Morgunblaðið - 03.12.1986, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. DESEMBER 1986
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Framboðslínur
skýrast
Greenpeace:
Verða að auka velt
eins og öirnur stórfyi
Nú hafa allir flokkar í
Reylqavík nema Kvennalist-
inn lagt línur um það, hvemig
mönnum skuli skipað á framboðs-
iista þeirra í þingkosningunum.
Endanlegar ákvarðanir hafa ekki
enn verið teknar af réttum aðilum
innan hvers flokks um sérhvert
sæti á listunum. Er ljóst, að þar
til það hefur verið gert, kann að
ríkja einhver óvissa hjá sumum.
Þannig hefur Finnur Ingólfsson,
sem varð annar í prófkjöri fram-
sóknarmanna, lýst yfir því, að
hann vilji bíða eftir fundi í fulltrú-
aráði flokksins. í þeim orðum hans
felst væntanlega, að ekki sé
óhugsandi, að ráðið taki ákvörðun
um aðra niðurstöðu en þeir, sem
tóku þátt í sjálfu prófkjörinu.
Raunar er sá fyrirvari almennur
hjá öllum flokkum, að stofnanir
innan þeirra þurfa að leggja bless-
un sína yfír niðurstöður í prófkjör-
um eða forvali, áður en listi er
formlega birtur.
Eins og við er að búast í átökum
af þessu tagi, ganga ekki allir
jafn glaðir frá baráttunni. Sér-
staka athygli vekur, hve lítils
stuðnings Haraldur Ólafsson,
þingmaður Framsóknarflokksins í
Reykjavík, nýtur. Er greinilegt,
að sú hógværð, sem hann hefur
tileinkað sér í atkvæðabaráttunni,
hefur mátt sín lítils gagnvart þeim
fylkingum, sem stóðu að baki
þeim Guðmundi G. Þórarinssyni
annars vegar og Finni Ingólfssyni
hins vegar. Guðmundur, sigurveg-
ari, er handgenginn Steingrími
Hermannssyni, flokksformanni,
en Finnur er aðstoðarmaður Hall-
dórs Ásgrímssonar, varafor-
manns.
Hjá Alþýðubandalaginu nutu
þeir framjóðendur fremur lítilla
vinsælda, sem kenndir eru við
verkalýðsarm flokksins. Ásmund-
ur Stefánsson, forseti Alþýðusam-
bandsins, rétt marði þ_að inn í
þriðja sætið. Þresti Ólafssyni,
framkvæmdastjóra Dagsbrúnar,
var hins vegar hafnað. Á hinn
bóginn gerðu konur það tiltölulega
gott í forvali Alþýðubandalagsins
og er ekki vafí á, að niðurstaða
þess treystir flokkinn í slagnum
við Kvennalistann. Kannanir sýna,
að þessir tveir flokkar togast á
um sama fylgið.
Prófkjör Alþýðuflokksins var
með þeim einkennilegu formerkj-
um, að það var sjálfkjörið í efstu
þijú sætin. Aðeins með þeim hætti
taldi forysta flokksins öruggt að
tryggja endumýjun á listanum,
og segir það sýna sögu um eðli
prófkjara. í fjórða sæti listans
valdist Lára V. Júlíusdóttir,
starfsmaður Alþýðusambandsins,
sem flokksforystan sóttist eftir í,
von um að hún höfðaði í senn til
launþega og kvenna. Þegar þing-
menn Bandalags jafnaðarmanna
(BJ) gengu í Alþýðuflokkinn, var
ráð fyrir því gert, að Stefán Bene-
diktsson skipaði ijórða sætið í
Reykjavík. Til þess kom ekki af
alkunnum ástæðum. Þá sóttist
Jón Bragi Bjamason, fyrrum BJ-
maður, eftir sætinu en hlaut fæst
atkvæði í slagnum um það. BJ-
menn hafa þannig farið illa út úr
samrunanum við Alþýðuflokkinn
við ákvarðanir um framboðslist-
ann hér í Reykjavík. Eins og
kunnugt er tók Guðmundur Ein-
arsson, fyrrum formaður BJ, það
að sér að fara í framboð á Austur-
landi. Gætir og vaxandi reiði
innan BJ yfír því, hvemig þing-
menn hafa leikið flokkinn.
Eftir átök helgarinnar þurfa
þrí-flokkamir nokkum tíma til að
sárin grói. Þeir eiga þó áreiðan-
lega eftir að hafa síðasta orðið
innan þeirra, sem fagna niður-
stöðunum. Síðar reynir á, hvemig
kjósendur taka frambjóðendum.
Eini flokkurinn, sem hefur.
vísbendingu um það, er Sjálfstæð-
isflokkurinn. Eftir prófkjörið hjá
honum hefur verið efnt til skoð-
anakönnunar. Hún sýnir, að fylgi
flokksins hefur minnkað mikið í
Reykjavík og á Reykjanesi.
Eins og sagði í upphafí eiga
stofnanir innan flokkanna allra
eftir að segja síðasta orðið um
framboðslistana. Meginlínumar
hafa á hinn bóginn verið dregnar.
Opinberum átökum innan flokk-
anna er lokið — að vísu með
klofningi hjá framsókn í Norður-
landskjördæmi eystra — og nú
taka þeir til við að skipa liði hver
gegn öðrum.
Glæsileg
skáksveit
Hinn góði árangur, sem
íslenska skáksveitin náði á
ólympíumótinu í Dubai, er enn ein
staðfestingin á því, hve langt er
unnt að ná með kunnáttu, þjálfun
og réttum baráttuanda. Er þetta
talinn besti árangur, sem íslend-
ingar hafa náð í skákíþróttinni frá
upphafí, og er þá töluvert sagt. í
fyrsta sinn hafa íslenskir skák-
menn tryggt sér rétt til þátttöku
í næsta heimsmeistaramóti í þess-
ari göfugu keppni.
Gleði og stolt yfír hinum góða
árangri í Dubai láta menn í ljós
með ýmsum hætti. Veglegur fjár-
stuðningur útgerðarmanna og
fískverkenda í Grundarfírði er góð
staðfesting á því. Ánægjulegri
landkynningu en þá að eiga skák-
lið í fremstu röð á heimsmæli-
kvarða er vart unnt að fá.
Morgunblaðið óskar hinni
glæsilegu skáksveit til hamingju
með verðskuldaðan stórsigur.
eftirLeif
Blædel
Það getur verið erfítt að átta sig
á fyrirbrigðinu Greenpeace.
Hver kemst hjá því að fá samúð
með samtökunum þegar einn af
félögunum er drepinn, reyndar af
vangá, er spellvirkjar á vegum
frönsku stjómarinnar ráðast gegn
Rainbow Warrior á Nýja-Sjálandi?
Greenpeace-menn áunnu sér
einnig virðingu umheimsins er
fréttamyndir sýndu menn frá sam-
tökunum verða fyrir stórri olíu-
tunnu, sem var kastað á gúmbát
þeirra frá skipi er átti að flytja
hættuleg úrgangsefni á haf út og
sökkva þeim þar. Mennimir í gúm-
bátnum hefðu auðveldlega getað
týnt lífínu við þetta tækifæri. Þeir
hættu nokkru fyrir sannfæringu
sína.
Sjálfur er ég líka jákvæður gagn-
vart mörgum aðgerðum þeirra.
Enda þótt ég hafi öðlast nokkra
innsýn í vafasamar baráttuaðferðir
Greenpeace gegn sela- og kengúm-
drápi og sé því nokkuð á varðbergi
þá er það samt sem áður í gmnd-
vallaratriðum gott að reynt sé að
hindra risastór iðnfyrirtæki í að
menga höfín.
Það er hins vegar erfítt fyrir
margt fólk að skilja hvemig sá
hugsjónaeldur, sem birtist í mörg-
um djarflegum aðgerðum og
tvímælalaust er mikilvægur hvati
fyrir margt Greenpeace-fólk, getur
logað samhliða þeim blautlegu lygi-
málum sem samtökin nota í dýra-
vemdunarbaráttunni.
Fyrirtækið
Greenpeace hefur barist gegn
þeirri taumlausu hagvaxtarstefnu
sem bæði iðnfyrirtæki og heil þjóð-
lönd gerast sek um þegar þau
stunda rányrkju á náttúruauðlind-
um og menga náttúmna, allt í nafni
hins heilaga hagvaxtar.
Eg tel að samtökin séu sjálf orð-
DÓMARAR í okurmálumn svo-
kölluðum eru ekki á eitt sáttir
um sekt eða sakleysi ákærðu.
Nokkrir dómar hafa þegar fallið
og eru þeir ólíkir. Þá hafa dóm-
arar að mestu haldið að sér
höndum undanfarnar vikur og
beðið úrskurðar Hæstaréttar í
máli sem Pétur Guðgeirsson,
sakadómari í Reykjavík, kvað
upp dóm i hinn 12. ágúst sl., en
dóminum var áfrýjað. Það mál
verður tekið fyrir í Hæstarétti í
dag.
Fyrstu dómamir í þessum málum
féilu á Akranesi í vor. Þá vom tveir
menn dæmdir til að greiða sektir
fyrir að hafa lánað Hermanni Gunn-
ari Björgvinssyni fé á okurvöxtum,
en ekki var um háar upphæðir að
ræða. Hermann biður nú dóms fyr-
ir sakadómi Kópavogs, en mál hans
er í biðstöðu þar sem sakadómar-
inn, líkt og starfsbræður hans,
heldur að sér höndum þar til niður-
staða er fengin hjá Hæstarétti.
Eins og áður sagði var dómi
Péturs Guðgeirssonar frá 12. ágúst
áfrýjað til Hæstaréttar. Pétur
in fómarlamb þessarar sömu
hagvaxtar- og útþensluáráttu.
Venjulega er litið á hagvaxtar-
stefnuna sem fyrirbrigði er tengist
fyrirtækjarekstri og kapítalisma.
Hún verður nú líklega alltaf sterkur
hvati að baki flestum samtökum
og fyrirtækjum sem menn setja á
fót. Forsenda hennar er svo sannar-
lega ekki sú að nokkrir kapítalistar
hirði ágóðann á bak við tjöldin.
Sameinuðu dönsku bmgghúsin, en
allur hagnaður þeirra rennur til
göfugra vekefna, þurfa ekki síður
að þenjast út en vopnaverksmiðjur.
Greenpeace em ekki aðeins sam-
tök sem vilja bjarga hvölunum og
stöðva mengun og hefur ekki aðeins
ákveðin markmið á stefnuskránni.
Þetta em ekki bara samtök með
félögum og stuðningsmönnum og
dæmdi mann í 1,4 milljóna króna
sekt fyrir okur í Sakadómi
Reykjavíkur hinn 12. ágúst sl. Af
sektinni var ein milljón króna skil-
orðsbundin í þrjú ár. Maðurinnn var
sekur fundinn um að hafa tekið um
350 þúsund krónur í oftekna vexti
af lánum. Hann var sýknaður af
vaxtaáskilnaði við fjórar lánveiting-
ar þar eð hámarksvextir í skilningi
okurlaganna höfðu ekki verið aug-
lýstir af Seðlabanka íslands á
tímabilinu frá ágúst 1984 og til
ársloka sama árs. Taldi dómari því
að refsiheimild skorti hvað þessi lán
varðaði.
Forsendur þess að ein milljón
króna af sektarupphæðinni er skil-
orðsbundin er.sú, að maðurinn hafði
undir höndum ávísanir frá Her-
manni Gunnari, að upphæð um ein
milljón króna. Gekk sakadómari út
frá því að ávísanir þessar fengjust
ekki greiddar og auk þess lánaði
Hermann Gunnar fé mannsins og
annarra og stundaði víðtæka lána-
starfsemi. Því þótti dómara harka-
legt að beita margfeldisreglum í
okurlögum að fullu þannig að refs-
ing yrði öll óskilorðsbundin.
öllu öðru sem kemur í hugann þeg-
ar minnst er á þau.
Það verður nefnilega einnig að
líta á Greenpeace sem fjárhagslegt
fyrirbrigði. Fyrirtæki með tekjur
og útgjöld, fjárhagsáætlanir og árs-
reikninga, fyrirtæki, sem selur
„vöru“ og fær auglýsingastofur til
að aðstoða sig við það verkefni.
„Varan“ er að vísu ólík annarri
söluvöru á markaðnum en það
breytir ekki því að Greenpeace er
fyrirtæki, þótt það sé ekki í eigu
fáeinna kapítalista. Þama er um
að ræða fjölþjóðlegt fyrirtæki sem
byggir rekstur sinn á tekjum og
hefur þörf fyrir áframhaldandi vöxt.
Það sem gerir tilveruna erfíða
fyrir Greenpeace þessi árin er sú
staðreynd að samtökin rákust einu
sinni á „gullæð". Það var herferðin
Margfeldisreglur þessar kveða á um
að heimilt sé að sekta menn um
4-25 sinnum hærri sekt en ólöglega
áskildir vextir nema.
Pétur Guðgeirsson kvað einnig
upp dóm í okurmáli hinn 18. sept-
ember sl. Hinn ákærði var sekur
fundinn um okur og var gert að
Þörungavinnslan g
Ríkiðtapar
SAMIÐ hefur verið um að Þörunga
manna, kaupi eignir ríkisábyrgi
Reykhólum fyrir 15 milljónir krón
að skiptafundur í þrotabúi Þöru
Þörungaverksmiðjunnar hf. í eigni
sonar, skrifstofustjóra fjármálarái
tapi um 65 milljónum króna á gja
Ríkissábyrgðarsjóður átti hús
Þörungavinnslunnar, vélar hennar,
tvo hráefnisgeyma og fleira. Sjóður-
inn er ábyrgur fyrir kröfum í
þrotabúið upp á 90 milljónir króna,
þar af eru skuldbindingar vegna
Misjafnar niðurstöður dóm
Fyrsta okurmálið tekið fyrir í Hæstarétti í dag