Morgunblaðið - 28.03.1985, Page 56

Morgunblaðið - 28.03.1985, Page 56
56 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1985 Opið bréf til Jóns Magnús- sonar lögmanns í Reykjavík — eftir Jens í Kaldalóni Það er nú í fyrsta lagi af því að við eigum ættir okkar að rekja sinn hvoru megin við Kaldalónið, langt aftur i aldir, og þá ekki síður af þvi þú ert okkur bændum svo innanhandar að visa okkar rétta veginn i sölumálum afurða okkar — og ný-búgreinavali, að ég hripa þér nokkrar linur, sem og hitt, að jafn vel gerður drengur og þú þá hlýtur að vera, eftir málflutningi þinum að gera í garð bænda og eðli þínu að dæma, sem réttsýnum og sanngjörnum manni. Nú, það er þá einnig grein þin i; Morgunblaðinu 30. jan. sl. sem gefur mér tilefni nokkuð að spjalla við þig — af þvi þessar búskaparhugleiðingar eru svona alltaf i brennidepli hjá ykkur þessum velviljuðu bændavinum — en hitt er svo annað mál, að ekki er alveg vist að skoðanir okkar falli þar alveg í sama farveg, sem ekki væri nú kannski að undra, þar sem þú munt nú lítið hafa til- einkað þér þá starfsemi, sem þar að lýtur, en ég búinn að vera þar nokkuð viðloðandi frá að segja fyrstu tilveru minni. „Þá gall við í framsóknarmann- inum,“ segir þú, „að lýgi er lýgi, jafnvel þótt hún sé á ljósmynd", en þó nú raunar þessi ágæti fram- sóknarmaður segði nú reyndar að lýgin yrði ekki sannleikur þó hún sé á ljósmynd, breytir svo sem ekki miklu, og það verður aldrei af framsókn dregið, að þar eru marg- ir snjallir kallar, og það er nærri því að maður trúi því að þessi snjallyrði hafi stundum elt ykkur suma sjálfstæöismennina líka þegar þið af allri ykkar hjarta- hiýju og kærleika ræðið um búsk- aparmálin, að jafnvel þótt þið sé- uð ljósmyndaðir í bak og fyrir þá er eins og lýgin eða þekkingar- skorturinn á málefninu skjóti svo rótum á myndblaðið, að lýgin verði þar að engum sannleika þó á mynd sé. Þegar þú talar um verð búvara, að þær hafi hækkað meira en sem svarar launaþróun f landinu — þá er strax kominn fram sá þekk- ingarskortur hjá þér — og öðrum þínum líkum — að þarna spila inn í verðhækkanir á aðföngum bún- aðarins, oft langt umfram kaup- gjaldsverðhækkanir, og ef ekki á að lækka kaup til bænda, getur sú hækkun ekki komið annarsstaðar fram en að varan hækki. Á þess- um lið kostnaðarins hafa bændur ekkert vald til að ráða verði á — heldur verða að hlíta því verði sem þaö kostar, og þetta gildir hjá öll- um sem reka atvinnutæki. Kaupið er því bara afgangurinn af því sem rekstrarkostnaðurinn gleypir ekki. Þetta hlutfall hefur svo ger- samlega úr skorðum gengið síð- ustu áratugi sem áður var þetta um 30% en er nú orðið full 70—75% í kostnaði. Sko, bara einn dilkskrokkur getur hækkað um helming á nokkrum árum, þótt bóndinn fengi ekki einn einasta aur í kaup fyrir að framleiða hann, og jafnvel gæti kjötið orðið alltof dýrt á ykkar mælikvarða þótt bóndinn sjálfur gæfi alla sína vinnu við framleiðsluna, og gott betur. Niðurgreiðslur og markaður Þá kemur þessi klausa hjá þér: „Landbúnaðarráðherra ákveður að skatturinn (fóðurbætisskattur- inn) leggist með auknum þunga á þær greinar, sem lúta markaðnum — þar sem framleiðendur bera fulla ábyrgð á framleiðslu sinni og verða að taka afleiðingum af offramleiðslu. Þetta eru framleið- endur eggja, fugla og svínakjöts sem njóta þess ekki að vörur þeirra séu niðurgreiddar eða flutt- ar út og greiddar með þeim upp- bætur af almannafé." Hvað ertu nú að segja vinurinn? Ertu bara ekki að segja, að lýgi sé lýgi þó hún sé á mynd? Lúta ekki allar framleiðslugreinar landbún- aðarins markaðslögmálinu, eins og allt það milli himins og jarðar sem framleitt er og selt, eða af hverju heldurðu að þurfi að takm- arka framleiðslu mjólkur og kjöts, heldurðu að það þyrfti ef nægur markaður væri, og veistu það ekki, góði maöur, líka, að það fara tugir tonna af méli í súginn á hverju einasta ári, af því það eru ótalin tonnin af eggjum og alidýrakjöti sem er líka hent, af því enginn markaður er fyrir það, og ekkert fullnægjandi skipulag á fram- leiðslunni. Sko, minn kæri, þarna eru komnir þó nokkrir peningar af dýrmætum gjaldeyri okkar fá- tæku þjóðar beint í jörðina, með stórum jarðarförum af eggjum, kjúklinga- og hænukjöti, og svo einn og einn grísakægill með. Um niðurgreiðslurnar vil ég segja við þig þetta: Trúir þú því, minn kæri Jón, að niðurgreiðsl- urnar, sem þið Reykvíkingar seg- ist einvörðungu gjalda okkur bændum, séu eitthvert náðar- brauð til okkar bænda? Heldurðu að nokkur maður trúi einu orði sem þú segir, og ekki þá síst eftir að hafa margþrammað um alla lagakróka Háskóla íslands, ef ekki má svo ætlast til þess, að þú vitir það að niðurgreiðslur á landbún- aðarvörum eru pólitískar skrípa- gerðir af stjórnvöldum gerðar, þegar allt var í óefni komið æ ofan í æ í stjórnleysi öllu og dýrtíðar- vitfirringu. Þeir eru að prakkast við að borga niður kaupið — taka skatt af kaupinu okkar allra til að borga með þeim sama skatti niður söluverð á mjólk og kjöti, og þetta þótti ykkur þá gott og blessað. En það var líka allur soðmatur lands- manna greiddur niður langan tíma, en þótti bara ótrygg aðferð í framkvæmd, og ræði ég ekki meira um það. Líka var allur tog- arafiskur greiddur niður af ríkinu, eða réttara sagt ykkur Reyk- víkingum, sem allt segist borga, og heldur þú að bændum sé ekki fjandans sama hvort ríkið borgar þennan hluta af verði landbún- aðarvaranna, eða kaupið til ykkar hefði verið nokkrum krónum hærra til ykkar borgað beint frá frystihúsunum eða öðrum at- vinnurekendum, jú aldeilis nákvæmlega sama. Hitt er svo annað mál, að þegar niðurgreiðslurnar eru lækkaðar, eða afnumdar, þá er líka verið að svíkja, bæði ykkur neytendurna, en svo ekki síður framleiðendurna. En að þessum niðurgreiðslum öll- um var raðað á framleiðsluvörur bænda, var af engu öðru sprottið en því, að sölukerfi þeirra var svo þróað, að pottþétt var að þar yrðu þær ekki misnotaðar, svo sem annars vildi við brenna í öllu öðru formi. Það var mergur málsins, þótt að þið höfðingjarnir viljið undir öllum kringumstæðum núa okkur bændum því um nasir, að við séum einhver undirmálsþý, og sníkjandi af ykkar náðarborði ein- hverjar ölmusugjafir. Þessi túlkun ykkar verður ykkur til hinnar mestu vansæmdar og smánar, og á aldrei minnsta skyldleika við mannlega reisn, eða grundvallast á mannlegu hugarfari eða siðgæði. Útflutningsuppbæturnar Nú, allar þessar útflutningsbæt- ur sem ykkur er svo ljúft að jórtra á — það er ekkert okkar mál bænda. Það er í raun allur útflutn- ingur landsmanna á einhvern hátt niðurgreiddur, því þú hlýtur að vera það skynsamur maður, eða ég vildi mega trúa því, ef þvú vilt á annað borð standa fótum þfnum á fastri jörð, og þá ekki sist fóstur- jörð þinni, að þú hlýtur að gera þér grein fyrir því að þegar búið er að hifa allan framleiðslukostnað langt upp fyrir allt raunhæft verð á erlendum mörkuðum, þá selst hann ekki á kostnaðarverði, eða hvað heldurðu að mikið meira þyrfti að fá fyrir sjávarafurðirnar til að nægja fyrir kostnaðarút- haldinu. Allt hefur þetta verið togað og teygt i pólitískum hráskinnaleik og öslandi verð- bólgubrjálæði undangenginna tuga ára, að nálgast óstjórnlegt brjálæði á öllum sviðum. Mætti um það langt mál hafa. Þá mætti ekki siður ætlast til þess, að þú gerðir þér grein fyrir því, að offramleiðsla er ekkert sér- einkenni hér á landi. Hún er við- loðandi í öllum okkar stóra heimi. Það væri ekkert atvinnuleysi til í þessum heimi ef hægt væri að selja á kostnaðarverði allar þær vörur sem hægt væri að framleiða. Það er sölutregðan á framleiðsl- unni sem skapar atvinnuleysið hvarvetna, en framleiðsluna er hægt að auka allsstaðar, og tækn- in hefur þann eiginleika f hendi sér, að hver framleiðslueining get- ur margfaldast á skömmum tíma. En við skulum bara skifta. Hættið þið alveg að borga okkur útflutn- ingsbætur, en við bændur hirðum þá skatta og tolla af því sem við flytjum út fyrir, og það ættu að vera góð býtti fyrir ykkur, því ekki fær ríkið tekjur af því sem ekki er flutt út hvort sem er, en athugið bara hitt um leið, að það eru „Hamborgararass- ar“ og „konuskegg“ — eftir Gunnar Bjarnason Stjórn hins nýstofnaða „Sam- bands eggjaframleiðenda" sendir frá sér þ. 13. marz sl. skætings- grein til „Félags alifuglabænda", þeirra sem vilja hafa meira frelsi á eggjamarkaðinum á Reykjavík- ursvæðinu, og þar getur að lesa þessi furðulegu ummæli, svo ekki sé meira sagt: „Þeir vilja halda lífinu í bless- uðum púddunum með lyfjum, þenja kjúklingana með hormónum til þess að tslendingar líkist sem mest Amerikönum, fái tilheyrandi hamborgararassa, og helst að kon- um spretti grön.“ Ekki get ég dæmt um, hvort hér ræður ferðinni ósvífni, vanþekk- ing eða heimska, nema allt sé. Það er verið að gefa í skyn, að í Amer- íku, og þá sjálfsagt einnig í vís- indalega þróuðum alifuglabúskap Evrópu, noti menn kynvaka (sexual-hormóna) í fóðurblönd- urnar til að hvetja vöxt kjúklinga og þá sjálfsagt einnig nautgripa og svina. Þetta er svo fjarstætt, að eina rétta samlíkingin, sem hér hæfir, er að kalla þetta „andlegt fúlegg^ Ég held ég geti fullyrt, að hvergi sé eins strangt og vísinda- lega framkvæmt eftirlit með mat- væla- og fóðurframleiðslu og i Bandaríkjunum. Hafi það sýnt sig við tilraunir með vaxtar-hormóna þar og i öðrum löndum, að þessi efni hafi áhrif á nevtendur afurð- anna (tilraunadýrin), þá er efna- notkunin stranglega bönnuð. í Bandarikjunum fer enginn hlutur leynt, og fréttir af svona tilraun- um komast fljótt á forsiður blað- anna, og þá fer hugmyndaflug al- mennings i gang og alls konar sögusagnir myndast. En það bend- ir ekki til að vel sé vandað val manna í stjórn þessa nýja „kerf- iskarla-fyrirtækis" (Sambands eggjaframl.), þegar hún lætur sér sæma að senda frá sér svona „fúl- egíC' Ég hefði ekki tekið mér penna i hönd frekar um þetta fuglafóðrun- armál ef „hæstvirt Búnaðarþing" hefði ekki gert ályktun til styrktar og meðmæla með þeim furðufugl- um landbúnaðarkerfisins, sem telja sig hafa meira vit á fóður- samsetningu og fóðrun alifugla en hávísindaiegar tilrauna- og rann- sóknastöðvar hjá best menntuðu þjóðum á Vesturlöndum. Þar á ég við fóðureftirlitsmenn og dýra- lækna hérlendis, sem tiunda skil- merkilega mikla skólagöngu sína og tileinka sér svo „hreppstjóra- mentalitet“ og ábúðarmikinn „kerfiskarla-svip“. Ég var ráðunautur landsins í alifugla- og svinaframleiðslu árin 1963—1978 og lagði höfuðáherzlu á að bæta fóðurframleiðslu og fóðrun þessara húsdýra. Én annar kerfiskarl (ég er það líka, þótt illa hafi ég rekizt í 45 ár) réð meiru um það, sem miklu máli skiptir, að leyfa iblöndun fóðurefna og lyfja í sumum tilvikum, sem leyfð eru þó og talin nauðsynleg í áðurnefnd- um þjóðlöndum. Yfirdýralæknir- inn hafði eftirgreinda lagagrein frá árinu 1968 sér til fulltingis: „Óheimilt er að selja fóður, sem blandað er þvagefni (urea), fúkka- lyfjum (antibiotika), erlendu blóó-, kjöt- og beinamjöli, sem og öóru því erlendu mjöli, sem unniö er úr úr- gangi frá sláturhúsum eða öörum búfjárafuröum, svo sem þurrmjólk- urdufti, sbr. lög nr. 11 23. aprfl 1928, um varnir gegn gin- og klaufaveiki.“ Hér er á ferðinni eitt hið bezta skólabókardæmi um það, þegar „hreppstjóra-mentalitet" verður fóðurfræði og umhyggju fyrir fram- leiöendum og neytendum yfirsterk- ara. Engum fóðurfræðingi dettur í hug að nota þvagefni i fóðurblönd- ur handa jórturdýrum, þar sem grasfóður-prótín eru eins gerð og í íslenzkum gróðri. íslenzkir aðilar hafa ekki haft neina möguleika til að meta vísindalega notkun lyfja í fóðri, og því er aðeins til ein rök- rétt ályktun og aðferð í þeim efn- um: að fylgja dæmi menntaðra þjóöa, t.d. Dana, í þessum efnum. Að banna erlent kjötmjöl og mjólkurduft í innfluttum fóður- blöndum er svo fáránlegt, að fræðilegt „fúlegg“ má slíkt helzt kallast, því að kjötmjöl erlendis er dauðhreinsað með yfirhitun, og innflutt undanrennuduft í fóðri er ekki skaðlegra heilsu dýra og manna en í innfluttu súkkulaði og barna-mjólkurdufti. Efnahagsbandalag Evrópu hef- ur sameiginlegar reglur um notk- Gunnar Bjarnason „Finnst ykkur þaö ekki heldur broslegt, Islend- ingar góöir, þegar ís- lenskur fóöureftirlits- maður og dýralæknir vilja taka einskonar fóður-siöferðislega for- ystu í vestrænum lönd- um?“ un fóðurefna og lyfja í fóðri slát- urfugla: Zinkbacitracin, spiramycin, nitrovin, flavofosfolipol, avoparcin og virginamycin. Það síðastnefnda er nú notað í vaxandi mæli og er að leysa nitrovin af hólmi. Kjúkl- ingafóður er gefið i þremur þrep- um, og í lokafóðrinu eru engin sér- verkandi efni eða lyf. Fyrsta fóðr- ið er dýrast. Enginn getur stundað þessa vandasömu framleiðslu nema hann fylgi hinum fræðilegu reglum um fóðrun. Eftirlits er varla þörf, þvi að vankunnátta i þessum búgreinum dæmir menn strax úr leik. Norðmenn, sem tald- ir eru gamaldags i búskap, þó skárri en við íslendingar, leyfa að blanda eftirtöldum efnum i kjúkl- ingafóður: zinkbacitracin og nitro- vin. í Efnahagsbandalaginu er leyft að blanda í varpmjölið zink- bacitracini og flavofosfolipoli. t Svi- þjóð er nú mest notað virginamycin í kjúkiingafóöur. Finnst ykkur það nú ekki heldur broslegt, tslendingar góðir, þegar islenzkur fóðureftirlitsmaður og dýralæknir vilja taka eins konar fóður-siðferðislega forystu í vest- rænum löndum? Svo kem ég til sögunnar árið 1972 í þessum málum og var þá falið að gera reglugerð við lögin frá 1968 með yfirdýralækni. Hún var svo loks staðfest 1974. Ég fór strax að undirbúa setningu nýrra laga um fóðureftirlit, og aðstoðar- maður minn vann að því með fleiri mönnum árin 1976—78, en þá voru ný lög samþykkt og fyrri ákvæöi felld úr gildi. t nýju lögunum segir um þessi mál: „Óheimilt er að flytja til lands- ins eða bjóða til sölu fóðurvörur sem óhollar geta talist fyrir búfé. Skal við sölu ætíð ábyrgst af hálfu seljanda ákveöið fóðurgildi, prótein- og steinefnainnihald o.fl. sem FR krefst. Einnig er óheimilt aö flytja inn eöa selja fóöur sem blandað er ákveðnum efnum, sem nánar skal kveðið á um í reglugerö." Reglugerð sú, sem á að semja samkvæmt þessum lögum, hefur ekki enn séð dagsins ljós, þótt nefnd sé búin aö vinna að henni í ein 7 ár. Gömlu bannákvæðin eru því úr gildi, en þeir, sem málum ráöa, segjast hafa löggilda heimild til að skipta sér af þessum málum samkvæmt gömlu reglugerðinni, sem var felld úr gildi meö lögum fyrir 8 árum. Hverjir brjóta lög í

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.