Morgunblaðið - 30.12.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1982
13
atbeina góðra manna, og var það
upphaf að Flugfélagi íslands.
Jafnframt því var Svifflugfélag
íslands stofnað af áhugamönnum
og Flugmálafélagið, en hvort-
tveggja félagið varð til þess að
augu almennings opnuðust fyrir
nauðsyn flugsamgangna. En nú
dró til stærri tíðinda þegar styrj-
öldin hófst haustið 1939.
Þá var Agnar kvaddur til þess
að vera lögreglustjóri í Reykjavík
sakir þess að hann var eini Islend-
ingurinn, sem lokið hafði námi við
liðsforingjaskóla og var því kunn-
ugur þeim reglum og háttum sem
gilda innan hers og flota. Þótti
mörgum djarft teflt af forsætis-
ráðherra landsins, Hermanni Jón-
assyni, að skipa 25 ára mann í svo
vandasamt embætti á hættutím-
um. En það kom fljótt í ljós, að
fáir eða jafnvel enginn annar Is-
lendingur hefðu leyst þetta starf
betur af hendi á þeim óaldartím-
um, er þá fóru í hönd. Má mjög
þakka það viturlegri stjórn Agn-
ars ásamt lagni hans við að leysa
mál, hve vel við sluppum undan
hersetunni.
Að styrjöldinni lokinni gafst
Agnari á ný tækifæri til að helga
sig flugmálunum, fyrst sem flug-
vallastjóri og síðar sem flugmála-
stjóri, eftir að nokkrir pólitískir
hnútar voru leystir. Upp frá þessu
var hann vakinn og sofinn að þvi
að koma flugmálum þjóðarinnar á
fót. Við skulum minnast þess, að
það er hvað mest honum að þakka,
hvernig flugmálum Islands er
háttað nú þótt enn sé mjög margt
ógert. Hann var útvörður okkar
við samningsgerðir um flugleyfi á
erlendum vettvangi, þar sem oft
var þungt undir fæti fyrir litla og
fátæka þjóð. Fyrir ágæta mála-
kunnáttu, háttvísi og einurð
komst hann oft lengra en vonir
stóðu til, og hann dró margan góð-
an feng heim til iandsins þótt slíkt
hafi enn ekki komist í hámæli.
Það er ekki öllum gefið að rækja
tvö þýðingarmikil störf í þágu
lands og þjóðar með slíkum
árangri sem Agnari tókst, og þau
verða ekki unnin án þess að oft
blási á móti. Hann fór ekki var-
hluta af aðfinnslum og jafnvel at-
lögum ósvinnra manna. Því að enn
gildir það, sem skáldið kvað:
„Stendur um stóra menn —
stormur úr hverri átt — veður-
næm verða enn — varðberg er
gnæfa hátt.“ En skaphöfn Agnars
var þannig farið, að hann lét aldr-
ei á því bera að slíkt fengi nokkuð
á hann. Hann hélt sínu striki
ótrauður og setti markið hátt.
Fyrir honum var starfið hugsjón.
Hann mat það mikils og kallaði
það gæfu sína, að vinna að máli,
sem honum hafði verið hugfólgið
allt frá unglingsárum. Nú, þegar
hann er kvaddur úr heimi héðan,
sjá menn kannske skýrar en fyrr,
að afrek hans voru stærri og meiri
en flestra hinna. Fyrir það stend-
ur íslensk þjóð í mikilli þakkar-
skuld.
Hákon Bjarnason
Ég heyrði Agnars Kofoed-
Hansen fyrst getið þegar faðir
minn fór um hann miklum viður-
kenningarorðum á heimili okkar á
unglingsárum mínum.
Faðir minn taldi Agnar vinna
ómetanlegt starf í þágu íslensku
þjóðarinnar, sem væri vart metið
sem skyldi. Ótrúlegt væri hversu
miklu hann hefði áorkað og
hversu fundvís hann væri á leiðir
til að nýta til fulls möguleika
okkar og það tiltölulega litla, sem
við hefðum til ráðstöfunar.
Agnar var sannkallaður heims-
borgari, sem gat komið miklu til
leiðar og gerði það svikalaust. Ég
var stundum viðstaddur þegar
þeir hittust og jafnan fór vel á
með þeim. Gagnkvæm virðing var
áberandi, en oft var slegið á létta
strengi.
Eftir að faðir minn lést fyrir 15
árum, átti ég því láni að fagna að
njóta góðs af vináttu þeirra. Sam-
band okkar hélst þrátt fyrir ald-
ursmun og ólíka aðstöðu, þar sem
ég var rétt að ljúka námi, en Agn-
ar gegndi þýðingarmiklu embætti
í þágu íslensku þjóðarinnar. Þrátt
fyrir það gaf hann sér oft tíma til
að ræða við mig og var það mér
mikils virði.
Það var reyndar stórkostlegt
fyrir ungan mann að kynnast slík-
um úrvalsmanni sem var reiðubú-
inn til að miðla af víðtækri
reynslu. Nokkru eftir að honum
var kunnugt um sjúkdóm þann,
sem síðar leiddi til dauða hans,
hittumst við einu sinni sem oftar.
Rætt var um sameiginleg áhuga-
mál, þjóðmál og fleira eins og svo
oft áður. Þegar við höfðum rætt
lengi saman, sagði hann mér frá
sjúkdómi sínum, mjög yfirvegað
eins og hans var von og vísa. Auð-
vitað vissi hann hvernig sjúk-
dómsbaráttunni mundi lykta, en
samt var greinilegt að hann var að
venju staðráðinn í að berjast til
þrautar og ég held að hann hafi
trúað því allt fram til þess síðasta,
að með óbilandi viljastyrk tækist
honum að ganga með sigur af
hólmi.
Ekki er að efa að síðustu mán-
uðirnir voru Agnari erfiðir. En
Agnar bar þrautir sínar og gekk
til móts við óumflýjanleg örlög sín
af sömu karlmennskunni, glæsi-
leikanum og drengskapnum, sem
einkennt hafði allt hans líf. Agnar
gat mætt þeim örlögum, sem okk-
ur eru öllum búin, ánægður og
þakklátur fyrir gæfuríkan og
glæsilegan lífsferil í starfi sem
einkalífi. Fagurt heimili Agnars
og eiginkonu hans Bjargar er
verðug umgerð hamingjuríks lífs
þeirra og ástvina þeirra.
Agnar var mikill trúmaður og
hefur það eflaust verið honum
mikill styrkur í hetjulegri baráttu
við erfiðan sjúkdóm.
Guð blessi minningu góðs
manns og trausts vinar.
Guð gefi Björgu, eftirlifandi
konu hans, börnum og öllum ást-
vinum styrk í sorg þeirra.
Ingimundur Sigfússon
Ég hefi gilda ástæðu til þess að
þakka vini mínum Agnari Kof-
oed-Hansen, flugmálastjóra, sam-
fylgdina.
Hann var foringi okkar Norð-
lendinga í flugmálum og stóð sem
bjarg við hlið ötulla manna, eins
og Vilhjálms Þórs, forstjóra
Kaupfélags Eyfirðinga, Guðmund-
ar Karls Péturssonar, yfirlæknis,
og Kristjáns Kristjánssonar, eig-
anda Bifreiðastöðvar Akureyrar.
An bjartsýni og hygginda hefðu
framkvæmdir í flugmálum Norð-
urlands tafist um árabil. Það var
með ólíkindum hverju Agnar fékk
áorkað.
Ég kynntist Agnari og hugsjón-
um hans á mörgum fundum í fjár-
veitinganefnd Alþingis, en þar
mæta jafnan forstöðumenn ríkis-
stofnana. Mál sitt flutti hann með
rökum og einstakri einurð. Tillög-
ur hans mörkuðust af raunsæi og
tóku mið af fjárhagsgetu þjóðar-
innar.
I nokkur ár starfaði ég undir
leiðsögn hans í Flugráði. Þar var
Agnar foringinn, sem umbar með
þolgæði seinagang og oft vanþekk-
ingu okkar, sem með honum unnu.
Ég naut við ótal tækifæri hjálp-
semi Agnars og kynntist hæfileik-
um hans, óþrjótandi elju og fyrir-
hyggju.
Hann var kvæntur Björgu Ax-
elsdóttur, kaupmanns á Akureyri
og konu hans Hólmfríðar Jóns-
dóttur, sem voru einna nánastir
vinir foreldra minna. Þau hjón
féllu bæði frá langt um aldur
fram, en Axel var einn kunnasti
athafnamaður Akureyrar meðan
hans naut við.
Ég og kona mín vottum eigin-
konu Agnars, frú Björgu, og öllum
þeirra ástvinum, innilegustu sam-
úð.
Með Agnari Kofoed-Hansen er
genginn merkur athafna- og hug-
sjónamaður og góður drengur.
Jónas G. Rafnar
Við andlát Agnars Kofoed-
Hansen er horfinn af sjónarsviði
okkar um aldur fram einn af
frumherjum íslenskra flugmála.
Fjölþætt störf hans á þessum
vettvangi, innanlands sem utan,
skilja eftir sig spor, sem blasa
munu við um ókomin ár.
Þegar Agnar sneri heim til ís-
lands sumarið 1936, að afloknu
flugnámi við skóla danska sjó-
hersins, var hann fljótlega ráðinn
flugmálaráðunautur ríkisins. Trú
manna hér á landi á flug og flug-
samgöngur var þá í lágmarki.
Tvær tilraunir höfðu áður verið
gerðar með rekstur íslensks flug-
félags, sú fyrri á árunum
1919—20, en sú síðari 1928—31.
Til þess að vekja á ný almennan
áhuga á flugi gekkst Agnar strax
á árinu 1936 fyrir stofnun Svif-
flugfélags íslands og Flugmálafé-
lags íslands, og ári síðar beitti
hann sér fyrir stofnun Flugfélags
Akureyrar, er síðar varð Flugfélag
íslands. Hjá því félagi starfaði
hann síðan um tveggja ára skeið
sem fyrsti framkvæmdastjóri þess
og eini flugmaður eins-hreyfils
fjögurra sæta Waco-sjóflugvélar,
eða þar til Örn Ó. Johnson tók við
þeim störfum seinni hluta ársins
1939.
Á árunum 1940—1947 gegndi
Agnar starfi lögreglustjóra í
Reykjavík. En hugur hans var þó
ætíð fyrst og fremst við flugið. Því
tengdist hann aftur árið 1947, er
hann var skipaður formaður flug-
ráðs og flugvallastjóri ríkisins, og
nokkrum árum síðar flugmála-
stjóri, en því embætti gegndi hann
til dauðadags.
Við lok heimsstyrjaldarinnar
fengu íslendingar afhenta til eigin
afnota tvo stóra flugvelli, sem
Agnar Kofoed Hansen í fullum liðs-
foringjaskrúða flugdeildar danska
sjóhersins.
byggðir höfðu verið fyrir þarfir
herflugsins. Bretar höfðu byggt
Reykjavíkurflugvöll og Banda-
ríkjamenn Keflavíkurflugvöll.
Hins vegar vantaði flugvelli við öll
önnur byggðarlög landsins, þótt á
nokkrum stöðum hafi verið notast
við mela eða sanda, sem þjónað
gátu sem frumstæðir flugvellir.
Fjarskipta- og flugleiðsögutæki
voru ekki fyrir hendi, og flugslys á
árunum 1946—51 voru því miður
tíð.
Agnar gekkst því fyrir að fengin
var tækninefnd frá aiþjóðaflug-
málastofnuninni (ICAO), sem síð-
ar gerði ítarlega úttekt á brýnustu
þörfum íslendinga fyrir flugör-
yggisbúnað og bætta þjálfun
starfsliðs. Hins vegar voru fjár-
veitingar íslenska ríkisins til þess-
arar uppbyggingar svo knappar,
að við fyrstu uppbyggingu stöðv-
anna arð að notast við afgangs
búnað úr stríðinu. Þessi búnaður
gjörbreytti samt sem áður ölium
flugsamgöngum hér á landi, og
varð í reynd í almennri notkun
hátt á annan áratug, enda voru
starfsmenn radiodeildar flug-
málastjórnar snjallir í viðhaldi og
rekstri tækjanna þrátt fyrir erfið-
leika í útvegun varahluta til
þeirra.
Síðara átak Agnars í uppbygg-
ingu flugöryggiskerfisins, og
tengdist sambandi hans við er-
lendar flugmálastjórnir, var svo-
nefnt „Air Safety Program", er
fólst í mjög verðmætu 15 ára
„láni“ tækja frá bandarísku flug-
málastjórninni. Er það enn grunn-
urinn að því neti fjarskiptastöðva,
sem flugumferðarstjórn hér á
landi notast við.
Gerðir voru flugvellir við alla
heistu kaupstaði landsins, og leyft
reglubundið áætlunarflug um þá,
þrátt fyrir að þeir væru bæði
frumstæðir að allri gerð, og örygg-
istæki skorti. Var það gert í
trausti þess að fjárveitingavaldið
myndi síðar að fullu meta þýðingu
öruggra flugsamgangna, og veita
nægjanlegt fé til að fullklára þau
mannvirki. Því miður búum við
enn rúmlega 30 árum síðar við til-
tölulega ófullkomna malarvelli, og
víða er brýnt verk fyrir hendi í
úrbótum á ljósabúnaði, aðflugs-
búnaði svo og öðrum öryggistækj-
um flugvallanna. Það voru Agnari
því árviss vonbrigði að „flugmálin
nytu ekki nægilegs þingfylgis" til
að unnt yrði að knýja fram þær
úrbætur sem brýnastar voru.
Starf íslenska flugmálastjórans
fólst ekki eingöngu í flugmála-
verkefnum hér innanlands. Flugið
er í eðli sínu alþjóðlegt, og fljót-
lega hófst myndarlegt millilanda-
flug á vegum íslenskra flugfélaga.
Slíkt kallaði á gerð loftferðasamn-
inga við erlend ríki og vann Agnar
góð störf á því sviði um langt ára-
bil. Hann var frumkvöðull þess að
Loftleiðir hófu flug milli Luxem-
borgar og Bandaríkjanna, með
millilendingu á Íslandi, sem lagði
grunninn að stðari velgengni fé-
lagsins.
Þá var hann um árabil aðalfull-
trúi íslands við gerð samninga við
tiltekin aðildarríki ICAO um
rekstur svonefndrar alþjóðaflug-
þjónustu á íslandi, sem fólst í
starfrækslu flugstjórnarmiðstöðv-
ar, fjarskiptaþjónustu, veðurþjón-
ustu og rekstri LORAN-stöðvar-
innar við Vík. Þessi þjónusta er
enn starfrækt, veitir fjölda íslend-
inga atvinnu, og skapar gjaldeyr-
istekjur í þjóðarbúið.
Þrátt fyrir að meginhlutverk
Agnars Kofoed-Hansens hafi um
áratuga skeið verið sem stjórn-
andi stofnunar hélt hann ætíð
góðu sambandi við starfsemi flug-
áhugamanna, sem fór fram á veg-
um Flugmálafélags íslands og
Svifflugfélags Islands. Hann hafði
mikla ánægju af því að fljúga
sjálfur, bæði vélflug og svifflug,
og hélt við öllum sínum flug-
mannsréttindum. Eitt síðasta flug
hans sem flugmanns var 10. októ-
ber sl., er hann flaug stutt flug á
gömlu Klemm-flugvélinni, TF-
SUX, sem kom hingað til lands
með þýska svifflugleiðangrinum
1938, og sem árin þar á eftir var
m.a. notuð til að kanna lend-
ingarstaði víða um land.
Fyrir störf sín að flugmálum
var Agnari veittur fjöldi heiðurs-
merkja, innlendra sem erlendra.
Af öðrum slíkum viðurkenningum
ólöstuðum tel ég að Agnar hafi
mest metið Edward Warner verð-
launin, sem fastaráð ICAO veitti
honum árið 1979 „fyrir verðmætt
framlag hans til alþjóðlegra
flugmála, og sérstaklega fyrir
hlutverk hans í þróun þjónustu
fyrir Norður-Atlantshafsflugið",
eins og segir í tilkynningu ICAO.
Náin vinskapur var á milli Agnars
og Dr. Warner, sem var fyrsti for-
seti fastaráðs ICAO, en lést árið
1957.
Agnar kvæntist eftirlifandi eig-
inkonu sinni árið 1938, og eignuð-
ust þau sex börn. Ég votta frú
Björgu og börnunum innilega
samúð mína, og vona að góðar
minningar um ástsælan fjöl-
skylduföður verði þeim huggun í
sorginni.
Leifur Magnússon
Kveðja frá Svifflug-
félagi Islands
í 46 ár hefur Svifflugfélag ís-
lands starfað undir verndarhendi
stofnanda síns, Agnars Kofoed-
Hansen. I 46 ár hafa svifflugmenn
getað flogið svifflug og byggt upp
íþrótt sína vitandi það að sterkur
bakhjarl hafði auga með þeim,
ætíð reiðubúinn að aðstoða þetta
óskabarn sitt, Svifflugfélagið.
Við fráfall Agnars hefur verið
höggvið eitt stærsta skarð í raðir
svifflugmanna frá upphafi svif-
flugs á Islandi.
Persónulega vil ég þakka það að
hafa fengið, sem formaður Svif-
flugfélags íslands, að kynnast
Agnari og fá að læra þó ekki væri
nema örlítið brot af því hvernig
slíkur maður vinnur.
Hér eftir verður svifflug á ís-
landi annað en það hefur verið, en
vonandi mun einhver taka upp
merki Agnars um framgang og
velgengni sviffluginu til handa.
Ég vil í nafni félaga í Svifflugfé-
lagi íslands votta Björgu, konu
hans, og öðrum aðstandendum
okkar dýpstu samúð.
Þorgeir L. Árnason