Morgunblaðið - 15.05.1986, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR15. MAÍ1986
„Það sem er gott fyrir
fólkið er gott fyrir mig“
Rætt við Jón Sigurðsson framkvæmdastj óra Miklagarðs
Jón Sigurðsson framkvæmdastjóri Miklagarðs
Inn á milli bílanna sem sátu
fastir í snjóþungum brekkum Breið-
holtsins einn morguninn í vetur
renndi sér maður lipurlega á skíð-
um. Þegar aðrir þrjóskuðust við
snjóinn án þess að gengi greip hann
til aðferðar sem hentaði betur, því
það var klárt að hann ætlaði að
komast á vinnustað eins og venju-
lega. Þetta atvik lýsir nokkuð vel,
„skíðamanninum“, Jóni Sigurðssyni
framkvæmdastjóra Miklagarðs.
Hann leitar leiða en hikar ekki við
að taka af skarið. Jón Sigurðsson
lifír og hrærist í verslun og félags-
málum. Hann stjómar stærstu
verslun landsins, er formaður í
Foreldra- og kennarafélagi Hóla-
brekkuskóla og gegnir formennsku
í einu stærsta hverfafélagi sjálf-
stæðismanna í Reylqavík í Hóla-
og Fellahverfí, en að auki gegnir
hann ýmsum trúnaðarstörfum fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Það vakti ein-
mitt athygli á sínum tíma þegar
hann, harðsvíraður sjálfstæðismað-
urinn, tók að sér stjóm á stærstu
verslun landsins sem samvinnu-
hreyfíngin stendur að. Það þótti
saga til næsta bæjar að fyrrverandi
varaþingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins skyldi kallaður til þegar bylting-
in skyldi eiga sér stað.
Það vantaði veruleg
átök í þessu stóra hjóli
„Ég er svo gott sem fæddur inn
í verslunina, fjölskylda mín var
kaupmannsflölskylda og ég byijaði
snemma að vinna við verslun sem
afí minn stofnsetti í Borgamesi,"
sagði Jón Sigurðsson forstjóri
Miklagarðs í upphafí samtals okkar
um viðhorf hans í verslun og við-
skiptum. „Það má því segja að
verslunin sé í blóðinu,“ hélt hann
áfram, „og ég hef aldrei unnið við
annað nema þegar ég var á sjó um
tíma og svo að sjálfsögðu sveita-
störfín. Eftir að ég lauk við fjórða
bekk Verzlunarskóla íslands og eins
árs framhaldsnám í Englandi vann
ég um tíma hjá lögmönnum, Eyjólfi
Konráð og þeim félögum. Síðan
vann ég hjá Friðrik Jörgensen um
skeið og hjá Verslunarráðinu í tvö
ár eða þar til ég fór til Smeinuðu
þjóðanna í Genf og starfaði hjá
UNCTAD, verslunar- og þróunar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna. Þar
skrifaði ég m.a. greinar um stefnu-
breytingar f verslun í blað sem var
gefíð út af GATT og Sameinuðu
þjóðunum. Þá var ég í sendinefnd
SÞ hjá GATT í tæp tvö ár. Hjá
GATT eru teknar mikilvægustu
ákvarðanir um alla samhæfíngu í
alþjóðaverslun, en GATT er stofnun
um alþjóðasamkomulagið um versl-
un og tolla. Maður var því á vett-
vangi þar sem titringurinn átti sér
stað, kvikan ólgaði, ákvarðanir voru
teknar og fréttimar spruttu fram á
þessu sviði. Einu sinni minnist ég
þess til dæmis, áður en sendinefnd
Islands í Genf hóf störf, að hafa
sent heim til íslands tvær vélritaðar
síður í skeyti til viðskiptaráðuneyt-
isins í kjölfar harðra orðaskipta sem
urðu við fyrstu umræðu hjá GATT
um aðildarsamning íslands við
EFTA. Nýsjálendingar töldu að
samningurinn bryti í bága við
GATT-samninginn þar sem íslend-
ingar hefðu forgang á innflutningi
kindakjöts til Norðurlanda. Ur
þessu varð heilmikið mál úti þar
sem talið var að meginreglur væru
brotnar, en það var aldrei getið um
þessar umræður í fjölmiðlum hér
heima.
Auðvitað hitti maður margt fólk
í þessu starfi og þar á meðal marga
menn sem fóru með mikil völd. Einu
sinni kom til Keflavíkur einkaflug-
vél og út úr henni kom maður sem
ég þekkti en kom þó ekki fyrir mig
hver var. Þetta virtist gagnkvæmt
hjá honum og við heilsuðumst
kumpánlega og spjölluðum saman.
Ég spurði hann hvað hann væri að
gera og hann sagðist vera að koma
frá Brussel úr viðræðum við EEC
fyrir forsetann. Þá kveikti ég á
perunni, þetta var einn af aðstoðar-
ráðherrum Bandaríkjanna sem ég
hafði oft setið með á fundum og
vélin hans var kyrfilega merkt
Bandaríkjaforseta.
Mér bauðst áfram starf í Genf
og einnig kom til greina starf í
Kóreu sem efnahagsráðunautur. Ég
hafði verið í tvö ár hjá Sameinuðu
þjóðunum og þótt hvert hjól skipti
miklu máli í þessari stóru vél, sem
þetta starf er og oft væri tekið tillit
til þess sem maður var að gera og
lagði til, þá unnu margir störf sem
höfðu lítið gildi. Ég var heppinn í
þessum efnum, samt fannst mér
að það vantaði einhver veruleg átök,
sem voru ekki til staðar í þessu
stóra hjóli, öryggið, fjárhagsleg
afkoma og staðsetning í miðri
Evrópu, allt var þetta jákvætt og
gott og gilt, en átökin vantaði.
Því hafnaði ég því að vera þama
áfram og hélt heim á leið. Síðasta
verkefni mitt þama hjá Sameinuðu
þjóðunum var að sinna beiðni frá
ríkisstjóm Alliende í Chile um
undirbúningsvinnu á flutningi full-
unnins kopars til Evrópu."
Smáu atvikin og
óttínn við kerfið
„Jú, vissulega situr margt í
manni eftir þetta tímabil, en samt
er það nú svo að litlu málin, smáu
atvikin, sitja fastast, þau atvik sem
sýndu manni svart á hvítu hve við
íslendingar búum við margs konar
forgang í okkar lífi. Maður rakst á
margt furðulegt og ég kynntist til
dæmis Tékka sem hét Kohout.
Hann hafði verið aðstoðarráðherra
utanríkisverslunar Tékkóslóvakíu í
Dubcék-stjóminni, en vann á þess-
um tíma hjá UNCTAD. í miklum
jarðskjálftum í Perú fórust margir
og Kohout var skipaður talsmaður
Uthant framkvæmdastjóra Samein-
uðu þjóðanna í málinu og m.a. átti
hann að fara til Perú í forystu fyrir
rannsóknamefnd. Dóttir Kohout
bjó í Prag og hann hafði áhuga á
að koma við í Prag og heilsa upp
á hana en þau höfðu ekki sést
lengi. Um þessar mundir var verið
að ganga að Dubcék ogKohout ótt-
aðist að hann yrði stöðvaður í Prag.
Ég benti honum á að þeir gætu
ekki stöðvað hann, sérlegan sendi-
mann yfírmanns Sameinuðu þjóð-
anna. „Þeir geta gert hvað þeir vilja
og hvenær sem þeir vilja," svaraði
Kohout, og hann fór ekki, treysti
sér ekki til að heilsa dóttur sinni
af ótta við kerfíð. Það eru langar
leiðir fyrir okkur íslendinga að
skilja slíkt til hlítar."
Heillandi að sfýra
„gltigga“ Islands
„Að lokinni dvöl minni hjá Sam-
einuðu þjóðunum réðst ég sem
framkvæmdastjóri íslensks mark-
aðar á Keflavíkurflugvelli. Það var
mjög heillandi að koma á heima-
markaðinn, spennandi verkefni að
stýra glugga íslands og íslenskrar
framleiðslu gagnvart þeim sem í
raun aldrei koma til Islands þótt
þeir millilendi á Keflavíkurflugvelli.
Islenskur markaður hafði aðeins
starfað í þijá mánuði þegar ég tók
við og fyrstu vörukaupavíxlamir
voru að byija að falla. Stefna fyrir-
tækisins var að kynna og selja ís-
lenskan iðnvaming útlendingum
sem áttu leið um Keflavíkurflugvöll
og gera markaðsathuganir.
Eftir erfíðleika fyrstu áranna fór
að ganga vel og eftir 12 ára starf
þegar ég hætti átti fyrirtækið tvö
hús skuldlaus, annað þúsund fer-
metra að stærð, hitt 500 fermetra
og að auki mikla vörulagera og
eiginfjárstaða fyrirtækisins var
mjög góð. En ég verð að segja eins
og er það var komin svolítil ókyrrð
í mig síðustu árin, mér fannst vera
komin stöðnun. Aðstandendur ís-
lensks markaðar voru helstu fyrir-
tæki landsins í ullar- og skinnavör-
um og almennum vörum fyrir ferða-
menn, Sláturfélag Suðurlands, Ála-
foss, SÍS, Glit, Osta- og smjörsalan,
Nói, Hreinn og Síríus og fleiri. Þá
var framleiðslan í ullarvörum að
byggjast upp og tilþrif í þeim efn-
um. Við fískuðum eins og góður
togari fjárhagslega séð og veittum
mörgum atvinnu við framleiðslu og
sölu. Umsvifin voru umtalsverð og
við vorum t.d. stærsti viðskiptavin-
ur American Express-kortanna á
íslandi. Það var spennandi að vinna
við íslenskan markað, þar hafði
valist gott samstarfsfólk og mikil
verkefni veittu manni fullnægju í
starfí."
í pólitíska slaginn
á Vesturlandi
„Þegar ég kom heim aftur 1971
eftir dvölina hjá Sameinuðu þjóðun-
um var hringt til mín frá kjördæmis-
ráðsfundi Sjálfstæðisflokksins á
Vesturlandi. Sá fundur var í Grund-
arfirði. Ég hafði starfað nokkuð í
pólitíkinni áður en ég fór til starfa
erlendis, en í þessu símtali voru
félagar mínir af Vesturlandi að
þreifa á því hvort þeir mættu nefna
mig reiðubúinn að koma í slaginn
í framboð fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Þar með hófst það og það var síðan
árið 1973 að ýmsir félagar mínir úr
Borgamesi lögðu hart að mér að
koma til liðs í stjómmálabaráttunni.
Ég tók mér umhugsunarfrest, en
nokkrir hópar af Vesturlandi sóttu
mig heim í Reykjavík til þess að
fylgja málinu eftir. Ég taldi strax
vandkvæði á því að búa í Reykjavík,
vinna í Keflavík og bjóða mig fram
á Vesturlandi. Ég var þá 33 ára
gamall, galvaskur, sló til og var
reiðubúinn í slaginn. Ég er fæddur
Ólsari, en á allar mínar ættir að
rekja til Borgarfjarðar. Ég hafði
átt heima í Ólafsvík, Borgamesi og
á Hvítárvöllum og frændgarður
minn náði yfír allt þetta svæði og
Akranes einnig. Við undirbúning
kosninganna 1974 stungu fulltrúar
miðsvæðis Vesturlandskjördæmis
upp á mér og á bak við það var
stuðningur Mýramanna og fulltrúa-
ráðs sjálfstæðisfélaganna í Dala-
sýslu. Á kjördæmisráðsþinginu var
stungið upp á mér í 3. sæti á eftir
Jóni Ámasyni og Friðjóni Þórðar-
syni í staðinn fyrir Ásgeir Pétursson
sem hafði setið í þriðja sætinu um
árabil. Ymsir af eldri stjómmála-
mönnunum sem vom andsnúnir
miðsvæðinu snemst gegn þessu og
það var búinn til ágreiningur um
þetta sæti og ég fékk ekki einu sinni
að ávarpa kjördæmisþingið þótt ég
væri þama inni í myndinni, en
forystumenn af suður- og vestur-
svæðinu spornuðu gegn því. Þetta
endaði með því eftir miklar og
hatrammar deilur að sæst var á
tillögu forystumannanna að séra
Ingiberg Hannesson yrði í þriðja
sæti og ég í fjórða sæti. Hugur
minna stuðningsmanna snerist um
möguleikann á að ná uppbótarsæti
og þess vegna var barist um þriðja
sætið. Við tókum síðan fjórir þátt
í kosningabaráttunni á fullri ferð.
Jón, Friðjón, séra Ingiberg og ég.
Vesturland náði fyrsta uppbótar-
sætinu og þá var gert munnlegt
samkomulag milli okkar séra Ingi-
bergs um það að ég tæki sæti sem
varamaður fyrir kjördæmakjöma,
en hann fyrir landskjöma. Þegar á
reyndi stóð það ekki. Ég tók síðan
þátt í prófkjörinu 1978. Þá var Jón
Ámason fallinn frá og séralngiberg
hafði tekið hans sæti. Ég hlaut
ekki það sæti sem við stefndum að,
enda kom þá styrkur Akumesinga
og Snæfellinga vel í ljós og síðast
en ekki síst þá var mjög traust og
gott fólk í framboði í prófkjörinu
og þá fann ég að það háði mér
búsetan í Reykjavík og atvinnan í
Keflavík. í þessari pólitísku baráttu
finnur maður oft að það er gmnnt
á heilindum og launráðum og ég
fyrir mitt leyti verð að segja það
að ég fann oftar fyrir slíku hjá
samheijum í fremstu víglínu heldur
en pólitískum andstæðingum. Það
er svo einkennilegt hvemig spilin
stokkast í pólitíkinni. Friðjón var
til dæmis á móti því að ég færi inn
sem varamaður og það varð ekki.
Ég kynntist mörgu góðu fólki í
þess pólitíska starfi og endumýjaði
tengslin við annað. Ég á marga
góða vini frá þessum ámm, en mér
þykir ennþá skítt að hafa ekki
fengið tækifæri til þess að koma inn
á þing sem varamaður, sérstaklega
af því að um það hafí verið samið.“
Spennandi að stýra
flag’gskipi
verslunarinnar
Nú er það reyndar svo að mikill
hluti samvinnumanna um allt land
em sjálfstæðismenn, en um árabil
hefur verið mögnuð framsóknarlykt.
af öllum helstu ráðningum innan
sambandshreyfíngarinnar. Þó hafa
á undanfömum ámm í æ ríkara
mæli verið ráðnir til stjómunar-
starfa menn sem em kunnir sjálf-
stæðismenn. Þó vakti það athygli
þegar Jón Sigurðsson var ráðinn
forstjóri Miklagarðs til þess að
skipuleggja og reka þessa stærstu
verslun landsins. Hvemig skyldi það
hafa atvikast að hann var ráðinn
til þess starfs?
„Það var hringt í mig úr Reykja-
vík suður á Keflavíkurflugvöll. í
símanum var Þröstur Ólafsson þá
aðstoðarmaður fjármálaráðherra.
Við mæltum okkur mót og í hádeg-
isverði yfír glænýrri ýsu með
hamsatólg varpaði hann fram þeirri
spumingu hvort ég væri reiðubúinn
að skipuleggja og stýra fyrirtæki
sem samvinnuhreyfingin var með í
deiglunni. Á tungubroddinum var
neiið, því ég hafði aldrei hugsað
mér að starfa innan samvinnuhreyf-
ingarinnar. En þá kom efinn upp í
huga mér og hugsunin um það hvað
samvinnuhreyfingin væri í raun og
vem. Hún hefur alltaf í hugsun
fólks verið mjög tengd pólitíkinni í
fjölmiðlum og þá sérstaklega Fram-
sóknarflokknum. En slíkt hlýtur að
breytast og Samvinnuhreyfíngin á
ekki að vera neitt annað en fólkið
sjálft. Ef eitthvað er nógu gott fyrir
fólkið þá er það nógu gott fyrir
mig. Afí minn var kaupfélagsstjóri
hjá Kaupfélagi Borgfírðinga á
fyrstu ámm þess, Jón Bjömsson
frá Svarfhóli. Hann var mikill sjálf-
stæðismaður og vissulega er stór
hluti samvinnumanna um allt land
sjálfstæðismenn. Það tók mig tvo
mánuði að velta fyrir mér þessum