Morgunblaðið - 25.10.1990, Blaðsíða 24

í
24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. OKTÓBER 1990
AR LÆSIS
Þekkir þú einhvem
með leserfiðleika?
eftirErlu Ólöfu
Ólafsdóttur
Þrátt fyrir fullkomið skólakerfi
og langa skólaskyldu á hópur fólks,
bæði hér á landi og annars staðar
í hinum vestræna heimi, í veruleg-
um leserfiðleikum.
Þrátt fyrir fjölþætta tækni til að
koma upplýsingum á framfæri
verður lestur stöðugt mikilvægara
tæki til að tileinka sér þekkingu og
annað það, sem þarf til að taka
virkan þátt í lífí og starfí nútíma
samfélags.
Leserfíðleikar eru því um margt
vaxandi vandamál, ekki aðeins
þeirra sem við þá þurfa að glíma,
heldur samfélagsins alls.
Nú á ÁRI LÆSIS gefst foreldr-
um og aðstandendum bama með
leserfíðleika kærkomið tækifæri til
að vekja athygli á og hefja umræð-
ur um leserfíðleika eða „dyslexíu"
eins og það heitir á fræðimáli og
þýðir orðblinda en er oft kölluð les-
blinda hér hjá okkur, orð sem marg-
ir eru ekki sáttir við í þessu sam-
hengi.
Margar fróðlegar greinar hafa
verið skrifaðar af fræði- og skóla-
mönnum undanfarið um lestur og
leserfíðleika og nauðsyn þess að
hlúa vel að æskunni með upplestri
á rituðu máli og nauðsyn þess að
allir geti tileiknað sér það flókna
ferli sem lesturinn er. En því miður
er það svo að sumir geta ekki til-
einkað sér Iestur þrátt fyrir góðan
ásetning og vilja og verða því af
þeim hughrifum og fróðleik sem
felst í lestri ritaðs máls.
En hvar er staður okkar foreldr-
anna í þessari umræðu og hvert
getum við leitað ef vandamálið knýr
á okkar dyr?
Leiða má líkur að því að 2-5%
allra barna með eðlilega greind eigi
við alvarlega leserfiðleika að stríða
og enn stærri hópur þarf á sér-
kennslu að halda í baráttunni við
lesturinn vegna ýmissa orsaka.
Leserfiðleikar geta stafað af
mörgum ástæðum. Rætt er um
sjónræna erfiðleika og heymræna,
erfiðleika sem stafa af skertu
skammtímaminni og einnig af fé-
lagslegum aðstæðum í umhverfí
bamsins, en enn er þó margt á
huldu um orsakimar.
Rannsókna er þörf hér á landi á
þessu sviði og við emm jafnvel ára-
tugum á eftir nágrannaþjóðum okk-
ar sem hafa viðurkennt þetta
vandamál og reynt að taka á því
snemma á grunnskólastigi.
En hvaða hugsanir koma í huga
okkar foreldranna þegar barn okkar
virðist á fyrstu ámm gmnnskólans
ekki ná tökum á undirstöðunni und-
ir allt annað nám í framtíðinni,
lestrínuml Getur verið að okkar
barn sé svo illa gefíð að geta ekki
séð muninn á b og p, d og b og átt
í erfíðleikum með samhljóðasam-
bönd. Ekki var eldra systkinið svona
lengi að læra lestur á þessum ámm.
Og þegar kennarinn hughreystir
okkur með því að segja að þetta
komi svo oft „allt í einu“, þá bíðum
við róleg yfir sumarið og vonum
að með haustinu komi þetta allt í
einu. En ekkert gerist, engar fram-
farir gera vart við sig. Hve mörg
tár hafa ekki fallið við heimanámið
í baráttunni við stafína.
Vandamálið verður fyrst stór-
vægilegt í 5. bekk þegar lesfögin
bætast við heimanámið. Þá fínnur
bamið fyrst vanmátt sinn og aukin
aðstoð verður að koma frá aðstand-
endum við heimanám því að skólinn
virðist því miður taka of seint á
Stuðlum að sterkum lista
eftirSigrúnu
Sigfúsdóttur
Það fer varla framhjá þeim lands-
mönnum sem á annað borð láta sig
varða stjórnmál að fyrir dyrum
stendur prófkjör hjá Sjálfstæðis-
flokknum næstkomandi laugardag.
Er undirbúningur viðast í fullum
gangi.
I Suðurlandskjördæmi er um 10
frambjóðendur að velja, bæði vana
menn og byijendur. Ljóst er að
aukin harka er farin að færast í
baráttuna um efstu sætin og virðist
mér fiestir heiðarlegir í þeim efnum,
en þó eru menn, þar sem annars
staðar, mis vandir að virðingu sinni.
Mér brá í brún í gær þegar mér
barst í hendur dreifíbréf eins fram-
bjóðandans og sá að á baksíðu þess
var ósmekkleg skopmynd af öðrum
frambjóðanda, Eggerti Haukdal al-
þingismanni.
Undanfamar vikur hafa aðfarir
'dð. Eggerti Haukdal verið svo harð-
ar að flestu hugsandi fólki hefur
ofboðið sá fyrirgangur. Leynir sér
ekki að einhveijir telja sér hag í
því að rifja upp gömul deilumál,
flestum gleymd, og reyna með því
að sverta mannorð hans á meðan
á prófkjörsundirbúningi stendur.
Er nú svo komið að fólk er farið
að eigna ákveðnum mönnum þessar
sendingar.
Bændur á Bergþórshvoli voru til
foma sóttir heim með vopnum og
eldi, sem frægt er í sögunni. Nú
eru vopnin önnur, nú virðist helsta
ráð manna að ata andstæðinginn
auri í fjölmiðlum, sem alltaf virðast
fúsir til að birta hvaða ávirðingar
sem er og horfa sljóum augum á
sannleiksgildið.
Undanfarin ár hefur Eggert
Haukal verið þingmaður okkar
Sunnlendinga. Hef ég haft sérlega
góða reynslu af honum sem traust-
um og gagnheiðarlegum manni.
Hefur hann sýnt Hveragerði mikinn
áhuga og stuðlað að framgangi
mála hér í bænum eftir bestu getu.
Ég styð hann því heilshugar til
áframhaldandi setu í öðm sæti list-
ans.
Sigrún Sigfúsdóttir
Ég treysti öllu sjálfstæðisfólki til
að taka þátt 5 prófkjörinu á laugar-
daginn kemur og stuðla að sterkum
og sigurstranglegum lista fyrir
komandi kosningar.
Höfundur er hótelstjóri í
Hveragerði.
Erla Ólöf Ólafsdóttir
,jHelsta ósk okkar á
ARILÆSIS er að lestr-
armiðstöð rísi við Kenn-
araháskólann.“
þessu vandamáli og sjá baminu
fyrir stuðningskennslu. Þó foreldri
hafí reynt að afla upplýsinga og fá
ráðgjöf þá er það því miður undir
þekkingu og áhuga kennarans kom-
ið hvort á þessu er tekið með festu
og ákveðni og bent á að greiningar
sé þörf á vanda bamsins. Hvar
annars staðar en í skólanum getum
við foreldrar fengið upplýsingar
sem nauðsynlegar em þegar bamið
hefur ekki náð hærri einkunn í
lestri en skólaárgangur þess segir
til um, þ.e. 2 í 2. bekk og 3 í 3.
bekk o.s.frv? Hver á að benda okk-
ur á hljóðbækurnar sem við kom-
umst að að em fáanlegar þegar við
vomm að ljúka við að lesa landa-
fræðina inn á segulbandið fyrir
barnið okkar? Eða emm við að fara
fram á of mikið við störfum hlaðinn
kennara, að hann taki barnið í
munnlegt próf í lesfögum og lesi
yfír orðadæmin í reikningsprófínu
til þess að andlegt þrek barnsins
bugist ekki við að skrifa svörin og
lesa spumingamar, því það getur
tekið óratíma? Verður bamið fýrir
aðkasti og stríðni vegna leserfíð-
leika sinna? Verðum við ekki undr-
andi þegar við hittum foreldri sem
hefur farið í gegnum allar hindran-
imar í skólakerfinu á hyggjuvitinu
einu saman og einhvem veginn rat-
að réttu leiðina fyrir og með barn-
inu í náminu? Og við héldum að
þetta væri einkavandamál okkar
bams.
En kæru foreldrar! Þó leiðin virð-
ist ströng og löng fýrir ykkur og
þó sérstaklega börnin, þá minnist
þess að þið eruð ekki ein í barátt-
unni. Á meðal okkar í þjóðfélaginu
er fjöldinn allur af vel gefnu fólki
sem átt hefur við leserfíðleika að
stríða, en auðnast að komast yfir
þessa erfiðleika eða lært að lifa
IGöl
kTá
með þeim. En til þess að þjóðfélag-
ið, kennarar og skólayfírvöld öðlist
meiri skilning á þessu vandamáli,
sem fer ekki hátt, verðum við að
standa saman og gera alla umræðu
um þessi mál opnari. Stuðnings-
kennslu þarf að aUka vemlega.
Sérkennslan er réttindi sem eiga
að vera tryggð í grunnskólalögum,
en því miður er langt því frá að
nógu margir kennslutímar fáist fýr-
ir stuðningskennslu.
Svarið við spumingunni „þekkir
þú einhvem með leserfiðleika" er
án efa oftar jákvætt en marga
gmnar. Því miður virðist vera erfítt
að fá fólk sem komið er til þroska,
og hefur kannski náð tökum á les-
erfíðleikum sínum, til að viðurkenna
og ræða um baráttu ■sína við lestur-
inn. En það era einmitt þeir sem
gætu verið okkur hinum sem stönd-
um nú í þeirra spomm mikill stuðn-
ingur og hjálp ef þessi umræða
yrði opnari og væri rædd feimnis-
laust. Helsta ósk okkar á ÁRI
LÆSIS er að lestrarmiðstöð rísi við
Kennaraháskólann sem hefði rann-
sóknar og kennsluskyldu á sínum
vegum, miðstöð sem gæti sinnt og
aðstoðað alla þá, bæði unga og
aldna, sem ættu við leserfíðleika
að stríða. Þá mun þekking hins al-
menna kennara á leserfíðleikum
aukast og ætla má að fyrr verði
komið auga á vandann og honum
mætt fyrr en nú er með aðstoð og
sameiginlegu átaki heimila og
skóla.
Slík miðstöð gæti einnig unnið
að því að koma á málþroskaprófi
sem lagt yrði fyrir alla nemendur
við upphaf skólagöngu og jafnvel
lesskilningsprófí sem gæfí kennur-
um og forráðamönnum viðvömnar-
merki um að vera á verði ef ekki
er allt með felldu hjá baminu miðað
við aldur og þá væri hægt að veita
aðstoð og stuðning miklu fyrr en
nú er gert.
Laugardaginn 27. október nk.
mun Samráðsnefnd menntamála-
ráðuneytisins og Landssamtök for-
eldra bama með leserfíðleika bjóða
til ráðstefnu í Borgartúni 6 með
yfirskriftinni „Lesörðugleikar í
nútímasamfélagi". Hefst ráðstefn-
an kl. 10.00 f.h. og verða stutt er-
indi flutt um ástæður leserfiðleika,
staða mála verður reifuð og fjallað
um ýmsar leiðir til úrbóta. Eru allir
þeir aðilar sem málið varðar hvattir
til að mæta, fóstmr, kennarar og
stjómendur í gmnn- og framhalds-
skólum og að sjálfsögðu foreldrar.
Verum samstillt á ÁRI LÆSIS
til að gera þetta ár að tímamóta-
ári, þannig að allir geti notið þeirra
mannréttinda að læra að lesa.
Höfundur er félagi í
Landssamtökum foreldra barna
með leserfiðleika.
Ofmat - vanmat
eftir Rann veigu
Tryggvadóttur
Það er geysilega gert upp á milli
fólks í þjóðfélaginu, svo mikið að
það er ekki snefill af sanngimi í
því. Fólk er meira metið eftir ein-
hveiju snobbgildi en því raunvem-
lega gagni sem það gerir þjóð sinni.
Grunnskólamenntunin er ekki nógu
markviss og framhaldsskólamennt-
unin ekki nógu fjölbreytt. Á bæði
skólastigin vantar meira verknám
og virðingu fyrir þeim sem leggja
sig fram í námi. Menntun á háskóla-
stigi hefur alls ekki verið sniðin
nógu vel að þörfum þjóðarinnar og
er alveg óskiljanlegt að Háskóli Is-
lands skuli ekki fyrir mörgum ára-
tugum hafa verið fasttengdur sjáv-
arútvegi, sem enn sér þó þjóðinni
fyrir 70-75% gjaldeyristekna. Alltof
margt fólk sækir þangað nám og
tapast þjóð sinni vegna þess að
menntun þess þar er svo ómark-
viss. Því hlýtur maður að álykta
að alltof margir séu í háskólanámi,
það gagnist hvorki þeim, fjölskyld-
um þeirra né þjóðinni.
Háskólarektor og ýmsir starfs-
menn skólans reyna þó eftir mætti
að bæta þar um. Það hefur heldur
ekki verið almennt gert nóg af því
að innræta unga fólkinu að það
hafi skyldum að gegna við land sitt
og þjóð.
Um illa meðferð á fólki
Þreytulegasta fólkið, sem ég man
eftir að hafa séð á sjónvarpsskján-
um er launamál hafa verið rædd,
em fiskverkakonur. Afgreiðslukon-
ur í verslunum eru líka þreytuleg-
ar, ef þær eru í fullu starfi og með
ómegð heima, og böm kvenna í
fullu starfí utan heimilis bíða ein-
semdar sinnar og öryggisleysis í
bernsku kannski aldrei bætur. Fá-
tækar konur, hversu mörg ung börn
sem þær eiga, eiga þess ekki kost
að vera heima hjá þeim, þótt ekki
sé nema hálfan daginn. Þessum
konum eru ekki boðin lán, né er
heimaumönnun barna metin til fjár.
Þessu vil ég breyta. Ég vil að bama-
konunni, hversu fátæk sem hún er,
„Skattleysismörkin
verður líka að hækka
svo láglaunafólk eigi til
hnífs og skeiðar.“
sé gert kleift að vera minnst hálfan
daginn heima hjá bömum sínum —
og allan daginn hjá þeim mjög ung-
um. Þeim líður betur hjá henni en
í heilsdagsvistun á dagheimili. For-
stöðukona dagheimilis sagði mér
eitt sinn að börnin væm „búin að
fá nóg“ eftir 6 tíma vistun.
Afgreiðslustúlka í fullu starfi,
móðir 5 ára telpu, sagði mér að
barnið væri í dagvistun frá kl. 8-17
og hjá frænku sinni frá 17-20
(verslunin var opin til kl. 19 á kvöld-
in). Verslunin var líka opin á laugar-
dögum svo unga móðirin hafði nær
engan tíma til samvista við barnið
sitt, sem hún þó elskaði umfram
allt á jörðinni. Er þetta ekki hörmu-
legt? Skattleysismörkin verður líka
að hækka svo láglaunafólk eigi til
hnífs og skeiðar. Þeir sem meira
Rannveig Tryggvadóttir
hafa og meira heimta sér til handa
í launum, svona til lúxuseyðslu,
ættu að skammast sín.
Meðferðin á bömum hér er þjóð-
inni til háborinnar skammar. Jafn-
vel á börnum konu í háskólanámi
er níðst. Það er gumað af því að
einstætt foreldri með 2 börn fái
106.000 króna námslán á mánuði,
en einstæða foreldríð (nær alltaf
kona) fær ekkert lán, vilji hún vera
í hálfu námi. Börnin gjalda greið-
ans. Eina stéttin, sem reynt hetur
verið að „leggja niður“ er heima-
vinnandi móðirin, húsmóðirin, störf
hennar hafa ekki verið metin til
fjár. Rauðsokkur og fleiri fengu það
í gegn 1975 að fóstureyðingar af
„félagslegum ástæðum" voru leyfð-
ar og svo var hafíst handa um að
ýta ungu mæðmnum út á vinnu-
markaðinn og síbyljan um fleiri og
fleiri dagheimili upphófst. Því miður
hefur konum oft reynst erfítt að fá
hálfsdagsstarf. Það verður Kvenna-
listakonum til ævarandi hneisu að
þær hafa aldrei farið fram á að
heimaumönnun bama verði metin
til fjár. Fóstureyðingar, vanmat á
barneignum og ofuráhersla á
„frama“ ungra kvenna á vinnu-
markaði em einn þáttur þess að
það veltur á endum hvort við fáum
haldið sjálfstæði okkar vegna
mannfæðar. Fólk virðist hafa
gleymt því hvað við eigum merkan
menningararf að miðla afkomend-
um okkar. Á síðasta áratug hefur
kaupmáttur launþega staðið í stað
en skuldir þjóðarinnar tvöfaldast.
Féð hefur farið í óarðbæra hluti og
„lyklabörnin“ og þaðan af yngri
böm hafa til einskis þjáðst.
Höfundur er húsfreyja ogþýðandi
og tekur þdtt í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
-i