Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 28

76
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
Hvert skal nú halda?
VALLI
VÍÐFÖRLI
því að styðja við bakið á honum.
Friðjón varð alltént efstur í
prófkjörinu, en á meðan menn
veltu vöngum naut Valli matar-
búrs Breiðafjarðar, en þar er að
sögn kunnugra veizlumatur fyrir
rostunga, gnægð kræsilegra skel-
fiska.
Rostungar éta sem nemur
6% af eigin þyngd á dag,
uppáhaldsfæðan er skel-
fiskur en einnig éta þeir ýmis önn-
ur botndýr, stundum fisk. Fundist
hafa selskinnstætlur og spik í
maga karlrostunga, en talið er að
það sé vegna hræáts. Rostungar
eru mjög friðsamir að eðlisfari, en
þó eru dæmi þess að þeir hafi lagt
seli, jafnvel ísbirni, að velli, en að-
eins í sjálfsvörn, eða til varnar af-
kvæmum sínum. Þeir dýfa sér eft-
ir hverri máltíð, mest á 10—50
metra dýpi, en talið hámark að
hann komist niður á 80 metra
dýpi. Matmálsferðir geta varað í
allt að 10 mínútur og tekur hann
sér þá um þriggja mínútna hvíld á
milli, til að safna súrefni og kröft-
um.
Rostungarnir nýta vígtennurn-
ar lítið til mataröflunar, eins og
sumir telja. Aðferð þeirra við
mataröflunina á sjávarbotni er
líkt við aðferðir svína, þeir séu
fremur á beit, og noti til þess
granirnar, en við mokstur. Víg-
tennur þeirra sýna enda engin
merki þess að þær séu notaðar
sem hrífur eða til moksturs.
Hver svo sem raunveruleg
ástæða endurkomu Valla
var, gerðust afdrifaríkir
hlutir í hvalveiðimálum okkar á
meðan hann dvaldi í Rifshöfn.
Harðorð mótmæli og jafnvel hót-
anir um að hætt yrði kaupum á
íslenzkum sjávarafurðum á aðal-
markaði okkar i Bandaríkjunum
dundu yfir. Ríkisstjórnin ákveður
samt sem áður 28. janúar að mót-
mæla banninu, en Alþingi tók þá
málið í sínar hendur með eftir-
minnilegum hætti og felldi með
eins atkvæðis munn í Sameinuðu
þingi þann 2. febrúar sl. ákvörðun
ríkisstjórnarinnar. Valli hvarf
skömmu síðar úr Rifshöfn og for-
sætisráðherra fór í opinbera
heimsókn til Kaupmannahafnar.
Raddir heyrðust þess efnis að
Valli hefði fylgt forsætisráðherra
eftir til Kaupmannahafnar. Aðrir
töldu að hann biði átekta eftir
ákvörðun Gunnars um að fara í
framboð og myndi þá birtast í
Faxaflóa Gunnari til stuðnings
um líkt leyti og sú ákvörðun lægi
fyrir. Víst er, að ef erindi Valla
var eingöngu að styðja frændur
sína, hvalina, þá telur hann því
lokið, að minnsta kosti í bili, því
forsætisráðherra greiddi atkvæði
á Alþingi með því að mótmæla
hvalveiðibanninu og hið sama
gerði Friðjón Þórðarson.
Þá er og ein skýringin ótalin, en
hún er sú að Valli sé einfaldlega á
leiðinni suður á bóginn á ný. Hann
hafi verið á leið til sólarstranda,
þegar honum var skyndilega kippt
á land og hann fluttur hreppa-
flutningi til Grænlands. Þurfti
hann því að synda alla þessa leið
til baka án þess að geta vænst að-
stoðar grænfriðunga, né annarra
áhrifamanna í henni veröld, sem
hlýtur að vera nokkuð skrýtin í
augum Valla viðförla eftir allt það
sem hefur á daga hans drifið.

\ V/VV / 'vv / /.
'erðalagi Valla viðíBrla tokið:
Selur tók á móti honum
^ctrönd Grænlands
Ih f ^ II W9 / lok„„ þ,..u .msutó. <«k*l
fJM ~W _J / ... gjnu i ttt til islanda.
t J -------------L-------—r
11111»""-' • - viu .
vörnin fynr rw<« vnr V*\Ii einmitt s*
, neú* W tMvurt H»nn sagöi síðan .
m ið Valli ÞetU er
unnsettiö •*«£*.
er ekki hægt aö tre
en hann heíur ekk
lu, Eiaaraaon fwki- tij aö komast aö þ
akipmjóri á Hamn^u^^|UjMMj
léi hvorki mynd»v«I*r
ríISÍTS
aómsjelum skelima1
ioríunleiknmi í
* ii.nn nakk aér
miiii
—• - — ,u||..imr r“ 1*
..- ' . ^.iwiiiiWe-^^^ *
— ■ ,r,rlMlt írié»i»l*, *■ *r Þ"rh^j w,n. <*ns» °S *n*""
- -
,r unguf •* kntm
Si veriðValU víöförli
■t aldur, stærð o^ins tennur, seg — KgiSS
WL..r á einn sundfuglinn, H*, -m ,eynd»' r' "" fyrri dvalarstaöur h»
ni i u.r.kofn tók benti °kkur_ ^. ^ Toppgoöa. ' Sélmumiur ráöUgái JJJ r.r«n\ands»tren
UmnAi hB*f V“ vorBin fyri, rout
honum •*JJf*** frá tilvUt
unfinn
bans í fjölmiölum.
Forvitnilegur
bókaflokkur
Björn Bjarnason
Háskólaforlagið í Oxford í Bret-
landi, Oxford University Press, hef-
ur nýlega haflð útgáfu á smábóka-
flokki undir samheitinu „Past Mast-
ers“ eða Horfnir snillingar og hafa
bækur úr flokknum verið fáanlegar í
Bókaverslun Sigfúsar Eymundsson-
ar. Hér er um pappírskiljur að ræða.
Hver þeirra er innan við 100 blaðsíö-
ur. í bókinni Clausewitz eftir Mich-
ael Howard sem út kom fyrir
skömmu er andspænis tililsíðu birt-
ur listi yfir 29 bækur sem þegar eru
komnar út í flokknum og sagt frá 33
væntanlegum þar sem snillingarnir
eru nafngreindir og auk þess boðað-
ar fleiri þessu til viðbótar.
Til að gefa hugmynd um þá sem
um er fjallað í þessum flokki má
geta þessara bókarheita: Aquinas,
Aristotle, Francis Bacon, Carlyle,
Confucius, Dante, Darwin, Engels,
Galileo, Hegel, Homer, Jesus,
Kant, Machiavelli, Marx, Pascal,
Plato, Proust, Tolstoy. En bækur
um þessa menn eru þegar komnar
út.
Michael Howard, Regius-pró-
fessor í nútímasögu í Oxford, ritar
bókina Karl von Clausewitz. Hún
er 79 blaðsíður og er þá nafna- og
bókaskrá meðtalin. Clausewitz
(1780-1831) er talinn sá sem ritað
hefur manna best um herstjórn-
arlist. Prófessor Howard segir, að
hver sem reyni að setja saman rit-
safn um herfræðikenningar er
svipi til sýnisbókar um hugmyndir
í félagsfræði, stjórnmálum eða
efnahagsmálum geti aðeins með
erfiðismunum sniðgengið Claus-
ewitz. Hið fræga ritverk Clausew-
itz Um stríð var gefið út að honum
látnum undir ritstjórn ekkju hans.
Howard leiðir lesandann með ör-
uggum hætti um ritverkið allt,
gerir grein fyrir þeirri nýsköpun
sem í því fólst og áhrifum þess á
síðari tíma. Þá er ævi Clausewitz
rakin í stuttu máli.
Sú setning sem oftast er vitnað
til úr riti Clausewitz er um það, að
stríð sé ekkert annað en framhald
stjórnarstefnu með öðrum úrræð-
um. Prófessor Howard segir, að
Clausewitz hafi komist að þessari
niðurstöðu þegar hann endurritaði
verk sitt. Clausewitz skýrir þessa
skoðun með dæmum eins og flest
annað sem hann setur fram og
byggir þar á eigin reynslu sem
hermaður og foringi. Til dæmis
gerir hann glöggan greinarmun á
einstökum bardagaaðferðum
(tactics) og heildarbaráttunni
(strategíunni) þótt hvort tveggja
stefni að sama markmiði sem sé í
eðli sínu pólitískt. Dæmi: Verkefni
herflokks — að eyðileggja brú, ná
varðstöð, hernema landshluta,
eyða óvinaliði — eru úrræði hers-
höfðingja til að ná árangri í heild-
arbaráttunni, markmið hennar er
ekki hernaðarlegt heldur pólitískt,
„markmið sem leiði beint til frið-
ar“. Clausewitz segir að fyrir her-
afla sé aðeins ein leið að þessu
markmiði: að berjast.
Clausewitz sagði: „Enginn byrj-
ar stríð — eða öllu heldur enginn
með réttu ráði ætti að gera það —
nema hann hafi fyrst gert sér ljóst
að hverju hann stefnir með því og
hvernig hann ætlar að heyja stríð-
ið.“ Howard færir að því rök, að
með þessum orðum sé Clausewitz í
raun að skýra kjarnann í kenning-
unni um fælingarmátt kjarnorku-
vopnanna, það er að segja að
menn óttist afleiðingar kjarn-
orkustríðs svo mjög að það fæli þá
frá því að beita þeim, kenning
þessi hefur einnig verið kennd við
ógnarjafnvægið. Eins og Howard
segir mótast skoðanirnar sem eru
forsenda þessarar kenningar á því
að ekkert pólitískt markmið sé svo
eftirsóknarvert að það réttlæti
eyðingu eigin ættjarðar.
Viðfangsefnið í bókinni um
Clausewitz er fjarlægt hugmynda-
heimi íslendings og í mál okkar
vantar viðtekin hugtök sem auð-
velda manni lestur þessa rits um
herfræði eins og annarra. Clause-
witz leit á hernað með augum þess
manns sem barist hefur í Mið-
Evrópu, hann minnist hvergi á
sjóhernað. Bókin Um stríð hefur
þó að geyma almenn viðhorf sem
hafa gildi án tillits til tækni eða
landfræðilegra aðstæðna. Michael
Howard segir að Lenín hafi til að
mynda verið kaldhæðnislega hrif-
inn af þessari kenningu Clause-
witz:
„Árásaraðilinn er ávallt frið-
elskandi (eins og Bonaparte sagð-
ist ætíð vera); hann kysi fremur
að ná ríki á sitt vald mótstöðu-
laust. Til að koma í veg fyrir að
honum takist það verða menn að
vera tilbúnir til að heyja stríð og
búnir undir það. Með öðrum orð-
um er það sá sem er minni máttar,
sá sem hefur þörf fyrir varnar-
viðbúnað, sem ætti ávallt að vera
vopnum búinn svo að hann neyðist
ekki til að láta undan ofurefli."
í þessari setningu skyldi þó ekki
vera lýst þungamiðjunni í þeirri
stefnu sem arftakar Leníns í Sov-
étríkjunum hafa fylgt til þessa
dags? Það er ekki tilviljun að þeir
berjast fyrir „friði“ og afvopnun
utan eigin landamæra og réðust
inn í Afganistan eftir að hafa talið
Afgönum trú um að síst af öllu
þyrftu þeir að óttast að friðhelgi
landamæranna gagnvart Sovét-
ríkjunum yrði rofin. Sjálfur Lenín
hefði sagt, að hana ætti að virða.