Morgunblaðið - 13.03.1987, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐH), FÖSTUDAGUR 13. MARZ 1987
45
Minning:
Ingigerður Guðmunds-
dóttirfrá Hofstöðum
tengslum við Valdimar Bjömsson
og fjölskyldu hans.
Hér á landi kynntist Valdimar
konu sinni, Guðrúnu, dóttur Jóns
kennara Hróbjartssonar á ísafírði,
og hefír hjónaband þeirra verið
mjög farsælt. Fimm böm þeirra
efnileg og uppkomin em Helga,
Kristín, María, Jón og Valdimar.
Þeir ern margir námsmennimir
og aðrir íslendingar, sem hafa not-
ið gestrisni og fyrirgreiðslu Guð-
rúnar, Valdimars og allrar
Björnsons-íjölskyldunnar og við
hjónin fáum seint fullþakkað alla
þá umhyggju og vináttu, sem þau
sýndu bömum okkar meðan þau
dvöldu við nám í Minneapolis og
St. Paul. Heimili Valdimars, svo og
bræðranna Jóns og Bjöms, stóð
þeim ætíð opið og þeim tekið sem
væm meðlimir flölskyldunnar. Þau
tengsl hafa haldist alla tíð.
Blessuð sé minning Valdimars
Bjömssonar. Við Katla og fjöl-
skylda okkar sendum Gullu og
bömunum innilegustu samúðar-
kveðjur.
Hörður Bjarnason
Námsgagna-
stofnun gefur út
Heimilisfræði H
HJÁ Námsgagnastofnun er komin
út kennslubókin Heimilisfræði II
ásamt sérprentuðum verkefna-
blöðum. Námsefni þetta er einkum
ætlað 6.-8. bekk grunnskóla og er
í því fjallað um flest þau störf sem
þarf að vinna á hveiju heimili.
Helstu efnisþættir bókarinnar eru
næring og hollusta, matvæli, heim-
ilisbúnaður og vinnuskipulag,
matreiðsla og framreiðsla, hrein-
læti og slysavarnir. Þetta efni er
sett fram á skýran og einfaldan
hátt með stuðningi teikninga og
litprentaðra ljósmynda. Verkefna-
blöðin eru sérstaklega miðuð við
efnisþætti bókarinnar og er ætlast
til þess að kennarar ljósriti þau
eftir þörfum hvers skóla.
Fjöldi mataruppskrifta er í bókinni
og eru þær flestar miðaðar við 2—3
manna fjölskyldu. Mikil áhersla er
lögð á hagkvæmni í öllum þáttum
heimilisreksturs.
Heimilisfræði II er í beinu fram-
haldi af því námsefni sem hefúr á
undanfömum árum komið út fýrir
1.—6. bekk grunnskólans og á einnig
að geta orðið góður grunnur að valn-
ámi í heimilisfræði í 9. bekk.
Höfundar Heimilisfræði II eru
heimilisfræðikennaramir Aðalheiður
Auðunsdóttir, Anna Guðmundsdóttir,
Benný Sigurðardóttir, Bryndís Stein-
þórsdóttir, Erla Bjömsdóttir, Guðrún
S. Guðmundsdóttir, Guðrún Kristins-
dóttir, Ingibjörg Þórarinsdóttir,
Kristjana Steingrímsdóttir, Vigdís
Jónsdóttir og Þómnn Pálsdóttir. Aðal-
heiður Valgeirsdóttir teiknaði skýr-
ingarmyndir og Karl Jeppesen tók
ljósmyndimar. Bókin er fáanleg inn-
bundin og einnig sem kilj.i. Heimilis-
fræði II er 194 bls. prentuð í
prentsmiðjunni Odda hf.
Búnaðarfélag
Hraungerðishrepps:
Bændur standi
ekki undir
launahækk-
un annarra
AÐALFUNDUR Búnaðarfélags
Hraungerðishrepps, sem haldinn
var 2. mars sl, samþykkti ályktun
þar sem mótmælt er frestun
launahækkunar til bænda. Álykt-
unin er svohljóðandi:
Aðalfundur Búnaðarfélags
Hraungerðishrepps 1987 mótmælir
því harðlega að aðilar vinnumarkað-
arins geti samið sín á milli um
kauphækkun og ætla svo bændum,
sem eru tekjulægsta stétt landsins,
að standa undir þeim.
Fundurinn skorar á ríkisstjóm
íslands, að sjá til þess að bændur
beri ekki skaða af loforði því, sem
hún gaf aðilum vinnumarkaðarins
í jólaföstusamningunum."
Fædd 18. desember 1901
Dáin 24. febrúar 1987
Ovíða í Skagafirði mun fegurra
útsýni í byggð en frá bæjarhólnum
á Hofstöðum. Ef horft er út á fjörð-
inn sést Þórðarhöfðinn, Drangey
og Tindastóll. í vestri blasir við
Hegranesið og Sæmundarhlíðin og
þegar horft er frameftir sér í Vatns-
skarðsfjöllin og Mælifell. Og yfír
bænum í austri gnæfír Hofstaða-
flallið með sínum hnúkum og
hólum. Sá sem lærir að þekkja
heiminn frá þessum sjónarhóli mun
búa að því ævilangt.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að fá að dvelja á Hofstöðum nokkur
mikilvægustu sumur bernsku
minnar, þar sem ég naut forsjár
og leiðsagnar sæmdarhjónanna,
Ingigerðar Guðmundsdóttur og
Stefáns Stefánssonar. Nú, þegar
Gerða á Hofstöðum er öll, get ég
ekki látið hjá líða að minnast henn-
ar nokkrum orðum. Því hún er sú
kona, sem ég á hvað mesta þökk
að gjalda frá uppvexti mínum fyrir
þrotlaust örlæti hennar, umhyggju
og leiðsögn í þeirri töfraveröld, sem
opnaðist mér í kringum bæjarhólinn
á Hofstöðum þegar ég kom þangað
6 ára gamall vorið 1949.
Þau Gerða og Stefán bjuggu á
þeim árum rausnarbúi á Hofstöð-
um. Þau höfðu hátt á íjórðra
hundrað fjár, 10—12 mjólkandi kýr
í fjósi og hátt í hálft hundrað hrossa
á fjalli. Þetta þykir kannski ekki
mikið nú á tímum, en þegar ég
hugsa aftur til þessa tíma nú og
þeirrar verktækni, sem þá tíðkað-
ist, þá verða þau dagsverk, sem
þarna var skilað af fáum höndum
og fullkomnum myndarskap, með
ólíkindum.
Húsakostur allur á Hofstöðum
var úr torfí og timbri. Bærinn var
tvílyftur torfbær með reisulegum
bæjarþiljum, reistur um aldamótin.
Þar voru í heimili synir þeirra hjóna,
Geirfinnur og Stefán, kaupamaður,
kaupakona og örkumla gamal-
menni, sem Gerða annaðist auk
Fædd 11. febrúar 1899
Dáin 24. febrúar 1987
Allra stunda kemur kvöld. Þann-
ig er mannsævi hverra. — Svo er
einnig nú komið að Alberta Alberts-
dóttir er dáin, hún lést 24. febrúar
á sjúkrahúsi ísafjarðar 88 ára göm-
ul. Við fráfall hennar er mikill
sjónarsviftir.
— Alþekkt og mætur borgari á
ísafírði frá fýrstu bemskuárum
hennar — dugleg í leik og starfí.
Störfín byrjuðu strax og nokkur
þróttur var til að framkvæmda þau.
Á unga aldri efldist hjálparhugur
hennar til móður og systkina sinna
og annarRa ef áttu bágt. Slíkum
góðhug kynntist Alberta fyrst í
faðmi móður sinnar og í störfum
hennar við útvegun brauðs og
klæða haNda bömum sínum og vin-
um. Þannig var hin mikilhæfa kona
Messíana Sæmundsdóttir, móðir
Albertu, kynnt fyrir mér.
Faðir hennar, Albert Brynjólfs-
son sjómaður, átti I útgerð með
bróður sínum, Jóni Brynjólfssyni
skipstjóra.
Þegar Alberta var komung veikt-
ist faðir hennar af berklum í fæti,
er dró hann með langvarandi þraut-
um til dauða. Við missi föðurins var
hvötin meiri að læra að vinna og
treysta heimilisböndin, það var
henni mjög hugleikið. Ég man hana
fyrir tvítugsárin í fiskvinnunni hjá
Éiríki Finnssyni verkstjóra í
mín. Kalt vatn var í krana í eld-
húsi, en kol til upphitunar þurfti
að sækja í kjallara. Fyrir utan kola-
vélina, sem hitaði upp allan bæinn,
voru ekki önnur heimilistæki til að
létta heimilisstörfin en skilvinda og
strokkur. Þvottar allir vom skolaðir
úti í köldum bæjarlæknum, og ég
var vikulega baðaður upp úr bala
á eldhúsgólfinu. Um rafmagn var
ekki að ræða, en útvarpið gekk
fyrir rafhlöðu og syngjandi strengir
sveitasímans tengdu bæinn við
umheiminn.
Heyskapurinn tók mestan tímann
á sumrin. Tún vom að hluta til sleg-
in með hestasláttuvél og að hluta
til var heyjað með orfi og ljá. Drátt-
arvél kom ekki fyrr en á 3. eða 4.
sumri sem ég var á Hofstöðum.
Heyinu var að hluta til snúið með
hestknúnum vélurn og að hluta til
var heyinu snúið og rakað með
hrífum. Minnisstæður er mér hey-
skapurinn á engjunum niður á
eyjabökkunum, þar sem gulstörin
var slegin með bakkaljá á flæðiengj-
um og hún síðan dregin upp á
vallendisbakkana, þar sem hún var
þurrkuð og bundin í bagga með
hrosshársreipum og flutt á klyíja-
hestum upp í hlöðu um langan veg
yfír eina eða tvær kvíslar Héraðs-
vatnanna. Því minnist ég þessa, að
fá vom þau störf við heyskapinn,
sem Gerða stundaði ekki af meiri
dugnaði en flestir aðrir, og hafði
þó alltaf tilbúinn morgunverð,
morgunkaffí, hádegisverð, eftirmið-
dagskaffí, kvöldverð og kvöldkaffí
fyrir allt heimilisfólk. Reyndar fékk
ég oft að fara með kaffíð á tún og
engjar og hafði það þá á flöskum
í vel þæfðum ullarsokkum. Það var
Gerða sem leiddi mig inn í sveita-
störfin, og fyrstu minningar mínar
af alvarlegri vinnu em þær þegar
ég reyndi að fylgja henni í flekknum
við það að snúa heyi. Enga konu
hef ég séð ganga glaðari og aðsóps-
meiri að verki með hrífuna, og ég
man hvað það var mér mikið kapps-
mál að sýna Gerðu hvað ég gat,
jafnvel þótt félagsskapur hundanna
Neðsta-Kaupstað á ísafírði, sá hana
bera af við fískþvottinn með hraða
og vandvirkni og aðra vinnu jafnvel
lyfta handbömm á móti karlmönn-
um, svo sterk var hún.
Snemma mætti henni alvara
lífsins. Um 1920 giftist hún ungum,
glæsilegum og drenglyndum manni,
Kristjáni Stefánssyni stýrimanni,
en hann dmkknaði er ms. Rask
fórst 1924. Bömin vom þtjú, hið
yngsta ófætt. Sorgin og ábyrgðin
var komin og nú barátta fyrir brauði
og klæði og reyndust þá hjálpar-
hendur móður hennar enn þá til
staðar.
En sorgarélin og kvíðinn smá-
hurfu og birti ágætlega yfír þegar
hún ákvað að giftast Marsellíusi
Bernharðssyni skipasmið á ísafirði,
þá 30 ára.
Hann var að allra manna mati
góður drengur og mikill athafna-
maður í iðn sinni. Eftir nær fímmtíu
ára hjúskap missti hún hann, 2.
febrúar 1977. Mér sem bróður hans
er fyllilega kunnugt um að henni
leið vel. Já, þeim báðum þessi um-
getnu samvemár þeirra. Eins leið
henni vel eftir fráfall hans í húsi
sínu Austurvegi 7, við góðar og
fagrar minningar frá liðnum ára-
tugum, þá einnig fyrir nærvem og
umhyggju Helgu dóttur þeirra og
Þórðar Péturssonar trésmíðameist-
ara manns Helgu.
Við systkini Marsellíusar og
systkini Helgu metum hana mikils
hafí oft freistað mín. Eða skilvindan
og strokkurinn. Snemma fékk ég
að kynnast þessum þarfaþingum
og margan strokkinn strokkaði ég
tímunum saman, og átti stundum
erfítt með að einbeita mér. Eða
kaffikvörnin, sem ég sneri með erf-
iðismunum en mestu ánægju, því
glaðlyndi Gerðu og uppörvun var
allt sem ég þurfti. Mikil var upp-
hefð mín þegar hún kenndi mér að
mjólka. Verkaskipting á Hofstöðum
var þannig, að mjaltir voru að mestu
í hennar hendi. Oftast voru 12 naut-
gripir á bás, þar af 10 mjólkandi
og eitt naut. Ljóslítið var í fjósinu
og flórinn lagður ósléttum gijóthell-
um. Ég gleymi aldrei handtökum
Gerðu við mjaltirnar, hvemig hún
bar tólgina á spenana og fékk
mjólkina til að freyða í fötunni.
Þótt ég væri á Hofstöðum til 12
ára aldurs náði ég aldrei að mjólka
meira en eina kvígu á meðan hún
mjólkaði kýmar 9 eða 10.
Flórmoksturinn reyndist mér líka
dijúgur skóli, en bræðumir Stefán
og Geirfinnur bám þó hitann og
þungann af honum, en fyrir kom
að ég fékk að bera með þeim mykj-
una út á hauginn í þar til gerðum
fjögurra arma mykjubömm.
Fyrir utan mannfólkið vom
hundamir, hestamir og kálfamir
minn helsti félagsskapur á Hofstöð-
um. Mér var tamt að fara ríðandi
eftir kúnum, og oft dugði manni
snærisspotti til að hemja gæðing-
ana, hnakkur var hreinasti óþarfí.
Ógleymanlegir em útreiðartúrarnir
niður á eyjarnar á kvöldin, silungs-
veiðin og æðartekjan. Frelsið, sem
þetta líf veitti ungum sveini, var
og þökkum henni fyrir daglega
hjáip við foreldra sína til hinstu
stunda þeirra, þó heilsa hennar
væri eigi góð.
Hjálparhug formæðranna hefur
hún höndlað. Aldrei fór hún úr
húsi þeirra foreldra sinna — þó hún
eignaðist eiginmann og börn — en
fleira kemur til en aðeins að vera
í húsinu.
Mjög oft var leitað til þeirra hjóna
með aðstoð ef margir gestir vom í
bænum, t.d. skólafólk, og fundar-
höld, en fá og smá gistihús vom á
ísafírði á þeim dögum. — Að venju
kemur sú fyrirgreiðsla oftast til
húsfreyjunnar. Svo var hjá Albertu,
en auðveldara var að framreiða slíkt
þá bóndinn bar vel heim á borðið.
Minnast má dætra þeirra með
hjálp sína við hin mörgu gesta-
störf. Einn tíðasti gesturinn á
heimili þeirra mun hafa verið ég,
þar naut ég svo oft einstakrar
umhyggju og hvíldar ár eftir ár.
ómetanlegt, en forsenda þess var
sá ömggi faðmur sem hann átti hjá
henni Gerðu, því þegar eitthvað
bjátaði á var hún sem klettur. Ég
minnist þess ekki að hún hafí
nokkm sinni ávítað mig og þótt ég
væri annars hugar og draumlyndur
að eðlisfari hafði hún þannig við-
mót til bama, að ekkert fannst mér
verra en að bregðast trausti hennar
Gerðu.
Þau Stefán og Gerða vom sam-
rýmd hjón í glaðværð sinni og
vinnusemi. Gestrisin vom þau með
afbrigðum, og þótti mér nóg um,
þegar leikfélagar mínir, kálfamir
sem gengu í túninu, vom skomir í
tilefni þess að afí minn og amma
komu í heimsókn. Þótt búskapar-
hættir hafí verið svo ólíkir því sem
nú tíðkast fyrir rúmum 30 ámm,
að með ólíkindum er, þá var búskap-
ur allur á Hofstöðum rekinn með
þeim myndarskap að vel var fyrir
öllum séð, mönnum og skepnum.
Stefán og Gerða vora bæði fædd
af litlum efnum. Þau hófu búskap
sinn í vinnumennsku á Hofstöðum
árið 1922. Fyrsta barnið Geirfinn,
eignuðust þau 1924, en hann lést
á 11. aldursári árið 1935. Þau tóku
við búi á Hofstöðum árið 1932, og
annan soninn, Bjöm, eignuðust þau
1937. Hann lést á öðm aldursári.
Stefán lést árið 1961 á 76. aldurs-
ári. Þá fluttist Gerða til Sauðár-
króks, þar sem hún bjó síðan.
Eftirlifandi synir þeirra em Geir-
fínnur og Stefán, sem báðir em
búsettir í Grindavík.
Það skein sól í heiði og Skaga-
fjörðurinn skartaði sínu fegurst
adaginn sem Gerða á Hofstöðum
var borin til grafar. En bæjarhóllinn
á Hofstöðum er ekki nema svipur
hjá sjón: bærinn rústir einar, og
þess mikla starfs sem þar hefur
verið unnið af gengnum kynslóðum
sér lítil merki. Þótt Gerða á Hof-
stöðum hafí verið vinnusöm kona
var það ekki hennar keppikefli að
reisa sér veraldleg minnismerki.
Hennar auður fólst í örlæti hjartans
og þeirri hlýju, sem einungis verður
varðveitt frá manni til manns. Við
sem urðum hennar aðnjótandi mun-
um minnast hennar þannig, og
kannski em þeir minnisvarðar
óbrotgjarnari, þegar til lengdar læt-
ur. Eg votta sonum hennar,
tengdadætmm og bamabömum
samúð mína. Blessuð sé minning
Ingigerðar Guðmundsdóttur.
Ólafur Gíslason
Þú kemur alltaf fyrst heim til
mín, þá þú gistir ísafjörð, mundu
það, sagði hún svo oft. við mig.
Sömu orð léku henni á tungu við
öll skyldmenni manns hennar —
framboð sem var hluti af velvilja
og virðing tii eiginmannsins.
Nú em viðbrigðin mikil við burt-
för hennar — íbúðin auð en minn-
ingamar um góðu húsfreyjuna fylla
hugann, þá maður hyggur heim að
Austurvegi 7, ísafirði.
Berta, eins og hún var daglega
kölluð, hafði áhuga fyrir bókum og
las mikið. Sjaldan kom maður svo
inn í stofu á seinni ámm hennar,
að hún sæti eigi við saumaborð sitt
og ynni ýmiss konar hannyrðir,
hekl og ísaum, sem „ber af“ flestu
er sést nú til dags. Átti hún unnar
birgðir af slíkum hannyrðum, svo
sem ísaumuðum stöfum og munstr-
um í dúka og sængurver og fleira
í þeim dúr.
„Bama- og bamabömin em orð-
in svo mörg og öll þurfa þau dúk
á borðið sitt og ver um sængur og
kodda.“ Þessi gullfagra vinna mun
minna á hið prýðilega handbragð,
fyrirhyggju hennar og gjafmildi.
Hún Berta þekkti marga og
margir þekktu hana og allir af hinu
góða. Hér syðra hef ég hitt skip-
stjóra og aðra mæta menn, er allir
róma vel móttökur hjónanna Aust-
urvegi 7. Nú vilja óma svo margar
raddir til hennar á síðustu kveðju-
stundinni, frá öllum systkinum
eiginmanns hennar og frá vinum
þeirra, er glöggt fínna hvað mikið
og margt er að þakka — það mun
hugur manns einn geyma — en Guð
launar hveijum unnin góðverk.
Þá er sælt að kveðja.
Hvíl í friði Guðs.
Guðm. Bemharðsson frá Ástúni
Alberta Alberts-
dóttir - Kveðjuorð