Morgunblaðið - 11.03.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. MARZ 1988
Ekkibjór
ettir Tómas Helgason
Öll fræðileg rök benda tíl þess
að sá skaði sem áfengi veldur
vaxi með aukinni heildarneyslu.
Rannsóknir hafa einnig sýnt að
tíðni drykkjusýki er þvi meiri
sem heildarneyslan er meiri.
Reynsla annarra bendir ákveðið
til að heildarneyslan aukist ef
áfengu öli er bætt á markaðinn.
Ekkert bendir tíl að dragi úr
neyslu annarra áfengra drykkja
að ráði þó að áfengt öl bætist
við. Hefðbundnir drykkjusiðir
munu haldast en nýir bætast við
þar sem gera má ráð fyrir að
áfengis verði neytt oftar ef
áfengt öl er faanlegt. Aukning
áfengisneyslu og skaðinn sem því
fylgir er kjami umræðunnar um
áfengt öl á ísiandi. Þess vegna
snertir bjórfrumvarpið heil-
brigðismál og læknum ber sið-
ferðileg skylda að vara við þvi.
Í Morgunblaðinu þann 8. mars reyn-
ir Þorvaldur V. Guðmundsson lækn-
ir að réttlæta ályktun sem hópur
lækna sendi frá sér í desember til
stuðnings bjórfrumvarpinu. Það er
leitt til þess að vita að hann hefur
ekki getað fylgst með þeim Qölda
rannsókna, sem hafa sýnt hvemig
aukið framboð áfengis stuðlar að
aukinni neyslu og hún aftur að
auknum vandamálum. Ef Þorvaldur
hefði fylgst með hefði hann ekki
yfirgefið hóp þeirra sem „hálfvegis
trúðu flestu því sem andstæðingar
bjórsins sögðu um samband bjórs
og heildameyslu áfengis og vanda-
mál tengd því“. Þetta sýnir í hnot-
skum hversu erfitt er að koma
óþægilegum niðurstöðum rann-
sókna um skaðsemi áfengis til skila,
m.a. vegnatilfinningalegraviðhorfa
fólks og áróðurs framleiðenda og
umboðsmanna þeirra.
Heildameysla eykst
með bjór
Ekkert af því sem Þorvaldur
bendir á sem veilur í röksemda-
færslu gegn bjór dregur úr gildi
þeirra raka sem fram hafa verið
færð. Þau benda öll til þess að heild-
ameysla muni aukast með tilkomu
bjórsins. Það er furðulegt að nokkr-
um lækni skuli detta í hug að skrifa
undir ályktun þess efiiis að notkun
á skaðlegu og jafnvel banvænu efni
aukist jafnvel þótt í svo litlum
mæli væri eins og látið er í veðri
vaka í þessari fuiðulegu ályktun
sem tveir læknar hafa nú firndið
þörf hjá sér til að réttlæta. Þorvald-
ur sýnir raunar línurit með grein
sinni þar sem sést hveraig bilið á
Tómas Helgason
„Tæpur fimmtungnr
íslenskra lækna sem
vilja taka áhættuna af
því að lögleiða áfengt
öl, telja sér til afeökun-
ar að sambandið milli
heildarneysiu þjóðar og
líkamlegra og félags-
legra afleiðinga sé flók-
ið. Það er þó ekki flókn-
ara en svo að afleiðing-
ar versna ef heildar-
neyslan eykst. Slíkt ætti
að nægja hverjum
lækni til að taka ekki
áhættuna í þessu efiii
frekar en í venjulegum
læknisstörfum.“
milli heildameyslu á íslandi annars-
vegar og í Noregi, Svíþjóð og Dan-
mörku hins vegar hefur aukist eink-
um á ámnum 1967—1976. Hann
notar þetta til að halda þvi fram
að milliölið í Svíþjóð (sem innihélt
4,5% vínanda að rúmmáli) hafi ekki
haft áhrif á þennan mun. Það er
auðvitað alrangt. Þvert á móti sýna
tölumar sem línuritið byggir á að
auking á bilinu milli lslands og
Noregs og Danmerkur stafar líka
af aukningu á neyslu áfengs öls,
en það kom ekki í veg fyrir aukn-
ingu á öðra áfengi jafnframt á tíma-
bilinu. Það hentaði hins vegar ekki
að taka Finnland með á myndina,
þar sem þetta kemur þó alskýrast
fram.
TAFLA 1
Hlutfall fullorðinna, sem eru dryklgusjúkir á
ákveðnum tíma, og heildarneysla áfengis á íbúa
á sama ári í þremur löndum.
Drykkjusjúkir Heildameysla
% lítrar á íbúa
Bandaríkin 6,5-8 8,3
Svíþjóð 3,1 5,6
ísland 1,8 3,2
Meiri heildarneysla —
meiri skaði
Tæpur fimmtungur íslenskra
lækna sem vilja taka áhættuna af
því að lögleiða áfengt öl, telja sér
til afsökunar að sambandið milli
heildameyslu þjóðar og líkamlegra
og félagslegra afleiðinga sé flókið.
Það er þó ekki flóknara en svo að
afleiðingar versna ef heildameyslan
eykst. Slíkt ætti að nægja hveijum
lækni til að taka ekki áhættuna í
þessu efni frekar en í venjulegum
læknisstörfum.
Sér til afsökunar fyrir þessari
furðuröksemd notuðu læknamir
bandarískar dánartölur um skorpu-
lifur. Þeim virðist hins vegar hafa
láðst að lesa skýringar sem nefndar
vora með tölunum, m.a. að tíman-
legri greining og betri meðferð hefði
getað stuðlað að lægri dánartölu.
Hins vegar hefur þeim líklega ekki
verið kunnugt um bandaríska rann-
sókn (Wilson 1984) sem fjallar um
sama efni, dánartölur vegna
skorpulifrar 1970—1977 ogheildar-
neyslu áfengis. í þessari grein kem-
ur fram með tímaraðagreiningu að
heildardánartala vegna skorpulifrar
lækkaði um 1,5% á ári, en að áfeng-
isneysla jókst um 0,7% á ári og
dánartala vegna skorpulifrar
tengdri áfengisnotkun jókst um
2,3% á ári.
MYND 1
Það línurit sem hér er sýnt ætti
að nægja til að sýna hvemig skað-
inn sem kemur fram í áfengistengd-
um dánarmeinum margfaldast þeg-
ar heildameysla áfengis eykst. Til
skýringar er rétt að taka fram að
það tekur nokkur ár fyrir sumar
afleiðingamar að koma í ljós. Þar
af leiðandi kemur toppurinn á dán-
artíðninni af völdum áfengis aðeins
á eftir toppinum á heildameysl-
unni, og ekki dregur úr skaðanum
fyrr en nokkra eftir að heildameysl-
an minnkar.
Meiri heildarneysla —
fleiri drykkjusjúkir
Þá heldur þessi læknahópur að
lítið samband sé á milli fjölda
drykkjusjúkra og heildameyslu.
Þetta er alrangt eins og sést á töflu
sem hér fylgir með og var birt í
grein minni i Morgunblaðinu þann
1. mars sl. Af henni sést greinilega
að fyöldi drykkjusjúkra er mestur
.þar sem heildameyslan er mest.
TAFLA 1
Þorvaldur vitnar til þess að
stærstur hluti drykkjusjúklinga í
Belgíu séu öldrykkjumenn og heldur
að það sé óvenjulegt. Sýnir þetta
enn ókunnugleika hans. Drykkju-
sjúklingar í hvaða landi sem er
neyta fyrst og fremst þeirra teg-
unda sem mest era notaðar í því
landi og þar af leiðandi era drykkju-
sjúklingar öl-landa fyrst og fremst
öldrykkjumenn.
Lokaorð
Öll rök benda til þess að heildar-
neysla áfengis muni aukast með
tilkomu áfengs öls og e.t.v. er áætl-
un Þjóðhagsstofnunar um aukning-
una lágmarksáætlun. Forsendur
þessarar áætlunar er að finna í
Morgunblaðinu frá 8. febrúar 1985.
Vegna þess skaða sem aukin
áfengisneysla veldur heilbrigði
þjóðarinnar ber að hafha bjór-
frumvarpinu, enda gengur það í
berhögg við íslenska lieilbrigðis-
stefinu. Þess í stað ber að fylgja
ákvæðum núgildandi áfengis-
laga, hætta öllum undanbrögðum
og leyfa hvorki farmönnum né
ferðamönnum að taka með sér
áfengt öl inn í landið. Jafnframt
þarf að gera ráðstafanir tíl að
draga úr núverandi heildar-
neyslu áfengis, sérstaklega ölv-
unardrykkjunni.
Höfundur er dr. med., prófeasor
í geðlækniafræði við Háskóla ís-
lands og forstöðulæknir geðdeild-
nr Landspítalans.
„Sveitapiltsins
draumur" frum-
sýndur á Isafirði
Ísaíírði.
FRUMSÝNING Litla leikklúbbs-
ins á leikritinu Sveitapiltsins
draumur eftir þá Guðjón Ólafs-
son og Pál Ásgeirsson sl. sunnu-
dag, fékk mjög góða dóma hjá
leikhúsgestum. Sýningin var
fjörleg og skemmtileg, hlutar
leikmyndarinnar nyög vel gerðir
og leikstjóm I öruggum höndum
Harðar Torfasonar.
Verkið fjallar um ungan Hom-
strending sem hleypir heimdragan-
um við upphaf rokktímabilsins og
fær vinnu í smjöriíkisgerð á ísafirði.
Köld og miskunnarlaus veröld töff-
aranna hrekur hann út á kaldan
klakann og draumurinn um að
verða þeim fremri er kreflandi.
Endalokin vilja oft verða jafn skelfí-
lega aum og hátindurinn verður
glæstur.
Leikarar fara yfirleitt vel með
hlutverk sín. Ber þar þó sérstaklega
að nefna aðalleikarann, Jakob Fal
Garðarsson, sem leikur Homstrend-
inginn Lúðvík, og Bjöm Garðars-
son, sem leikur tónlistarkennarann.
Þá er leikur Baldurs Hreinssonar,
sem leikur töffarann Tanna, vel
útfærður og sannfærandi. Sama
má segja um leik Rósu S. Jóns-
dóttur, sem fer með hlutverk Seisei-
ar, samsstarfsstúlku í smjörlíkinu
og vinkonu töffarans. Hlynur Þór
Magnússon í hlutverki Ragúels, föð-
ur Lúðvíks, sýndi að hann kann vel
til verka á leiksviðinu og er áhuga-
verður leikari. Hinsvegar má segja
að þeir sem slógu í gegn hafi verið
pönkaramir þrír sem léku smáinn-
skot úr nútímanum í verkinu. Leik-
ur þeirra var heilsteyptur og sam-
stilltur þrátt fyrir ungan aldur leik-
endanna. Það vora þau Einar Gunn-
laugsson, Margrét Sverrisdóttir og
Ólafur Jónasson sem léku.
Það er óhætt að óska leikritahöf-
undunum til hamingju með leikrit-
unina þótt augljóslega eigi þeir
margt ólært og Litla leikklúbbnum
með að hafa bætt leikritahöfundum
við félagaskrá sína.
Úlfar