Morgunblaðið - 10.02.1991, Blaðsíða 31

MQRG.WBMÐIÐ
£Ji
SIMTALID...
ER VIÐ JÓHANNES GUNNARSSON, FORMANN
NEYTENDASAMTAKANNA
Sitjum ekki
þegjandi...
625000
Neytendasamtökin, góðan dag-
,inn.
— Góðan dag. Er Jóhannes
Gunnarsson við.
Augnablik ...
Halló, Jóhannes hér.
— Komdu sæll. Þetta er á
Morgunblaðinu. Ég heiti Jó-
hanna Ingvarsdóttir. Nú er þjóð-
arsáttin svokallaða orðin rúm-
lega ársgömul. Hvað er formanni
Neytendasamtakanna — fulltrúa
fólksins — efst í huga á slíkum
tímamótum?
í mínum huga er það engin
spurning hvað stendur upp úr.
Það er auðvitað minnkandi verð-
bólga og í því sambandi er um
að ræða vetulegan ávinning. í
raun er nú í fyrsta skipti hægt
að tala um að neytendur geti
byggt upp verðskyn innra með
sér, en verðskyn almennings er
einmitt grundvallarþátturinn í
því að veita seljendum eðlilegt
aðhald á tímum
lagningar. Það er
alveg greínilegt
að fólk fylgist
miklu betur með
vöruverði nú en
áður, en það er
ekki síður mikil-
vægt að fólk
byggi upp gæða-
vitundina líka.
Ég er sannfærður
um að það er
hægt að byggja
upp gagnrýnni
hugsun hjá neyt-
endum ef jafn-
vægið fær að
haldast áfram.
— Er mikið hringt til ykkar?
Já, vegna þess að neytendur
eru meðvitaðri en áður. Það er
mjög jákvæð breyting, sem kem-
ur í beinu framhaldi af þjóðar-
sátt. Á hinn bóginn er ekki hægt
að hrópa húrra fyrir þjóðarsátt-
inni vegna þess að kaupmáttur
þeirra lægst launuðu hefur frek-
ar lækkað heldur en hitt.
— Er eitthvað sem farið hefur
úrskeiðis á þessu þjóðarsáttarári
, að þínu mati?
Því er ekki að leyna að auðvit-
að hefur maður orðið fyrir von-
brigðum með ýmsar verðhækk-
anir, sem átt hafa sér stað nú í
upphafi árs. Við hjá Neytenda-
samtökunum gerðum okkur von-
ir um að hlutirnir væru komnir
í þann farveg að tveggja stafa
tölur í hækkun heyrðu sögunni
til. Það er alveg ljóst að við
munum, sem samtök neytenda,
ekki sitja þegjandi undir því að
stofnanir rjúki af
stað með rosaleg-
ar hækkanir á
meðan þeir pen-
ingar, sem neyt-
endur hafa handa
á milli, standa í
stað. Það er okk-
ar von að aðilar
vinnumarkaðar-
ins og ríkisvaldið
kappkosti að
halda því jafn-
vægi, sem búið
er að koma á því
þár liggja mikil-
vægir hagsmunir
neytenda.
Jóhannes Gunnarsson
„Allir fslendingar hafa vafalaust heyrt getið um Fiske-safnið
í Cornell-háskólanum í íþöku í Bandarikjunum, enda er það mesta
safn íslenskra bóka í Ameríku - og stærsta islenska safnið sem
til er, ef frá eru talin Landsbókasafnið í Reykjavík og sá íslenski
bóka- og handritakostur sem enn er í Kaupmannahöfn í Árna-
safni og Konungsbókhlöðu.“
Þannig byrjaði fréttagrein í Mbl. fyrir 30 árum. Hún var skrifuð
í tilefni 50 ára afmælis Háskóla íslands 1961, þegar efnt var til
sýningar á dýrmætustu bókum Fiske-safnsins í íþöku og háskól-
inn gaf út kynningagrein um safnið. Þetta merka safn hefur
nýst sem skiptilánasafn til annarra safna, einkum háskólasafna,
í Kanada og Bandarikjunum og er því undirstöðusafn íslenskra
mennta vestanhafs. Það er þvi ekki úr vegi að varpa fréttaljósi
á þetta safn úr fortíðinni, sem íslendingar hafa mest Iítið vitað
af undanfarna áratugi.
Igreininni frá 1961, sem er úr-
dráttur úr lengra máli eftir
James M. Mulddoon frá Comell-
háskóla, segir að Fiske-safnið sé
hið stærsta af sínu tagi í Norður-
Ameríku. Þetta sé framlag til
heiðurs tveim Comell-prófessor-
um og brautryðjendum í íslensk-
um fræðum þeim Willard Fiske,
stofnanda safnsins, og Halldóri
Hermannssyni, sem var umsjón-
armaður safnsins í 43 ár. í safn-
inu voru þá, 1961, um 26.500
bindi. „Fiske-safnið í íþöku er líka
frægt um allar jarðir, þar sem
lögð er stund á forn fræði og
bókmenntir, ekki aðeins vegna
bókanna sem í því em, heldur og
fyrir hin miklu bókfræðilegu störf
próf. Halldórs Hermannssonar og
hins yfirgripsmikla safns hans á
því sviði. í Fiske-safninu eru rit,
sem fjalla um nálega alla þætti
þróunar íslands frá fundi þess og
landnámi til dagsins í dag. í mið-
aldahluta safnsins er kjaminn
fornsögurnar ásamt öðmm sögu-
legum ritum og ævisögum og
eddukvæði er fjalla um goð og
hetjur Skandinavíu og íslands -
auk þess bækur sem fjalla um
þessi fornu rit og rekja þróun
sagnritunar og skáldskapar. Er
hér bæði um að ræða rit á fornís-
lensku og Norrænu, svo og eftir
síðari tíma höfunda. Fornritin eru
fræðimönnum mikilvæg af ýms-
um sökum. Ekki er það síst merki-
legt fyrir Ameríku, að í suraum
fornsagnanna segir frá ferðum
Leifs Eiríkssonar o.fl. um árið
1000 og næstu árin þar á eftir
til lands sem nefnist Vínland ...
Frá þeim tíma og til dagsins í dag
(1961) hefur safnið fengið eintök
af miklum hluta bóka, blaða og
bæklinga sem út hafa komið á
íslensku.“ Ogþað safnar líka því
sem varðar Island á erlendum
málum.
„Fiskesafnið er eldra en Corn-
ell-háskóli sjálfur. Það á uppruna
sinn í einkasafni prófessors Will-
ards Fiske sem hóf að safna
íslenskum ritum er hann starfaði
við sendiráð Bandaríkjanna í
mm
FRÉTTALJÓS
ÚR
FORTÍD
Fiske-
safnió
í íþöku
Kaupmannahöfn 1850-51. Árið
1868 var W. Fiske skipaður próf-
essor í norrænum málum og bóka-
vörður í Cornell. Þeim embættum
hélt hann til 1883, er hann lét
af störfum við háskólann og hélt
aftur til Evrópu, þar sem hann
andaðist 1904. Á síðustu árum
sínum hélt hann þó áfram að efla
safnið, þar til það var komið upp
í 8.600 bindi.“ Þess má geta að
þetta er hinn sami íslandsvinur,
sem gaf Landsbókasafni skák-
bókasafn sitt og sendi skákborð
m.a. á hvert heimili í Grímsey,
en hinn mikli skákáhugi á íslandi
hefur oft verið þakkaður starfi
W. Fiske.
„Árið 1905 féll safnið til Corn-
ell-háskóla, ásamt öllum eigum
próf. Fiske, samkvæmt arfleiðslu-
skrá hans. Varð Halldór Her-
mannsson þá forstöðumaður
safnsins, en hann var náinn vinur
og samstarfsmaður próf. Fiske.
Og hin næstu ár var þróun safns-
ms í nánum tengslum við hin yfir-
gripsmiklu fræðistörf hans. Á
næstu árum þrefaldaðist það að
bókakosti og ritflokkur hans, „Is-
landica", um sögu og bókmenntir
íslands kom út. Próf. Halldór gaf
út 32 af hinum 39 bindum þessa
safns.“ „A History of Icelandic
Litterature" eftir Stefán Einars-
son, sem út kom 1957, er að miklu
leyti byggt á heimildum er höf-
undur fann í safninu.
-----------------------------------
Eftir að prófessor Halldór Her-
mannsson lét af störfum árið 1948
veittu þrír íslendingar Fiske-safn-
inu forstöðu: Kristján Karlsson,
Jóhann S. Hannesson og Vilhjálm-
ur Bjarnar. Síðan hefur enginn
íslendingur veitt forstöðu þessu
safni, sem Bandaríkjamönnum
þykir svo mikill fengur í að til
umræðu kom að gera það þar að
„National Treasure“, þjóðarger-
semi.
i a ? t t! t* ft <■«i ? ■»»í 111T i i *»111 www '*■f m i i f 'i r? g? ? ?!