Morgunblaðið - 28.10.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 1990
Stasi vissi allt sem gerðist í Bonn
eftír Guðm. Halldórsson
VARLA hefur Iiðið sá dagur síðan Þýzkaiand var sameinað 3. október
að ekki hafi verið flett ofan af „moldvörpum" og njósnurum. Þremur
vikum eftir sameininguna höfðu tæplega tuttugu verið handteknir og
fullyrt var að 100 mundu bætast við áður en langt um liði, þar á með-
al menn í mikilvægum embættum í þýzka valdakerfinu.
/ljós hefur komið að njósna-
kerfi NATO-ríkisins
Vestur-Þýzkalands var
gegnsósa af moldvörpum
austur-þýzku leynilögreglunnar
Stasi (Ministerium fiir Staatssicher-
heit, MfS). Leyniþjónustustarf
Vestur-Þjóðveija var í molum.
„Gagnnjósnir okkar gegn Austur-
Þjóðveijum voru gagnslausar um
árabil," sagði Herbert Hellenbroich,
fyrrum yfirmaður vestur-þýzku
gagnnjósnaþjónustunnar BfV (Bun-
desamt fiir Verfassungsschutz), í
blaðaviðtali.
Háttsettur starfsmaður BfV,
Klaus Kuron, kom skriðunni af stað
þegar hann gaf sig fram 9. október
og viðurkenndi að hafa njósnað fyrir
Stasi í átta ár. Daginn áður hafði
hann hafnað boði um að starfa fyrir
sovézku leyniþjónustuna KGB. Síðan
hafa njósnarar fundizt í flestum
deildum vestur-þýzku leyniþjón-
ustunnar vegna upplýsinga frá Kur-
on og öðrum fyrrverandi njósnurum,
sem hafa gefíð sig fram síðan stjóm
kommúnista hrundi í Austur-Þýzkal-
andi, í von um að fallið verði frá
málshöfðun gegn þeim ef þeir leysi
frá skjóðunni.
Njósnarinn hjá MAD
Hvert hneykslið hefur rekið annað
síðan Kuron „kom inn úr kuldan-
um“. Um síðustu helgi var skýrt frá
því að annar æðsti maður gagnn-
jósnaþjónustu vestur-þýzka heraf-
lans, MAD (Militárísche Abschirmdi-
enst), Joachim Krase, hefði njósnað
fyrir Austur-Þjóðveija í að minnsta
kosti 10 ár þar til hann lét af störf-
um 1984. Krase starfaði í alls 27
ár hjá MAD og fyrri gagnnjósnaþjón-
ustum heraflans og lézt fyrir tveimur
árum.
Þýzkir fjölmiðlar segja að Krase
kunni að hafa reynt að koma Manfed
Wömer, framkvæmdastjóra NATO,
á kné þegar hann var landvamaráð-
herra. Að sögn Bild am Sonntag og
Die Welt benda sterkar líkur til þess
að Krase og Stasi hafí staðið á bak
við svokallað „Kiessling-mál“, sem
litlu munaði að yrði Wörner að falli
1984.
Wörner rak Kiessling hershöfð-
ingja þar sem MAD hélt því fram
að hann væri hommi og gæti verið
hættulegur öryggi. Þegar ekki tókst
að sýna fram á það bauðst Wömer
til að segja af sér vegna gagnrýni,
sem hann varð fyrir. Kohl neitaði
að taka lausnarbeiðni hans til greina
og Krase sagði af sér síðar á árinu
vegna þrýstings frá Wömer.
Þannig hefur komizt upp um tvo
„stómjósnara" með stuttu millibili,
þótt annar sé látinn. Viðfangsefni
þeirra voru svipuð. Krase var yfír-
maður mikilvægrar deildar, sem leit-
aði að njósnurum í vestur-þýzka her-
aflanum, og lét Austur-Þjóðveija
vita. Kuron útvegaði Austur-Þjóð-
veijum ítarlega vitneskju um aðgerð-
ir Vestur-Þjóðveija gegn njósnurum
austantjaldsríkjanna frá 1982.
Fullkominn njósnari
Kuron gegndi því hlutverki í Bonn
Undirlögð af „moldvörpum": aðalstöðvar gagnnj’osnaþjónustunnar (BfV) í Köln.
að hafa eftirlit með njósnumm
Austur-Þjóðveija, sem komizt hafði
upp um í Vestur-Þýzkalandi og hafði
verið „snúið“. Þeir sem hann fylgdist
með voru tvöfaldir í roðinu eins og
hann sjálfur.
Um Kuron er sagt að hann hafi
verið „hinn fullkomni njósnari".
Hann var hvort tveggja í senn: virtur
og gamalreyndur starfsmaður
vestur-þýzku gagnnjósnaþjón-
ustunnar .og bezt launaði útsendari
Stasi. Hellenbroieh taldi hann „fyrir-
myndar embættismann" og efaðist
aldrei um trúmennsku hans. „Þetta
er æðsta takmarkið — að koma fyrir
útsendara nákvæmlega þar sem Kur-
on var,“ sagði hann. „Hann var fag-
maður," sagði annar embættismaður
eftir handtöku hans. „Hann vissi
hvað hann varð að forðast svo að
ekki kæmist upp um hann.“
Þegar Kuron bauð Stasi þjónustu
sína 1981 þurfti hann peninga til áð
greiða lán af húsi sínu og kosta syni
sína til háskólanáms. Hins vegar
„benti ekkert til þess í ferilsskrá
hans eða einkalífí að hann starfaði
fyrir hinn aðilann", að sögn tals-
manns BfV, þar til „vissar bending-
ar“ komu fram í september. „Ég og
allir hér bárum mikla virðingu fyrir
honurn." Kuron virtist trúr starfs-
maður, góður fjölskyldufaðir, vel-
stæður og vammlaus.
Kuron var í þjónustu utanríkis-
þjónustudeildar Stasi, Hauptverwalt-
ung Aufklarung (HVA), sem hinn
alræmdi Markus „Mischa" Wolf
stjómaði unz hann dró sig í hlé 1987.
í Bonn tók Kuron þátt í endurskipu-
lagningu vestur-þýzku gagnnjósna-
þjónustunnar þegar einn samstarfs-
manna hans, Hansjoachim Tiedge,
flúði til Austur-Berlínar 1985 og lét
í té viðamikla vitneskju, sem hann
hafði yfir að ráða um vestur-þýzka
njósnakerfið. Nú er Ijóst að þetta
starf var unnið íyrir gýg.
Stasi greiddi Kuron 4.000 til 4.500
mörk á mánuði (eitt mark er rúmar
36 krónur), sem var mikið á austur-
þýzkan mælikvarða. Hann fékk einn-
ig „sérstakar greiðslur“ og heiðurs-
merki. Engar kvittanir eða aðrar
skriflegar sannanir um svik hans
hafa fundizt.
Mielke Ias skýrslurnar
Kuron var skipað að hafa hægt
um sig þegar kerfið í Austur-Þýzka-
landi hrundi. Síðasti fundur hans og
„stjórnanda" hans hjá Stasi fór fram
6. október, þremur dögum eftir sam-
einingu ' Þýzkalands. Stjórnandinn,
„Stefán E.“, greiddi Kuron 10.000
mörk og hann var hvattur til að
ganga í þjónustu KGB. Svo virðist
sem ráðningarstjóri frá KGB hafi
verið á fundinum.
En Kuron virðist hafa litizt illa á
þá hugmynd, þar sem hann gaf sig
fram aðeins þremur dögum ‘síðar.
Hann þóttist vita að þýzkir dómstól-
ar myndu neyðast til að taka tillit
til fullrar játningar þegar þeir kveða
upp dóma. í hans augum virðist
þýzkt fangelsi hafa verið ákjósan-
legra en samstarf við KGB.
í raun og veru hafði njósnahneyks-
lið hafízt 2. október, daginn áður en
Þýzkaland sameinaðist. Þann dag var
Gabriele Gast, 47 ára fulltrúi í
vestur-þýzku njósnaþjónustunni