þeim ekki
verið ákveðnir staðir ennþá.
Loks er í undirbúningi áætlun
fyrstu sólrafmagnsstöðvarinnar.
Þar mun sólarorka breytast
beint (strax) í rafmagn. Fram-
leiðslugeta þessarar stöðvar
verður 100 kílówött.
Eins og sést hafa Spánverjar
margar áætlanir í pokahorninu
um hagnýtingu sólarorku. Ekki
vantar þá hráefni ... Vísinda-
menn á Spáni bíða nú jákvæðs
svars opinberra valdhafa á
raunverulegri og þýðingarmikilli
uppsetningu í jörðu vegna þess-
arar tegundar orku og öflunar
nægilega tryggra og sterkra
tækniaðferða til þess að geta lit-
ið björtum augum á áframhald-
andi starf á þessu mikilvæga
sviði.
Mismunandi tegundir sólorkuskerma til notkunar fyrir heimili og verk-
smiðjur.
Viðskiptaþingið í Genf:
Deilur Bandaríkjanna og
EBE eru framundan
(*enf, 23. BÓvember. AP.
Hlf) umfangsmikla vióskiptaþing
(Gatt-þing) hefst i Genf i dag með
þátttöku 88 þjóða, en á þinginu á að
leita úrræða vegna vaxandi kreppu
og viðskiptaerfiðleika um heim all-
an, ekki síst í Bandaríkjunum og
Kvrópu þar sem atvinnuleysi og
verðbólga fara sívaxandi.
Mikil óvissa ríkir um niðurstöð-
ur þingsins og í gær stóðu funda-
höld minni og stærri hópa sendi-
nefndamanna í allt að 11 klukku-
stundir. Voru fundahöldin ýmist
lokuð eða ekki. Óvissan jókst í
gær, er viðskiptamálaráðherra
Frakka, Michel Jobert, sem er
formaður frönsku sendinefndar-
innar, lét hafa eftir sér að „frjáls
verslun geti ekki endurvakið
viðskiptagóðæri".
Á öndverðum meiði við Jobert
er Richard Brock, formaður
bandarísku nefndarinnar, sem
segir Bandaríkjastjórn ekki eiga
annarra kosta völ en að berjast
fyrir frjálsri verslun, því endur-
reisn efnahagsins byggðist á slíkri
stefnu. Skák Bandaríkjanna og
Efnahagsbandalagsins verður lík-
lega sú athyglisverðasta á þing-
inu, því skoðanamunurinn er mik-
ill. Til dæmis leggur Bandaríkja-
stjórn ríka áherslu á að banna
tollalækkanir á útflutningsvörum,
en Efnahagsbandalagið mun
væntanlega beita sér fyrir því að
reglur um slíkt verði ekki sam-
þykktar, enda stríðir það gegn
hagsmunum aðildarlanda EBE.
Irakar sprengdu
í loft upp íranskt
olíuflutningaskip
V AM OO mÁ,F AM, IvA. 4 D
London, 23. nóvember. AP.
HERÞOTUR íraka gerðu í gær loft-
árásir á Kharg-eyju og nágrenni
hennar í Persaflóa, en þar eru olíu-
vinnslustöðvar miklar í eigu írana.
Tryggingarfélagið breska, Lloyds,
staðfesti að tvö stór írönsk skip
hefðu laskast alvarlega, 41.000
tonna olíuflutningaskip og 45.000
tonna skemmtiferðaskip. Bæði skip-
in skemmdust mikið og er síðast
fréttist skíðlogaði enn í olíuskipinu.
Skipin voru bæði í höfn í Bandar-E-
Busher, 65 kílómetra suður af
Kharg.
írakar fullyrtu í fréttatilkynn-
ingum, að þeir hefðu sökkt 5 ír-
önskum olíuskipum, en olíumála-
ráðuneyti Iran sagði það þvætting.
Lloyds fyrirtækið gat þess einnig
að þeir hefðu enga vitneskju feng-
ið um fleiri löskuð skip en þau tvö
fyrrnefndu. Óstaðfestar fregnir
hermdu þó, að indverskt olíuflutn-
ingaskip hefði laskast.
Loftárásir íraka hafa orðið til
þess að tryggingar á flutninga-
skipum hafa hækkað upp úr öllu
valdi, eigendur þeirra eru hinir
Leiðtogaþing PLO:
smeykustu. Olíuvinnsla íran hefur
farið vaxandi og var fyrir skömmu
meiri en í annan tíma síðan að
löndin hófu ófriðinn. Árásir Iraka
á Kharg gætu haft í för með sér
nýjan samdrátt þar sem erlendir
aðilar kynnu að draga úr viðskipt-
um vegna hættu á eignatjóni.
Af vígstöðvunum í írak fréttist
það síðast, að írakar hófu gagn-
sókn á suðurhluta vígstöðvanna og
sögðust hafa fellt 900 írani. íranir
sögðu hins vegar að þeir hefðu
brotið gagnsóknina á bak aftur
með mikilli fallbyssuskothríð.
Sögðust þeir vita til þess að 300
írakar hefðu fallið, en sjálfir hafi
þeir orðið fyrir hverfandi mann-
tjóni.
ERLENT
Arafat verður að svara
fyrir talsverða gagnrýni
Damaskus, Sýrlandi, 23. nóvember. AP.
TALSMAÐUR PLO, frelsissamtaka
Palestinuaraba, sagði í gær, að leið-
togi samtakanna, Jasser Arafat,
myndi standa frammi fyrir talsverðri
gagnrýni á leiðtogaþinginu sem
hefst í Damaskus í dag.
Feröamönnum
fækkar vestra
Wa-shington, 23. nóvenlber AP.
KKLKNDIK ferðamenn í Bandaríkj-
unum eru færri á þessu ári en í fyrra
og er það í fyrsta sinn í 20 ár, sem
dregur úr ferðamannastraumi vestra.
Á fyrstu þremur ársfjórðungun-
um fækkaði ferðamönnum um 9%
samtals en í sumar voru þeir um
12% færri en í fyrra. 16,8 milljónir
manna komu sem ferðamenn til
Bandaríkjanna á þessum tíma en
18,3 milljónir í fyrra. Mest fækkaði
gestum frá nágrannaríkinu Mexikó
en miklir efnahagserfiðleikar þar í
landi valda því. Ferðamönnum frá
Bretlandi, Vestur-Þýskalandi,
Frakklandi og Kanada hefur fækkað
en Japönum hefur hins vegar fjölg-
að, þó ekki nema um 2% en í fyrra
um 7%.
Reiknað er með því að teknar
verði ákvarðanir í þremur mikil-
vægum málum á þinginu. í fyrsta
lagi er búist við því að nýjustu
tillögum Ronalds Reagan um frið í
Miðausturlöndum verði hafnað, í
öðru lagi að hryðjuverk verði for-
dæmd með þeim fyrirvara að sam-
tökin áskilji sér rétt til „hernaðar"
í garð Israela í Israel og á her-
teknum svæðum, og í þriðja lagi
að Arafat verði endurkjörinn leið-
togi Palestínu.
En búist er við því að það gangi
ekki alveg átakalaust hjá Arafat,
því hann hefur verið talsvert
gagnrýndur af öðrum háttsettum
Palestínuleiðtogum fyrir að
vingast um of að undanförnu við
Jórdaníu, Saudi Arabíu, íhalds-
samari stjórnirnar í Arabalönd-
unum og Vesturlönd, svo ekki sé
minnst á þann orðróm að Arafat
hafi reynt nýlega að stofna til ein-
hvers konar samstarfs við stjórn-
arandstöðuna í Israel.
Þá mun þingið ákveða dag fyrir
næsta þing og ræða um nýja
miðstöð eftir að samtökin urðu að
hverfa frá Beirut í Líbanon.
Bush heitir Zaire
ríkri fjárhagsaðstoð
Km.sha.sa, Zaire, 23. nóvember. AP.
BANDARÍSKI varaforsetinn
George Bush lauk í gær ferðalagi
sínu til sjö Afríkuríkja með blaða-
mannafundi í Kinshasa, höfuðborg
Zaire. Þar átti hann viðræður við
þarlenda ráðamenn og fór vel á
með þeim.
„Við lögðum drög að miklum
bandarískum fjárfestingum í
Zaire á næstu árum og mun
stjórn Zaire njóta góðs af því. Þá
hef ég boðið ráðamönnum Zaire
að koma til Washington til frek-
ari viðræðna fyrstu vikuna í des-
ember," sagði Bush við frétta-
menn.
Hann gat þess einnig, að 10
milljón dollara fjárhagsaðstoð
Bandaríkjanna til handa Zaire
myndi berast til Afríkuríkisins á
undan áætlun, en Zaire er skuld-
um vafið. Auk Zaire, heimsótti
Bush Cape Verde Eyjar, Senegal,
Nígeríu, Zimbabwe, Zambíu og
Kenya.
George Bush