Tíminn - 09.10.1965, Blaðsíða 12

12
TÍMINN
LAUGARDAGUR 9. október 1965ý
Séra Sggurjón Jénsson
Laugardaginn, 22. maí sl. var
borinn til grafar frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík, prestaöldung-
urinn séra Sigurjón Jónsson, fyrr
um sóknarprestur í Kirkjubæjar
prestakalli, að viðstödd miklu
fjöimenni.
Séra Bjami Jónsson, vígslubisk-
up jarðsöng og nokkrir úr hópi
hempuklæddra klerka, er viðstadd
ir voru útförina, báru hinn aldna
starfsbróður úr kirkju. v
Vor var í lofti og angan úr
jörð og mæltu það margir, að
hefði hinn framliðni mátt velja
sér útfarardag, hefði hann trauðla
annan kosið, hér var stefnt til
fulls fagnaðar sumars og þroska.
Séra Sigurjón var fæddur 23. ág.
1881 á Háreksstöðum í Jökuls-
dalsheiði. Bær þessi er nú í eyði,
en á fáum byggðum bólum á ís-
landi hefur betur gætt víðsýnis
hinnar nóttlausu veraldar, en á
Þessum heiðabæjum, staðsettum á
þakinu á íslenzkri byggð, ef svo
mætti að orði komast.
Þama á heiðinni ólst séra Sig-
urjón upp, einn í hópi hinna
þekktu Háreksstaðabræðra.
Hinn kunni fræðimaður, Bene-
dikt Gíslason frá Hofteigi minn-
ist þessara bræðra í einni af bók-
um sínum, er hann nefnir Fólk
og saga, og vísast til þess, sem
þar er sagt um ætt og ættfólk séra
Sigurjóns.
f kaflanum um þá bræður, er
Benedikt nefnir „Tveggja brúð-
ur?“ segir svo í upphafi:
„Víða með fslehdingum, austan
hafs og vestan, hefur farið orð-
spor þeirra manna, er nefndust
Háreksstaðabræður, kenndir við
heiðabýlið Háreksstaðir í Jökuls-
dalsheiði. Þeir voru 8 að tölu og
systur áttu þeir eina. Sex hinna
eldri voru albræður. Um aldamót-
in voru þeir allir vaxnir menn,
og hinn fyrirfarandi tíma héldu
þeir hópinn á Iíáreksstöðum með
föður sínum, og þótti þá merki-
legt mannval á þessu heiðarbýli. j
Þeir voru listhneigðir, einkum til
söngs og Ijóðagerðar, og urðu
fyrstir manna til að læra organ-;
slátt og flytja orgel í Háreksstaði. 1
Misjafnir dómar lögðast á það,
hverju slíkt mundi hlýta á heiðar-
býli, því enn var almennur hugs-
unarháttur dálítið skrýtinn gagn-
vart bókmenntum og listum í al-
þýðulífi á fslandi.
Unnu þeir það líka til að þeir
höfðu ýmislegt að athuga við
gamlan hugsunarhátt, en hann er
jafnan nokkuð heimaríkur, og læt- j
ur ekki gera gys að sér fyrir j
ekki neitt. Samt var þetta nokk- j
uð merkilegt, og ekki beinlínis til
þess fallið að gera gys að því, að
koma þar í göngunum á þaustin
til gistingar með fjársafn Tungu-
heiðar, og áður en nokkurn varði
voru þessir þreyttu og alvöru- j
'fnu gangnamenn komnir í söng
og gleðimál á Háreksstöðum, og
í höfðinglegupi gestbeina, sem
þeir ætíð mættu þar.“
Vafalaust hafa gilt hin sömu
lögmál með þá bræður um ættar-
fylgjur og ferðavísa eins og önn
ur böm, en hitt ætla ég að til
fjórðungs hafa brugðið með fóstr-
ið á heiðinni.
Vart getur hjá því farið, að á
gáfuð og tilfinninganæm ung-
menni, verki á aðra lund, uppeldi
í öngbýli dalskorunnar og þétt-
býlisins, en á heiðum uppi, þar
sem hátt er til himins og vítt
til veggja, og sjóndeildarhringur-
inn takmarkast af blámuðum fjöll
um.
frá Kirkjubæ
Hvort tveggja mætti hafa í huga
til skilnings á víðsýni hugans og
frjálslyndi þeirra er við slíkt fóst-
ur hafa búið en jafnframt þeirri
tilhneigingu að láta lönd og leið
þá tillitssemi og hófstilling, sem
þröngbýlið jafnan krefst.
Eftir að séra Sigurjón hafði
notið nokkurs skólalærdóms á ís-

I

landi hvarf hann til Ameríku á
eftir bræðrum sínum og öðru sínu
fólki.
Lauk hann þar stúdentsprófi og
lagði stund á háskólanám og halut
hvað eftir annað verðlaun fyrir
námsafrek við fleiri en einn há-
skóla því námsgáfur hafði hann
frábærar.
Eftir nokkurra ára dvöl í Am-
eríku hverfur hann heim til ís-
lands og lýjjur, guðfræðiprófi .yið
Háskóla íslánds á miðjum vetri
1917. Sama ár vígist hann em
settur prestur að Barði í Fljótum
en settur, og síðar skipaður sókn-
arprestur í Kirkjubæjarprestakall
þrem árum sjðar eða 1920.
Prestakalli þessu, ásamt Hof-
teigsprestakalli frá 1928, gegndi
séra Sigurjón óslitið unz hann lét
af embætti fyrir aldurs sakir, 1956,
og hafði þá setið 5 árum lengur
en lög heimila, nema til komi
eins konar ný kosning, er prest-
urinn verður 70 ára. Svo var í
þessu tilfelli.
Sóknarbörn séra Sigurjóns
sendu stjórnarvöldum einróma
áskorun um að fá að hafa hann
áfram sem prest svo lengi sem
lög framast heimiluðu, eða til 75
ára aldurs. Segir sú staðreynd
sína sögu um samskipti prests og
safnaðar.
Séra Sigurjón var kvæntur frú
Önnu Sveinsdóttur frá Skatastöð-
um í Skagafirði, hinni mikilhæf-
ustu konu. Þau hjón eignuðust 6
börn og komust 5 þeirra til full
orðinsþroska, þau séra Fjalar,
prestur að Kálfafellsstað, Sindri
póstfulltrúi, Frosti, læknir, Máni,
orgelleikari. og Vaka; hjúkrunar-
kona.
Þau séra Sigurjón og frú Anúa
bjuggu hinu mesta rausnarbúi á
Kirkjubæ um margra ára keið:
Bætti prestur mjög jörðina og
naut hins bezta stuðnings af búi
sínu við að koma börnum sínum
fram til manndóms og þroska og
fleiri ára náms, sumum hverjum.
Bæði voru þau hjón einkar sam-
hent um alla risnu, svo að orð
fór af, bæði með tilliti til rausn-
ar og viðmóts. Hið stóra bú, sem
þau lengst af höfðu og mann-
marga heimili þurfti margs við
og mun drjúgur og ómældur skerf-
ur þess erfiðis og áhyggna, er því
fylgdi, hafa hvílt á herðum fyrst
hinnar ungu og síðar lífsreyndu
húsfreyju, þar sem húsbóndinn,
sóknarpresturinn í víðlendasta
prestakalli landsins, sem raunar
var tvö prestaköll með samtals
7 kirkjum, dvaldi oft langdvölum
að heiman.
Auk annasams embættis hlóðust
á prestinn margvísleg trúnaðar-
störf eins og gengur í sveitum
og naut hann þar hins fyllsta
trausts.
Séra Sigurjón var frábært
ihraustmenni og ferðagarpur, sem
oft kom sér vel. Naut hann góðr-
ar heilsu lengst af ævinnar.
Svo virðist sem sauðaþykkni
heiðarinnar hafi reynzt þeim Há
j reksstaðabræðrum vel til hreysti
| og langlífs, hvað sem öllum vís-
indum líður, og jafnan fannst
mér sem séra Sigurjón hefði fleira
sótt til uppeldisins á heiðinni en
hreystina eina. eins og minnzt er
í upphafi þessara orða. Uppi
á heiðinni hafði ekkert skyggt á
og fátt sagði þar af hömlum hins
félagslega nábýlis. Áhrif frá
hvoru tveggju virtist gæta í fari
séra Sigurjóns.
Hvers konar þröngsýni og klíku
skapur var eitur í hans beinum,
á lognmollu „helgislepju" dal-
skorunnar blés hann og andlegur
„kotrassaháttur“ var honum viður
styggð. Að öllu þessu vó hann
með hárbeittu vopni háðsins og
hnyttninnar.
Söngurinn og gleðimálin frá
Háreksstöðum voru honum nær
skapi en sútur og búksorgir byggð
arinnar.
Svo sem áður er sagt naut séra
Sigurjón einstakra vinsælda í sókn
um sínum. Sýndu sóknarbörn
hans það við svo mörg tækifæri
að auðsýnt er að ekki var hér
um uppgerð að ræða eða hefðbund
inn vana.
Nú síðast fjölmenntu Þau við
útför hans, er þess áttu kost, þótt
vafalaust hafi þau verið enn fleiri,
er sátu með þökk og trega í
hljóðu sinni við útvarpstæki sín
austur í Fljótsdalshéraði.
Sjálfsagt hafa legið til þessárra
miklu vinsælda margvíslegar per-
sónulegar orsakir en vafalítið hef-
ur hin óbugandi bjartsýni, óbrigð-
ula glettni og gamansemi verkað
sem afleiðsla á suma þá er hættu
til að taka sjálfa sig of hátíðlega
og sem aflgjafi á aðra, sem áttu
þungt fyrir fæti.
Hressilegt viðmót en jafnframt
vingjarnlegt, hispurslaus og hof-
mannleg framkoma aflaði honum
vafalaust margra vina.
Séra Sigurjón fylgdi fyrirmæl-
um Páls postula — að fagna með
fagnendum og gráta með grátend-
um. í fagnaðinum gætti pann ekki
alltaf hófs, en mér býður í grun
að í hinu síðara hafi hann kom-
izt næst sóknarbömum sínum.
Hluttekning og hluttaka prests-
ins í sorg og þjáningu sóknar-
barna hans sýndi þeim betur en
flest annað hvern mann hann
að geyma.
Útfararræður séra Sigurjóns
voru mjög rómaðar og heyrði ég
hann flytja nokkra fábæra slík-
ar ræður.
Hvort það voru orðin, sem hann
talaði, hluttekningin og hinn djúpi
skilningur á eðli sorgarinnar er
á bak við þau lágu eða þá sá
hiti tilfinninganna, er orðin
vermdu, sem orkuðu á mann, er
mér ekki ljóst, en það eitt er
víst, að þeir sem þar áttu um
sárt að binda bundust, sumir
hverjir. órjúfaniegum tryggða og
vináttuböndum við sóknarprest
sinn. Svo mjög höfðu orð hans
og framkoma 511, haft áhrif á þá,
til hugarléttis og raunabóta.
Ég kynntist ekki séra Sigur-
jóni fyrr en ég varð sóknarbarn
hans sem ungur kennari við Eiða-
skóla haustið 1930.
Prédikaði hann þá við skóla-
setningu og er mér sú ræða
ógleymanleg. Ekki vegna þess að
ég væri henni sammála, eða flutn-
ingur hennar hefði snortið mig,
heldur vegna þess hvernig prest-
urinn tók á málunum. Það var
vissulega með öðrum hætti en ég
hafði vanizt og okkur hafði verið
kennt í guðfræðideild Háskólans.
; Ræðan var hörð ádeila á „grát-
| múra“ staðnaðra trúarforma og
j „hégilja" sem byrgðu mönnum
isýn, inn „í hæðirnar." Hún var
! flutt á kyngimögnuðu máli, á
i stundum nokkuð torráðnu, það
j leyndi sér ekki að ræðumaður
! hafði hvorki sparað tíma nú fyrir-
! höfn til þess að ræðan yrði sem
■ bezt úr garði gerð og að baki
■ hennar stóð víðlesinn lærdóms-
‘ maður.
j Þetta voru mín fyrstu kynni af
j prestsstarfi séra Sigurjóns og
; ræðumennsku hans, en jafnframt
jupphafið á þrjátíu og fimm ára
j kynningu, bæði þar sem hann var
I sóknarprestur skólans og predik-
i aði við hverja skólasetningu og
jhver skóiaslit, og auk þess fjölda
' méssugerða í Eiðakirkju, einni af
sóknarkirkjum hans. Og nú síðast
á öndverðum nýliðnum vetri bar
fundum okkar saman á hressing-
arhælinu í Hveragerði, þar sem
við dvöldum saman um hríð.
Allar voru ræður séra Sigurjóns
við venjulegar messugerðir og
skólaathafnir með líku svipmóti
og hin fyrsta, er ég til hans
heyrði.
Þær voru mjög persónulegar og
þaulhugsaðar. Aldrei heyrði ég
hann flytja ónytjumælgi og var
mjög oft frumlega á málum tek-
ið, snjallt og eftirminnanlega að
ófði'kömizt. Stundum lagðíst ræðu
maður svo djúpt í hugsun að
fyllstu athygli þurfti við, til að
fylgjast með og á stundum tals-
verðrar guðfræðilegrar þekkingar.
Auðheyrt var, að presutrinn
reyndi að halda vöku sinni með
lestri guðfræðilegra bókmennta og
góðra tímarita.
Frjálslyndi hans í andlegum efn
um brást aldrei, né ádeila hans
á það, er hann taldi að skyggði
á hin æðstu sannindi og ekki væri
annað en handaverk skammsýnna
manna. Hann virtist þvingast af
öllum hefðbundnum formum and-
legrar tjáningar og hvers konar
afturhvarf í þeim efnum til fyrri
tíma, var honum mikill þyrnir í
augum.
Deildum við oft um þessi mál,
þótt aldrei ylli sá ágreiningur
vinslitum, fremur hið gagnstæða.
Síðast deil(ium við í Hveragerði
í haust út af messusöngnum, sem
farinn er að heyrast í einstak^
kirkjum við viss tækifæri. Ekki
gleyrni ég vonbrigðunum í andliti
míns gamla sóknarprests. er ég
reyndist hafa aðra skoðun á þessu
„söngli" en hann hafði vonað og
búizt víð, og er hann gafst upp
við að telja mig á sitt mál bætti
hann við, að mér fannst andvarp-
andi: „og Máni er á sömu skoð-
un og þú.“
í Hveragerði flutti hann fyrir
hælisgesti erindi er hann nefndi
„Að leggja niður barnaskapinn,"
með orð Páls í 13. kafla annars
Korintubréfs að umræðuefni og
var ekki mikinn bilbug að finna
á frjálslyndri afstöðu hins aldna
klerks til eilífðarmálanna.
Gat ég ekki annað en dáðst að
þessum vígreifa boðbera og bar-
dagamanni hins andlega frelsis,
sem engin elli né hjartakröm gat
bugað, og hvorki breyttir tímar,
né önnur viðfangsefni og viðhorf,
megnuðu að breyta. Hann gat
ekki fellt sig við þá skoðun að
margt það, er á skyggði um alda-
mót, byrgði fæstum lehgur útsýn
og að dalsskorningurinn þröngi
hefði „lyfzt og mætt viðsýni heið-
arinnar á miðjum hlíðum.“
En hvernig sem viðhorfin eru
höfum við öll sömu skuld að
gjalda. Séra Sigurjón varð bráð-
kvaddur á heimili Sindra sonar
síns og Sigríðar Helgadóttur konu
hans, að morgni hins 15. maí, en
þar hafði hann dvalið lengst af
eftir að hann lét af prestsskap og
notið hinnar beztu aðhlynningar.
Nú sér hann ekki lengur svo
sem í skuggsjá í óljósri mynd
heldur augliti til auglitis, svo
vitnað sé til orða Páls postula,
nú birgir væntanlega ekkert sýn
fremur en á Jökuldalsheiðinni
forðum.
Við, sem enn horfum í skugg-
sjána óskum honum fararheilla og
þökkum honum samskiptin. Munu
flestir sem sr. Sigurjóni kynntust
telja minningar sínar allmiklu fá-
tæklegri hefðu þeir aldrei hann
þekkt og vafalaust eru þeir fleiri
en okkur grunar, sem blessa þau
kynni með þökk í huga.
Þessu fáu minningarorð um
minn gamla sóknarprest, svo síð-
búin, sem raun ber vitni um.eiga
ekki að vera nein tæmandi
minning, til Þess brestur mig
flestar forsendur, aðeins fátækleg
kveðja og þökk og um leið til-
raun til að skýra að' einhverju
leyti, a. m. k. fyrir sjálfum mér,
einn hinn sérstæðasta persónu-
leika, er ég hefi fyrir hitt í
prestastétt.
Þórarinn Þórarinsson.
BORMANN
Framhald af bls. 9
Haifa, þar sem hann býr nú,
eru skrár yfir 15.000 SS-menn.
Hann hefur haft hendur í
hári um 1000 stríðsglæpa-
manná. En hvort hann getur
dregið Bormann fram fyrir dóm
stólana, er enn óvitað. Fram
llðin mun segja til um það.
— Hann er alþjóðlegur
glæpamaður, og Það hlýtur að
vera verkefni Englands, Banda
ríkjanna og Þýzkalands að refsa
honum, en eftir Eichmannsmál
ið er það enginn, sem vill taka
á sig alal Þá erfiðleika, sem eru
samfara slíku, segir Friedman.
Og hann bætir við:
— Ef 2.2 milljónum króna
yrði heitið til höfuðs honum,
þá yrði hann handtekinn eins
og skot. En ef þetta er ekki
gert, og ef stórveldin taka sig
ekki á, og gera skyldu sína, þá
mun Bormann lifa áfram sem
hingað til. En hann mun ekki
fá að vera í friði. Eg hef auga
með honum. Alltaf.
GRÓÐUR OG GARÐAR
Framhald af 7. síðu
hver fegmrsta viðístegundin.
Hallgrímur er líka að fjöjga
bergrós (eða fjallarós), sem er
mjög harðgerð og góð í lim-
gerði, sem verða alrauð af
blómum á hverju sumri Þessi
blómsæla, þyrnafáa rós ætti að
vera í þverjum garði. „Hansa"
afbrigði venjulegrar garðrós-
ar (ígulrósar) þrífst líka prýði
lega, sömuleiðis erlend af-
brigði Þyrnirósar o.fl. ró.iir.
Yllir frá Alaska stóð í blóma.
Ýmsir dvergmisplar (Cata-
neastu) eiga útbreiðslu skilið,
m.a. vegna mjög roðafagurra
haustlita. Margt fleira sá ég
þarna álitlegt, t.d. perlukvist,
(Spírlu Margrétar) með fögr-
um, rauðum blómum: einnig
vænlegar sýrenutegundir (re-
flexa o.fl.) sem blómgast sæmi
lega..
Trjágróður er farlnn að
milda svip Hveragerðis á
seinni árum, enda ekki annað
sæmandi görpunum < helzta
garðyrkjustöðvabæ landsins.
Ingólfur Davíðsson.