Morgunblaðið - 02.12.1987, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 1987
„Mamma, babba,
bæ, bæ, - shit!“
eftir Ómar Þ.
Ragnarsson
„Mamma, babba, Örn og Ör-
Iygur!“
Þetta voru fyrstu fjögur orðin,
sem dóttir mín, rúmlega eins árs,
lærði í móðurmáli sínu haustið
1975. í sjónvarpinu buldi þá síbylja
auglýsinga frá bókaforlaginu, sem
allar enduðu á því, að Jón Sigur-
bjömsson, leikari, sagði með
miklum þunga: „Öm og Órlygur!"
Þessi orð prentuðust inn í huga
komabamsins, sem horfði á sjón-
varpið á markvissasta og einfald-
asta efni þess: auglýsingar.
Síðan em liðin tólf ár, og ógn-
vekjandi máttur myndmiðilsins
mótar fyrsta tungutak bams af
meira miskunnarleysi en nokkru
sinni fyrr. Nú læra börnin ekki
að tala við móðurkné, heldur við
myndbandskné!
Dóttir mín var heppin. Þá var
aðeins sjónvarpað á kvöldin, þegar
allir voru heima, og bamið því ekki
eitt og berskjaldað fyrir hveiju, sem
var. Samt vom fyrstu fjögur orðin:
mamma, babba, Öm og Örlygur!
Tímamótin voru
fyrir 5—7 árum
Fyrir fimm til sjö ámm hófu
myndbandatækin innreið sína á
íslenzk heimili, og nú er sjónvarpað
á tveimur rásum margfalt lengri
tíma en áður var. Er það tilviljun,
að nú verða menn varir við skyndi-
lega og róttæka breytingu á
tungutaki bama? Eftir að mynd-
böndin komu til sögunnar glápa
böm á þau hvenær sem er, oftast
án nærvem fullorðinna. Þau sitja
nú ein og berskjölduð fyrir mis-
kunnarlausum áhrifamætti
myndmiðilsins, sem oft á tíðum
mokar yfir þau lágmenningarsorpi
og þaðan af verra, meðan foreldr-
amir em fjarverandi við að vinna
fyrir þeim lifnaðar- og þjóðlífshátt-
um, sem meðal annars ráðast að
rótum tungunnar. Fjölmiðlamir og
þá einkum myndmiðlamir em ótrú-
lega máttug tæki, sem búa ekki
bara yfír miklum mætti til mennt-
unar og skemmtunar, heldur líka
yfír skelfilegum menningarlegum
eyðingarmætti _og möguleikum til
misnotkunar. í ofanálag beinist
enskukennsla í skólum nú að mestu
að því að kenna nemendum að
hugsa á ensku, en þýðingar úr
ensku á íslenzku þylq'a ófínar og
em að hverfa. Það gleymist, að
slíkar þýðingar auka kunnáttu í
báðum tungumálunum.
Skyndilega er orðaforði kom-
ungra bama orðinn enskur að
stómm hluta, eins og fóstmr og
aðrir uppalendur em nú að upp-
götva. Vissulega er það stór hluti
orðaforðans, þegar yes og no, hæ
og bæ, shit og önnur blótsyrði,
mörg óprenthæf, hafa komið í stað-
inn fyrir já og nei, komdu sæll,
vertu blessaður, andskotinn!!
Væri dóttir min eins árs nú,
væru fyrstu fimm orðin sem hún
lærði í móðurmálinu — fyrirgef-
ið, myndbandsmálinu —
„mamma, babba, hæ, bæ, shit!“
Aö hrökkva eÖa
stökkva
Þessar línur em ekki skrifaðar
tii þess að taka afstöðu til þess,
hvort við eigum að tala íslenzku eða
ensku á þessu landi. Þær em skrif-
aðar til þess að benda á, að það sem
er að gerast nú, er ekki sambæri-
legt við það, þegar íslenzkan stóð
af sér áhlaup dönskunnar. Þá var
Ung kona fer í flugvél heim til foreldra sinna austur á land.
Það er ókyrrð í lofti og einnig í lífi hennar. Hún skoðar ævi sína
og samband við nokkra karlmenn.
Með þessari þriðju skáldsögu sinni sannar Ómar Þ.
Halldórsson að hann er einn athyglisverðasti höfúndur okkar
íslendinga.
Blindflug
eftir Ómar Þ. Halldórsson
Ómar Þ. Ragnarsson
„Það er nú, sem þarf
að gera það upp við sig,
hvort það hafi fleiri
kosti í för með sér en
ókosti, að enskan þoki
íslenzkunni á braut á
næstu árum og áratug-
um.“
það aðeins hluti þjóðarinnar, emb-
ættismenn, menntamenn og þeir
tiltölulega fáu, sem bjuggu í kaup-
stöðum, sem töluðu dönskuskotið
mál.
Yfirgnæfandi meirihluti bjó_ í
dreifbýli, þar sem húslestrar, ís-
lendingasögur, rímur og biblía á
íslenzku, vom heimilisfjölmiðlamir.
Nú er öldin önnur. Varla fínnst
það heimili í landinu, sem er óhult
fyrir tæknivæddri stórsókn ensk-
unnar inn í hugskot ungra og
aldinna í myndefni og tónlist.
Það er nú, sem þarf að gera það
upp við sig, hvort það hafi fleiri
kosti í för með sér en ókosti, að
enskan þoki íslenzkunni á braut á
næstu ámm og áratugum.
Ef við hins vegar teljum
íslenzkuna betri kost, þá kostar
það mikið og dýrt átak, strax!
Núverandi ástand eða eitthvert
hálfkák mun ekki duga. Við höfum
þegar: „mamma, babba, hæ, bæ,
shit!“
Það getur orðið skemmra en við
höldum, þangað til við munum
standa frammi fyrir gerðum hlut
og segja: „Shit! En ókey, lets feis
itt. Þetta er tú leit og meikar ekki
diff.“
Höfundur er fréttamaður lyá
Sjónvarpinu.
Umferðarmál:
Enginn verður
ágætur af engu
'ftir Ómar Smára
*
Krmannsson
Allt of hraður akstur miðað við
aðstæður og virðingarleysi fyrir
hraðatakmörkunum er ábyrgðar-
leysi, sem hefur verið orsakaþáttur
allt of margra umferðarslysa hér á
landi. í Reykjavík eða á Reykjavík-
ursvæðinu er meira en helmingur
bflaflota landsmanna, en þar verða
hlutfallslega færri umferðarslys en
út á þjóðvegunum. Hins vegar verða
á þessu svæði hlutfallslega flest
umferðaróhöppin, þ.e. óhöpp þar
sem eingöngu er um að ræða eigna-
tjón. Ökuhraðinn einn sér er því
ekki eini orsakaþátturinn, en hann
vegur þungt á metunum. Það er
staðreynd að þar sem ökuhraðinn
er meiri, því meiri líkur á alvar-
legri meiðslum ef óhapp verður.
Þessari staðreynd getur sæmilega
skynsamur maður ekki hafnað,
jafnvel þó að hann sé allur af vilja
gerður.
Enginn verður ágætur af engu.
Það þarf að leggja á hvem og einn
að taka ábyrga afstöðu til umferð-
armála, sérstaklega þann þátt sem
snýr að hveijum og einum. Hver
og einn getur lagað það sem miður
hefur farið og það á enginn að
þurfa að bíða tjón á heilsu eða sál
þó að hann þurfí að fylgja um-
Ferðamála-
sjóður kaup-
ir Messann í
Þorlákshöfn
FERÐAMÁLASJÓÐUR hefur
auglýst eftir tilboðum i kaup á
veitingastaðnum Messanum í
Þorlákshðfn fyrir 9. desember
nk. en sjóðurinn eignaðist Mess-
ann 13. október sl., að sðgn
Snorra Tómassonar hjá sjóðnum.
„Það var veitt lán til Messans
úr sjóðnum. Það má heita að staður-
inn hafí farið á hausinn, þó að ekki
hafi verið um opinbert gjaldþrot að
ræða. Sjóðurinn hefur ekki eignast
önnur veitingahús nýlega," sagði
Snorri.
Ómar Smári Armannsson
ferðarlögum og reglum. Skapa þarf
jákvætt hugarfar gagnvart þessum
málum og þar geta áhrifamenn
komið inn í myndina. Það þarf að
fá þá til þess að tjá sig um þessi
mál, ekki síður en önnur mál, og
reyna þannig að hafa áhrif á al-
menningsálitið, en það vegur einna
þyngst þegar upp er staðið.
Helstu orsakir umferðaróhapp-
anna undanfarið hefur mátt rekja
til sofandaháttar ökumanna, að-
gæsluleysis, of hraðs aksturs miðað
við aðstæður, virðingarleysis fyrir
hraðatakmörkunum og tillitsleysis
gagnvart öðrum vegfarendum.
Flest umferðaróhöppin hafa orðið
vegna þess að ökumenn hafa ekki
haft hugann við það sem þeir eru
að gera þá stundina, þ.e. að aka
bflnum, heldur eitthvað allt annað.
Ef tækist að sýna ökumönnum
fram á þá staðreynd að það sem
skiptir máli við aksturinn er að
vera vakandi fyrir því sem þeir eru
að gera þá stundina er ákveðnum
árangri náð. Þeir sem uppskera
launin eru ökumennimir sjálfír. Með
sameiginlegu átaki er hægt að gera
stóra hluti.
Það má heita kraftaverk ef hægt
yrði að útrýma umferðaróhöppum,
en það þarf ekki kraftaverk til þess
að lækka tíðni umferðarslysa, að-
eins samstillt átak, vilja, góða
kynningu og breytt hugarfar al-
mennings gagnvart umhverfínu.
Höfundur er aðalvarðstjóri hjá
lögreglunnií Reykjavík.