Morgunblaðið - 10.11.1985, Blaðsíða 10

10 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUÐAGUR 1&. NÓVEMBER1985
ÞRIÐJI HEIMURINN
SULTUR OG SEYRA
I ZIMBABWE
Gwinyai Chigumbo er níu ára
gamall og býr í Zimbabwe.
Hann þarf að fara fótgangandi í
skólann hvern virkan dag og leiðin
þangað er 15 kílómetrar. Hann
þarf meðal annars að vaða á á
leiðinni og þegar í skólann kemur
steinsofnar hann stundum fram á
skólaborðið. Stöku sinnum líður
jafnvelyfir hann.
Gwinyai er lítill eftir aldri. hann
hefur sár á fótleggjunum eftir að
hafa brotizt milli trjáa og runna
á leið sinni í skólann og þau eru
lengi að gróa. Hann er mað þráláta
ígerð í öðru auganu og svo er hann
með slæman hósta sem heldur
fyrir honum vöku á nætur.
Daglega liggur leið drengsins
framhjá frjósömum hveitiökrum
og grænum og blómlegjum gresj-
um og runnum sem svigna undan
eldrauðum tómötum. Á vegi hans
verða líka stríðaldar kýr og geld-
neyti sem gengur sjálfala um gjöf-
ular sveitirnar.
Gwinyai er einn af 1,5 milljón
manna sem búa á stórjörðunum í
Zimbabwe, sem framleiða einungis
afurðir til sölu á almennum mark-
aði. Sérfræðingar telja hvergi i
landinu sé sárari fátækt, almenn-
ari sjúkdómar og vannæring.
Fyrir tveimur árum komst
starfshópur úr læknadeild háskól-
ans í Zimbabwe að þeirri niður-
stöðu að 40% af börnum starfs-
manna á þessum stórjörðum, undir
5 ára aldri, þjáðust af næringar-
skorti á háu stigi. Afleiðingarnar
af því eru þær aðbörnin ná ekki
eðlilegum líkamsvexti og þroska
og verða lítil og veikbyggð alla
ævi. Þau sýkjast oft af þarmaveiki
og sjúkdómum í öndunarfærum.
Ennfremur leiðir rannsóknin í ljós
mikla tíðni niðurgangs, en hann
er eitt helzta banamein barna í
Afríku, svo og berkla, mislinga,
blóðkreppusóttar og augnsjúk-
dóms.
Á stjórjörðunum er helmingi
meira um fátækt og sjúkdóma, sem
af henni leiða en í héruðum þar
sem smábændur yrkja jörðina
einungis sér og stundum til fram-
dráttar. Að vísu var ástandið enn
verra áður en landið hlaut sjálf-
stæði. Þá var ungbarnadauði á
stórjörðum um 40% en er kominn
niður í 20%. Eigi að síður er hann
tvöfalt meiri en hjá smábændum
sem fyrr er getið.
Nítján prósent barna sem líta
dagsins ljós á stórjörðunum deyja
á fyrsta aldursári en þar sem aðrir
búskaparhættir eru við lýði er
þessi dánartala helmingi lægri.
Eiginkonum landbúnaðarverka-
manna á stórjörðunum er mikklu
hættara við barnsfararsótt og
veikindum eftir fæðingu en öðrum
konum í landinu, enda hafa þær
lítinn eða engan aðgang að læknis-'
hjálp. Þá er mjög algengt að ný-
fædd börn fái stífkrampa enda
hreinlæti ábótavant. Víða tíðkast
það sem að kúamykju sé núið á
ógróinn nafla, en meðal frum-
HNEFARETTUR
Landsdrottnar láta
byssuna tala fyrir sig
Rannsóknarnefnd þjóðkunnra
menntamanna í Mexíkó hef-
ur ásakað stjórnvöld þar í landi
fyrir aðild að morði málaliða á
smábændum, sem reyndu að rækta
land í opinberri eigu, eins og þeir
eiga f ullan rétt á.
Mest af þeim vitnisburði, sem
rannsóknarnefndin hlýddi á, sner-
ist um atburði í Chiapas-hérðai
þann 6. október á síðastliðnu ári,
en þá voru níu smábændur, sjö
þeirra á táningaaldri, skotnir til
bana og fimm til viðbótar særðir
af vopnuðum hópi 45 manna, sem
gerðu áætlunarbíl þeirra fyrirsát.
Aðalvitnið var Julio Lopez, sem
særðist alvarlega í árásinni en lifði
hana af með því að fela sig undir
líkum félaga sinna og þykjast vera
dauður.
Hann lýsti því, hvernig einn
hinna látnu, Pedro Gomez, 14 ára
piltur, lá á hnjánum og bað um
að lífi hans yrði þyrmt. Leigu-
morðingjarnir sögðu honum að
þeir yrðu allir að deyja og skutu
hann síðan í höfuðið.
Mennirnir, sem smábændurnir
telja bera ábyrgð á morðunum, búa
í þorpinu Paraiso, en íbúarnir þar
í grennd telja að þar séu bæki-
stöðvar einkaherja voldugra land-
eigenda.
Strax eftir morðin á smábænd-
unum umkringdi herinn þorpið og
handtók mennina 45 sem taldir
voru hafa framið þau. Þeir voru í
haldi í 20 daga en var þá sleppt
að fyrirmælum héraðsstjórans
með þeim rökum, að hér væri ekki
um lagalegt vandamál að ræða
heldur „þjóðfélagslegt".
Smábændurnir brugðust æfir
við þessum úrskurði og héldu
fylktu liði til Mexíkóborgar til að
leita ásjár ríkisstjórnarinnar um
skipun rannsóknarnefndar. Þegar
ríkisstjórnin hunzaði kröfur þess-
ar beittu smábændurnir sér fyrir
myndun óháðrar rannsóknar-
nefndar til að vekja athygli á
vanda sínum.
ókyrrðin meðal smábændanna á
rætur sínar að rekja til erfiðleika,
sem þeir hafa lengi búið við. Þá
skorti landrými og fé til að rækta
þá litlu landskika, sem þeir hafa
til umráða. Saga smábændanna er
stöðugt stríð við yfirvöldin og má
rekja það allt til þess tíma er þeir
tóku þátt í byltingunni undir
stjórn Emiliano Zapata, sem sjálf-
ur var smábóndi. Þeir gerðu bylt-
inguna til þess að landinu yrði
skilað til þeirra sem yrkja það.
Allt frá þeim tíma hafa ríkis-
stjórnirnar hver fram af annarri
gefið fögur fyrirheit en lítið orðið
úr efndum.
Skorturinn á jarðnæði hefur
aukist í timans rás vegna þess að
ýmist hafa voldugir landeigendur
hrifsað jarðirnar til sín eða yfir-
völdin lagt hald á þær án nokkurra
eða lítilla fjárbóta.
-CUire Creffield/Grant Frazer
stæðra er litið á það sem eins
konar sóttvarnaraðgerð.
Eftirfarandi kemur fram f
skýrslu um heilsufar landbúnaðar-
verkafólks á þessum slóðum sem
gerð var nýlega: „f ljós hefur
komið að útbreiðsla smitsjúkdóma
stafar meðal annars af lélegu hús-
næði og slæmri hreinlætisaðstöðu.
Til dæmis þurfa rúmlega 300
manns að sameinast um einn vatn-
skrana."
Lágmarkslaun landbúnaðar-
verkamanns eru tæplega 2000
krónur á mánuði. Einn þeirra sem
rannsakað hefur kjör þessa fólks
segist ekki trúa því að nokkur
maður geti dregið fram lífið á
svona lágum launum. Almennt er
viðurkennt að menn þurfi að hafa
þúsund krónur að minnsta kosti
til viðbótar á mánuði til þess að
hafa til hnífs og skeiðar.
— JAN RATTH
Sultur: Vannærð born sem alltaf verfta rýr og veikburða.
DÆGRASTYTTING
Það er ekki allt með
felldu með jap-
önsku þjóðina. Hún er
sjúk, sjónvarpssjúk, en
sem betur fer er dauninn
loksins farið að leggja
fyrir vitin á sjúklingn-
um.
Einu sjúklegasta at-
riðinu af mörgum brá
fyrir á skjánum 20. ágúst
sl. í „Síðdegissýningu"
Asahi-stöðvarinnar,
þætti, sem er sérstak
lega gerður fyrir lífsleið-
ar húsmæður en að sjálf-
sögðu séður af mðrgum
börnum. Sviðið var grill-
veisla, sem haldin var af
fyrrverandi foringjum í
mótorhjólagengi, en at-
burðarásin fólst í þvi, að
hópur unglingsstúlkna
misþyrmdi öðrum ungl-
ingsstúlkum.
I japönsku sjónvarpi
virðist oft enginn grein-
armunur gerður á fjöl-
skylduskemmtun og öf-
uguggahætti af þessu
tagi en það, sem var sér-
stakt við þennan þátt,
var það, að um var að
ræða raunverulegan at-
burð, ekki sviðsettan.
Stjórnandi þáttarins
borgaði stúlkunum fyrir
misþyrmingarnar um 30
þús. ísl. kr. og þykir það
ekki hátt gjald fyrir
„sanna sjónvarpsfrá-
sögn“ nú á dögum.
Frá því að þátturinn
var sýndur hefur mikið
verið um hann rætt í
Japan og eins og siðvenja
er þar í landi hefur for-
stjóri sjónvarpsstöðvar-
innar boðist til að segja
af sér. Stjórnandi þátt-
arins var rekinn og fang-
elsaður meira að segja
og móðir einnar stúlk-
unnar, sem var mis-
þyrmt,sviptisiglífi.
Því miður fyrir Japani
var þátturinn áður-
nefndi engin undantekn-
ing. Að kvöldi 18. júní
nutu Japanir þeirra
vafa3ömu forréttinda að
sjá morð framið á sjón-
Hæ, gaman!
Það er verið að
drepa manninn!
varpsskerminum. Það
var þegar Kazuo Nag-
ano, forstjóri fyrirtækis,
sem var til rannsóknar
vegna alls kyns svika og
pretta, var stunginn til
bana í sinni eigin íbúð
af tveimur mönnum.
Um 30 blaðamenn,
aðallega sjónvarps-
fréttamenn, fylgdust
með því þegar mennirnir
tveir brutust inn í íbúð
Naganos, þegar þeir
stungu hann til bana og
þegar fréttamennirnir
báðu þá áður en þeir
flýðu af hólmi, að doka
aðeins við fyrir framan
sjónvarpsmyndavélarn-
ar! Enginn gerði
minnstu tilraun til að
stöðva morðingjana og
engum datt í hug, að það
væri eitthvað athuga-
vert við að sjónvarpa
ódæðinu og sýna það
meira að segja hægt til
að ekkert færi á milli
mála.
Sannleikurinn er sá,
að japanskt sjónvarp
hefur lengst af verið
einhvers konar samsuða
af ómerkilegheitum, il.l-
girni, losta og kjána-
skap. Þjóðfélagsfræð-
ingum í Japan finnst
þetta hins vegar allt í
lagi, svara því til, að
sjónvarpið veiti fólki
saklausa útrás fyrir leið-
indi og tilbreytingarleysi
japansks hversdagslifs.
Eins og nú er komið
virðist þó ekki vera gerð-
ur neinn greinarmunur á
raunveruleikanum og
sviðsettum atburðum í
japönsku sjónvarpi. Það
á raunar ekki aðeins við
um Japan en hætt er við
að afleiðingarnar geti
orðið alvarlegri þar en
víða annars staðar. Það
stafar af þvi hve jap-
anskt þjóðfélag er þræl-
skipulagt, fólk er vanara
því að fylgja fordæmi
annarra en hafa frum-
kvæðið sjálft og fátt um
raunverulegar fyrir-
myndir.
Á Vesturlöndum
harðnar stöðugt sam-
keppnin í fréttamennsk-
unni en í japönsku sjón-
varpi er keppst við það
eitt að skemmta fólki og
hafa ofan af fyrir því.
Jafnvel þegar japanskir
fréttamenn leitast við að
koma á framfæri raun-
verulegum fréttum virð-
ast þeir leggja þann
skilning i þær, að þær
eigi að vera einskonar
afþreying.
1 Nagano-málinu gekk
þetta svo langt, að
fréttamennirnir, allir 30,
hreyfðu hvorki legg né
lið til að koma í veg fyrir
að maður væri drepinn.
Allir vissu þeir þó að
hverju dró. Japanska
sjónvarpið tekur fram
öllu því ómerkilegasta,
sem sjá má í Bandaríkj-
unum, eltist við menn og
málefni á ósvifinn hátt
og að því er virðist til
þess eins að hafa út úr
því ódýra skemmtun.
Einu sinni var sagt,
að útlendir menn hefðu
miklu meiri áhyggjur af
japönsku þjóðinni en
hún af sjálfri sér en lík-
lega á það ekki við að
þessu sinni. Dagblöðin,
sem eru kannski eitt-
hvað skárri en sjónvarp-
ið, eru yfirfull af grein-
um og lesendabréfum
um óhugnaðinn og
hvernig við honum skuli
brugðist og enn sem
komið er hafa fáir orðið
til að bera blak af jap-
anska sjónvarpinu.
— Jurek Martin