Morgunblaðið - 03.05.1984, Page 25
24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. MAÍ 1984
25
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Láglaunaland?
Velsældarríki?
Að kvöldi 1. maí sl. fór fram
umræða í sjónvarpi um
lífskjör á íslandi, m.a. í sam-
anburði við ríkustu þjóðir
heims. Leitast var við að svara
þeirri spurningu, hversvegna
lífskjör hér á landi væru lakari
en þar sem auðlegð er mest í
heiminum. Meginskýringar
vóru þrjár taldar:
• Þjóðartekjur Islendinga eru
verulega lægri en nágranna-
þjóða. Hafa auk þess lækkað
um 12% á þremur árum.
• íslendingar eru mun lengur
að vinna fyrir þjóðartekjum
sínum en samanburðarþjóðir,
sem gerir þennan mun enn
skarpari, lífskjaralega.
• Greiðslubyrði erlendra
skulda, sem hafa hlaðizt upp á
fáum árum, tekur til sín ná-
lægt fjórðung útflutnings-
tekna þjóðarinnar, og rýrir
þjóðartekjur og lífskjör að
sama skapi.
Hverjar eru orsakir þess að
þjóðartekjur, sem til skipta
koma í þjóðarbúskapnum, eru
svo lágar sem raun ber vitni —
og hafa lækkað en ekki vaxið í
höndum okkar næstliðin ár?
Nauðsynlegt er að gera sér
glögga grein fyrir þessu.
• Fyrst verður fyrir sam-
dráttur í sjávarafla, samhliða
lækkandi söluverði sumra
sjávarafurða, sem eiga í
harðnandi sölusamkeppni á
erlendum markaði. Verðmæti
útfluttra þorskafurða verða
vart helmingur þess 1984 sem
þau vóru 1981.
• Röng fjárfesting veldur því
að kostnaður, sem kemur til
frádráttar frá skiptatekjum
þjóðarinnar, er mun meiri en
vera þyrfti. Röng fjárfesting,
sem ekki styðst við arðsemis-
sjónarmið, rýrir lífskjör, bæði
í bráð og lengd. Vanhugsuð af-
skipti ríkisvaldsins eru máske
veigamesta orsök rangþróunar
á þessu sviði.
• Stjórnvöld liðinna ára hafa
svikizt um það mikilvæga
kjaraatriði, að setja nýjar
stoðir undir atvinnuöryggi og
afkomu þjóðarinnar, t.d. á því
sviði að Sreyta orku fallvatna í
störf og útflutningsverðmæti.
Gullin tækifæri á sviði lífefna-
iðnaðar hafa heldur ekki verið
rækt sem skildi. Þrátt fyrir
það að löngu var sýnt, hvert
horfði um veiðimörk fiski-
stofna og sölumörk búvöru, var
þess í engu gætt, að þjóðin
næði viðbótarvopnum í lífsbar-
áttu sinni. Þess í stað var
eyðsla hennar, umfram tekjur,
sett á „krítarkort" viðskipta-
halla og erlendra skulda.
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við þrota-þjóðarbúi á fyrri
hluta liðins árs hafði verð-
bólga skrúfast upp í 130% og
stefndi, án mótaðgerða, í
180—200% fyrir árslok. At-
vinnuvegir vóru reknir með
umtalsverðum halla og hafði
verið gert að safna skuldum,
hérlendis og erlendis, úm ára-
bil. Hávextir juku á vandann.
Sýnt var að stefndi í hrun
fjölda atvinnufyrirtækja og
víðtækt atvinnuleysi. Útflutn-
ingsframleiðslu, sem bjó við
við meir en tvöfalda árlega til-
kostnaðarhækkun, en þurfti að
seljast í samkeppni við fram-
leiðslu er bjó við stöðugleika í
verðlagi, vóru allar bjargir
bannaðar.
Óhjákvæmilegt var að
stemma stigu við sjálfvirkum
víxlhækkunum verðlags, kaup-
gjalds og vaxta, til að hjól at-
vinnulífsins héldu áfram að
snúast og forða hrikalegu at-
vinnuleysi, sem ella blasti við.
Árangur sá sem náðst hefur í
hjöðnun verðbólgu er meiri en
flestir þorðu að vona. Vextir
hafa lækkað samsvarandi.
Viðskiptahalli er nær úr sögu.
Þá hefur einnig verið dregið
allnokkuð úr ríkisútgjöldum,
þó betur hefði þar mátt gera.
Ef þjóðartekjur væru þær
sömu að raungildi 1984 og
1982, og 30% þeirrar fjárhæð-
ar teknar tií ráðstöfunar í
ríkisbúskapnum eins og þá var
gert, væru ríkissjóðstekjur
3.500 m.kr. hærri í ár. Megin-
orsök svokallaðs „fjárlaga-
gats“ er því lækkaðar þjóðar-
tekjur, lægri skattstofnar,
hófíegri heildarskattheimta.
Helzti árangur núverandi
ríkisstjórnar er að ná verð-
bólgu niður jafn hressilega og
raun ber vitni um — og
tryggj3 atvinnuöryggi, sem
raunar eru tvær hliðar á sama
fyrirbærinu. Þessi árangur var
m.a. keyptur með nokkurri
kaupmáttarrýrnun. Samtímis
var gripið til hliðarráðstafana
til að verja þá verst stöddu,
sem gagna betur en hærri al-
menn kauphækkun upp allan
launastigan hefði gert, við
ríkjandi aðstæður.
Næsta meginverkefni verður
að byggja íslenzkt atvinnulíf
þann veg upp að þjóðartekjur
aukizt, sem er óhjákvæmilegur
undanfari bættra lífskjara.
Þar þarf samátak þjóðarheild-
ar til að koma, eins og Sverrir
Hermannsson iðnaðarráð-
herra tók fram í tilvitnuðum
sjónvarpsþætti. Það þarf að
efla alla hvata til verðmæta-
sköpunar í þjóðarbúskapnum.
Forystumenn launþega fluttu ávörp um land allt:
Óraunhæft að leysa vanda einstakra
hópa með almennri kauphækkun
Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar, ávarpaði launþega í Reykjavík. Mor(runbi»ðiA/K»i.
*
— sagði Asmundur
Stefánsson
forseti ASÍ í
1. maf ávarpi sínu
á Neskaupsstað
HELSTU forystumenn launþegasam-
takanna komu fram við 1. mai hátíða-
höldin um land allt í fyrradag og fluttu
launþegahreyfingunni ávörp sín. Guð-
mundur J. Guðmundsson, formaður
Dagsbrúnar var aðalræðumaður há-
tíðahaldanna í Reykjavík, og hann
sagði m.a. í ræðu sinni: „Ég hef verið
spurður að því undanfarna daga hvort
Dagsbrún ætli að rjúfa friðinn 1. sépt-
ember. Frið um hvað? Dagsbrún vill
rjúfa friðinn um að það sé þolað bóta-
lítið að kaup verkafólks lækki um
rösk 25%. Við viljum engan frið um
það að kaup fyrir unna klukkustund
sé hér lægst á Vesturlöndum.
Spurt er hvort við ætlum að segja
upp samningum 1. september. Svar-
ið er skýrt og afdráttarlaust. Við
fyrsta tækifæri, munum við leggja
til atlögu, gegn þeim óviðunandi
kjðrum er almennt verkafólk býr nú
við. Og öll 1. maí nefndin í Reykja-
vík svarar f ávarpi dagsins þannig:
„Fyrsta áfanga í baráttu verka-
Bjöm Þórhallsson, varaforseti ASÍ,
flutti ræðu í Borgarnesi 1. maí.
Morgunbladið Helgi Bjamason.
lýðshreyfingarinnar fyrir endur-
heimt kaupmáttar er lokið. Næsti
áfangi er 1. september. „Þetta eru
skýr svör.“
„Einn þáttur í gagnrýni
á samningana kom mér
illilega í opna skjöldu“
Ásmundur Stefánsson, forseti
Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ, var
aðalræðumaður hátíðahaldanna í Nes-
kaupstað.
ASf flutti ávarp á Neskaupstað 1.
maí. I ræðu sinni sagði Ásmundur
m.a.: „Einn þáttur í gagnrýni á
samningana í vetur kom mér illi-
lega í opna skjöldu. Það er sú ein-
dregna fordæming sem úr óvæntum
áttum mætti þeim félagslegu úrbót-
um sem gerðar voru í tengslum við
samningana. Hið ótrúlegasta fólk
lýsti því yfir að þessi mál hefði átt
Kristján Thorlacius
að leysa með aukinni kauphækkun.
Ég tel það óraunhæft tal að ætla að
leysa vandamál einstæðra foreldra,
barnmargra fjölskyldna með lágar
tekjur eða öryrkja og aldraðra með
almennri kauphækkun ... Ég tel þá
fordæmingu sem hér kom upp frá-
leita og hættulega félagslega afsið-
un, fyrirlitningu á þeim sem við erf-
iðleika eiga að stríða."
Ásmundur gerði síðar í ræðu
sinni grein fyrir þeirri afstöðu sinni
að viðbrögð stjórnmálamanna til
þess að svara aðsteðjandi vanda
mótuðust af því að þeir leituðu að
einum takka til þess að þrýsta á, í
stað þess að svara erfiðleikunum
með almennri virkri efnahags-
stjórn.
„Takkinn er skýrt og greinilega
merktur kjaraskerðing," sagði Ás-
mundur, „Sú ríkisstjórn sem nú sit-
ur hefur haldið fingrinum fastar á
þessum takka en nokkur önnur rík-
isstjórn sem við höfum staðið
frammi fyrir. Hún virðist líta svo á,
að það sé lausn alls vanda að láta
launafólk greiða verðlagið niður.“
Þarf að jarða 20 ára
gamla samþykkt um
skipulagsmál
Björn Þórhallsson, varaforseti
ASI flutti ræðu hjá Verkalýðsfélagi
Borgarness 1. mai. Hann sagði m.a.
í ræðu sinni: „Þótt mikið hafi verið
deilt á „Stóru samflotin“ svokölluð,
er það í raun ljóst að fjöldinn ætlast
til þess að ASÍ hafi forustu í kjara-
málum. Þegar svo lakar tekst til en
til var ætlast er auðvelt að beina
þangað spjótum sínum, eins og
skeði nú I vetur.“
Síðar sagði Björn: „Sumir halda
því fram, að breyting á skipulagi
hreyfingarinn ar muni leysa flest
vandamál. Ég held ekki. 20 ára
gamla samþykkt um skipulagsmál,
þarf að jarða, en leggja áherslu á
dugmeiri vinnu í núverandi skipu-
lagi, en leggja áherslu á dugmeiri
vinnu í núverandi skipulagi.„
„Forgangsverkefni er
að tryggð verði
full atvinna“
Kristján Thorlacius, formaður
BSRB flutti ávarp við 1. maíhátíða-
höldin í Keflavík. Hann sagði m.a. í
ræðu sinni: „Þær 35 þúsundir
manna, sem undirrituðu mótmælin
gegn afnámi samningsréttar, eiga
heiðurinn af því að hafa lagt grunn-
inn að áframhaldandi baráttu sam-
taka launafólks hér á landi.
í beinu framhaldi af þessum sigri
tókust samningar, sem táknuðu þau
þáttaskil að kjaraskerðingin var
stöðvuð, a.m.k. í bili. í því sambandi
skulum við hafa ríkt i huga það
ákvæði samninganna að heimilt er
að segja launalið þeirra upp frá 1.
september nk ... Stjórn BSRB og
samninganefnd koma í júlímánuði
til sameiginlegs fundar og taka
ákvörðun um, hvort nota skuli
heimild til uppsagnar."
Þau kynntu fréttamönnum valkosti varðandi skipulagsbreytingar Alþýðusambands íslands. Frá vinstsri: Helgi Guðmundsson, starfsmaður skipulagsmálanefndar ASÍ,
Þórir Daníelsson, formaður skipulagsmálanefndarinnar, Ásmundur Stefánsson, forseti ASÍ og Lára Júlíusdóttir, lögfræðingur samtakanna. Ljóam. Mbl. KEE.
Skipulagsbreytingar innan ASÍ
til umræðu meðal launþeganna
Fyrsta skóflustungan tekin
að söluíbúðum fyrir aldraða
„HVE víðtækt samstarf er
æskilegt/nauðsynlegt innan atvinnugr-
einarinnar og hvaða skipulagsbreyt-
ingar henta slíku samstarfi best?“ eru
þær spurningar sem fulltrúar starfs-
fólks í þremur atvinnugreinum, bygg-
ingariðnaði, iðnaði og fiskvinnslu,
munu velta fyrir sér á laugardag og
sunnudag, en það eru skipulagsmála-
nefnd og miðstjórn Alþýðusambands ís-
lands sem gangast fyrir þessum fund-
um, með það fyrir augum að hafin verði
umræða um aukið samstarf innan at-
vinnugreina og hugsanlegar skipu-
lagsbreytingar scm slíkt samstarf kann
að kalla á. Fulltrúar skipulagsmála-
nefndarinnar og forystu ÁSÍ kynntu
fréttamönnum á fundi i gær helstu
hugmyndir sem á döfinni eru og munu
verða til umræðu á þessum fundum og
fleirum.
Á fundinum kom fram að skipu-
lagsnefndin hefur að undanförnu
unnið að gagnasöfnun með það fyrir
augum að hægt verði að leggja fyrir
atvinnugreinafundina hvaða valkost-
ir standa til boða þegar rætt er um
skipulagsbreytingar innan ASÍ.
Koma þar einkum til greina fjórar
leiðir, að undanskildu óbreyttu skipu-
lagi. í fyrsta lagi bendir nefndin á
leið sem sniðin er eftir sænskri fyrir-
mynd, og nefnir nefndin þessa leið
Atvinnugreinafélög — Landssam-
band atvinnugreinasambanda. Slíkt
skipulag gerir ráð fyrir að í stað nú-
verandi stéttarfélaga yrðu mynduð
félög eftir atvinnugreinum, og í þeim
yrðu allir starfsmenn viðkomandi
greinar, ófaglærðir, faglærðir og
skrifstofufólk. Er gert ráð fyrir að
atvinnugreinarnar gætu verið 8 til 12
talsins og féiögin á bilinu 60 til 90, en
í dag eru rúmlega 200 félög og deildir
í ASl. Samþykkt ASl-þings frá síð-
asta þingi felur efnislega í sér þetta
skipulag.
I öðru lagi er gert ráð fyrir að Al-
þýðusambandið yrði landsfélag, þar
sem kosið yrði til trúnaðarstarfa í
beinni almennri kosningu, ekki ósvip-
aðri sveitarstjornar- eða alþingis-
kosningum. Rétturinn til boðunar og
afboðunar verkfalls yrði hjá trúnað-
arráði sem yrði einnig kjörið al-
mennri kosningu, og er gert ráð fyrir
að í slíku ráði yrðu 500 til 1.000
manns.
Þriðji valkosturinn gerir ráð fyrir
því að Alþýðusambandið yrði deilda-
skipt landsfélag þar sem deildirnar
afmörkuðust af landssvæðum, og all-
ir starfsmenn á viðkomandi svæði
yrðu félagar í deildinni. Þing deildar-
innar veldi fulltrúa á þing ASl sem
færi með æðsta vald í málefnum
samtakanna líkt og nú er. Samnings-
og verkfallsréttur yrði hjá deildun-
um.
Loks gerir fjórði valkosturinn ráð
fyrir því að ÁSÍ yrði samband at-
vinnugreinasambanda þar sem nú-
verandi landssambönd yrðu uppistað-
an en hugsanlega yrðu stofnuð eitt
eða fleiri sambönd einkum í þeim fé-
lögum sem hafa beina aðild að ASÍ en
eru ekki í neinu landssambandi. Höf-
uðverkefni landssambandanna yrði
að gera heildarkjarasamning fyrir
allt starfsfólk í greininni, en verk-
fallsrétturinn yrði áfram hjá félög-
unum.
Á fundinum í gær, sem þau Ás-
mundur Stefánsson forseti ASI, Þórir
Daníelsson formaður skipulagsmála-
nefndar ASÍ, Helgi Guðmundsson
starfsmaður nefndarinnar, og Lára
Júlíusdóttir lögfræðingur samtak-
anna, sátu, kom fram að ekki hefur
verið tekin nein afstaða til þess hver
þessara leiða sé heppilegust, en
markmiðið með fyrirhuguðum fund-
arhöldum með fulltrúum hinna ýmsu
atvinnugreina er að þeirra sögn ein-
mitt að fá fram afstöðu sem flestra
til þess hvort ákjósanlegt er að
breyta núverandi skipulagi, og þá í
hvaða mynd. Er síðan stefnt að því að
leggja fram fastmótaðar tillögur á
þingi ASl í haust.
Fundirnir, sem verða um næstu
helgi, fara fram í Gamla bíói, og hefj-
ast þeir sameiginlega með framsögu-
erindi Ásmundar Stefánssonar, for-
seta ASl, kl. 10 á laugardagsmorgun,
en auk hans munu þeir Þórir Daní-
elsson og Hannes Þ. Sigurðsson
skipulagsmálanefndarmenn, flytja
ávörp. Fundarstjóri verður Karl
Steinar Guðnason, varaformaður
Verkamannasambands Islands.
FYRSTA skóflustungan að íbúðum
fyrir aldraða, sem Verzlunarmannafé-
lag Reykjavfkur, læltur reisa var tekin
á þriðjudaginn. Lóðin þar sem íbúðirn-
ar rísa stendur við Hvassaleiti 56 og
58 og er fyrirhugaö að reisa þar 56
söluíbúðir. Vonir standa til að fyrstu
íbúðirnar verði tilbúnar í lok næsta
árs og að lokið verði við þær síðustu
tveimur til þremur mánuðum seinna.
Skóflustungan var tekin að við-
stöddu miklu fjölmenni en hana tók
elsti núlifandi félagsmaður VR
Andreas Bergmann. Er fyrsta
skóflustungan hafði verið tekin
fluttu ávörp þeir Magnús L.
Sveinsson, formaður VR, og Davíð
Oddsson, borgarstjóri.
I ávarp sínu sagði Magnús L.
Sveinsson meðal annars að með
þessari skóflustungu hæfist verk
sem bryti blað í sögu verkalýðsfé-
laganna á Islandi. Sagði hann þetta
vera í fyrsta sinn sem stéttarfélag
stæði fyrir byggingu söluíbúða fyrir
aldraða með þessum hætti og að
þetta væri í fyrsta sinn sem stéttar-
félag og sveitafélag, í þessu tilfelli
VR og Reykjavíkurborg, tækju
höndum saman um byggingu íbúða
fyrir eldri borgara, þar sem jafn-
framt væri gert ráð fyrir ýmiss kon-
ar þjónustu.
Á fyrstu hæð hússins verður sam-
eiginlegur matsalur, aðstaða fyrir
tómstundastarf, líkamsrækt og
fleira sem Reykjavíkurborg mun
annast rekstur á og á efri hæðum
hússins verða hinar 56 íbúðir, en
þar af eru 34 tveggja herbergja
íbúðir og 22 þriggja herbergja íbúð-
ir.
í ávarpi sínu sagði Magnús að
gert væri ráð fyrir að fjármagna
bygginguna með láni frá Lífeyris-
sjóði Verzlunarmanna, sem sýnt
hefði máli þessu mikinn áhuga, láni
frá Húsnæðismálastofnun, eins og
lög gerðu ráð fyrir, framlagi frá
Reykjavíkurborg, en borgin mun
eiga þjónustukjarnann sem verður
um 10% af byggingunni, láni frá
sjúkrasjóði VR og þankafyrir-
greiðslum.
I niðurlagi ávarps síns sagði
Magnús L. Sveinsson: „Það er frum-
þörf hvers manns að búa við sem
mest öryggi í húsnæðismálum og á
það ekki hvað síst við um eldra fólk.
Flestir eldri borgarar eru félags-
menn í stéttafélögum og skyldan er
því hvergi meiri en hjá þeim að
tryggja þetta öryggi. Verzlunar-
mannafélag Reykjavíkur vill með
þessum hætti leggja sitt af mörkum
til þess að stuðla að því að svo geti
orði fyrir félagsmenn Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur.“ Að lok-
um sagði Magnús: „Megi blessun
fylgja því verki til enda sem hér er
hafið.“
Að loknu ávarpi Magnúsar flutti
Davíð Oddsson, borgarstjóri, ávarp
og lét hann í ljósi ánægju með þetta
framtak Verzlunarmannafélagsins
og Reykjavíkurborgar og kvaðst
hann vona að þetta samstarf ætti
eftir að verða gifturíkt og yrði til
þess að aðrir fetuðu í sömu spor.
Sagði Davíð að ekki yrði á betra
kosið, en að VR sýndi með þessum
hætti þeim er brautina hefðu rutt
að störf þeirra væru metin og
tryggði um leið kost þeirra á efri
árum. Davíð sagði að lokum: „Ég bið
þess að guðs blessun megi ríkja yfir
þessu húsi og íbúum þeim er hér
eiga eftir að dvelja þegar hús þetta
verður fullbúið."
Að loknum ávörpum þeirra
Magnúsar L. Sveinssonar og Davíðs
Oddssonar var boðið upp á kaffi og
meðlæti í Húsi verzlunarinnar, þar
sem um átta hundruð manns þáðu
veitingar. ,
Andreas Bergmann, heiðursfélagi VR, tekur fyrstu skóflustunguna að íbúðuni fyrir aldraða sem Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur lætur reisa.