Morgunblaðið - 14.11.1992, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992
Mósaikmynd í sundlaug
Mósaikveggmynd Sveins Björnssonar í Suðurbæjarlaug Hafnarfjarðar.
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Á dögunum var listrýnirinn við-
staddur afhjúpun mósaikmyndar í
Suðurbæjarlaug Hafnarfjarðar.
Myndverkið er eftir Svein Bjöms-
son listmálara, en útfærsluna hefur
annast Friedrich Oidtman í Linnich
í Þýskalandi, en það 125 ára fjöl-
skyldufyrirtæki er óþarft að kynna
jafn mjög og það hefur komið við
sögu við útfærslu gler- og mósaik-
verka á íslandi til margra ára.
Allmargir voru viðstaddir at-
höfnina, en satt að -segja full fáir
myndlistarmenn, og verður maður
víst að nota getspekina til að kom-
ast til botns í því hvað veldur. Það
mun hafa verið lítill sonarsonur
listamannsins, sem afhjúpaði lista-
verkið og Guðmundur Ámi Stef-
ánsson bæjarstjori hélt ræðu.
Eftir athöfnina hittust menn svo
aftur í Sverrissal Hafnarborgar þar
sem boðið var upp á veitingar.
Allt var þetta þannig hið hátíð-
legasta eins og vera bar, því að
með þessu verki hefur Hafnarfirði
bæst við eftirminnilegt listaverk
og því urðu þessar línur til.
Myndverkið er einfaldlega svo
einstaklega vel heppnað á þessum
stað, því að það fellur ekki einung-
is vel að umhverfinu og þjónar til-
gangi sínum í nágrenni vatns, þar
sem ungir og aldnir eru að leik,
heldur eykur hún á stemmninguna,
- lyftir henni upp í orðanna bókstaf-
legri hljóðan.
Þá er myndin vel útfærð og t.d.
er bakgmnnurinn einstaklega tær
og ferskur, auk þess sem að hinir
sérstöku eiginleikar mósaiktækn-
innar koma vel og greinilega fram.
Hér er kominn afrakstur nýrra
og ferskra vinnubragða hjá Sveini
Bjömssyni, en hann hefur á und-
anförnum árum nokkuð fengist við
að klippa niður form og líma á flöt.
Á stundum eru þessar myndir jafn-
vel í ætt við strangflatalistina, jafn
óskyld hún nú annars var og er
vinnubrögðum listamannsins.
En Sveinn Björnsson nálgast
hina nákvæmt útreiknuðu flatskip-
an með sínu lagi. Hann gleymir
ekki bogalínunum, skynrænni út-
færslu né ævintýrinu, því hér synda
á lýsandi hvítum fleti, nokkuð af-
markaðrar myndbyggingar, kynja-
dýr hafsins í líki sæhests, hafgúu
og furðufiska, sem listamaðurinn
skáldar úr hugarheimi sínum.
Hér hefur merkilega vel tekist
um fyrsta verkefni sem listamað-
urinn fær í þessari tækni og því
ræður m.a. ferskleikinn í pataldr-
inum við nýtt og óþekkt tæknisvið.
Hér koma greinilega fram yfir-
burðir skapandi listamanna yfir þá
sem sérhæfa sig í einstökum tækni-
brögðum, og vissulega var ein-
hæfnin einnig til staðar hjá Sveini
er hann málaði einungis í olíu.
Þessu hafa myndlistarmenn lengi
gert sér grein fyrir og tekið sér
hvíld frá annars vegar málverkinu
en hins vegar höggmyndalistinni,
og unnið í ýmsum fullgildum hliðar-
geirum eins og t.d. leirlist, teikn-
ingu og grafík. Þess vegna er til
svo margt frábærra höggmynda
og leirlistaverka, sem málarar hafa
gert og hins vegar frábærra teikn-
inga og grafíkmynda, sem mynd-
höggvarar hafa útfært. En ein-
hverra hluta vegna gengur ekki
eins vel hjá myndhöggvurunum að
tileinka sér og þarfnast mikillar
skynrænnar þjálfunar. Málarinn
virðist hins vegar ósjálfrátt þjálfa
einnig með sér tilfínning fyrir rúm-
taki. Við þetta má svo bæta, að
oftar en ekki leynist stórskáld eða
ritsnillingur í góðum málara, og
frábær málari í góðum rithöfundi
og er nærtækast að vísa til þeirra
félaga málarans Edvard Munchs
og leikskáldsins August Strind-
bergs.
Kjarnin í þessu er að opinberir
aðilar ættu að vera óhræddari við
að fela ágætum listamönnum stór
verkefni, þótt þeir hafí ekki sér-
hæft sig í tækninni, því hér koma
til frábærir fagmenn sem hafa það
að atvinnu að útfæra hvers konar
stórverkefni fyrir skapandi lista-
menn. Þess skal loks getið til gam-
ans, að Picasso hafði t.d. svo mikla
tilfínningu fýrir steinþrykki, að
þótt hann þrykkti ekki myndir sín-
ar sjálfur, setti hann áður óþekkt
verkefni fyrir fagmennina, sem
héldu þau óframkvæmanlega en
gengu þó upp þeim sjálfum til undr-
unar!
Hér er um að ræða yfirburði
áunnins og þjálfaðs næmi og snerti-
skyns yfír faglega þekkingu. Ein-'
mitt atriði, sem vefst svo mjög fyr-
ir mörgum landanum að skilja, en
eru þó ótvíræð og sannanleg.
TÓNLISTIN ER
TÆR OG HREIN
Ingibjörg Guðjónsdóttir sópransöng-
kona á Ljóðatónleikum Gerðubergs
Skáld skemmtir lesendum
Vegna mistaka við vinnslu umsagnar Kristjáns Krisljánssonar um
smásagnasafn Þórarins Eldjáns, „O fyrir framan“, sem birtist hér í
blaðinu 11. nóv. sl. er umsögnin birt í heild um leið og höfundur og
lesendur eru beðnir velvirðingar.
Ingibjörg Guðjónsdóttir sópr-
ansöngkona syngur á Ljóðatón-
leikum Gerðubergs í dag kl. 17.
Efnisskráin er fjölbreytt; ís-
lensk lög eftir Hjálmar H. Ragn-
arsson og Karl Ó. Runólfsson,
lagaflokkar eftir Leonard Bern-
stein, og Turina, sönglög eftir
Puccini og loks söngljóð eftir
E. Satie.
Méðleikari á píanó er Jónas Ingi-
mundarson, sem með réttu má
kalla „guðföður" Ljóðatónleika
Gerðubergs, þar sem hann er upp-
hafsmaður þessa máls og hefur
nánast leikið á píanóið á öllum
tónleikunum til þessa. Ingibjörg
segir það mjög lærdómsríkt að
vinna með Jónasi. „Þetta er í fyrsta
skipti sem við vinnum saman og
Jónas býr yfír svo mikilli reynslu.
Fyrir söngvara er það mjög gef-
andi að njóta þess.“ Ingibjörg
lauk burtfararprófí frá Tónlistar-
skóla Garðabæjar vorið 1986. Árið
áður sigraði Ingibjörg í Söng-
keppni Sjónvarpsins og tók síðan
þátt í alþjóðlegri keppni ungra
söngvara í Cardiff í Wales 1985.
Ingibjörg lauk BM prófí frá Indi-
anaháskóla og sína fyrstu sjálf-
stæðu tónleika hélt hún í Garðabæ
í febrúar 1991. í apríl sl. söng
Ingibjörg hlutverk Mimiar í óper-
unni La Boheme í uppfærslu
Óperusmiðjunnar í Borgarleikhús-
inu. Ingibjörg hefur auk þessa
sungið hér heima og erlendis við
ýmis tækifæri, m.a. söng hún sópr-
SÝNING á landslagsmyndum
svissneska Ijósmyndarans Christ-
ians Mehr verður opnuð í Gallerí
Úmbru, Amtmannsstíg 1, laugar-
daginn 21. nóvember. Þar verða
sýndar ljósmyndir sem hann hef-
ur tekið á Islandi undanfarin tvö
ár.
Christian Mehr er fæddur í
Zurich 1953, en lærði Ijósmyndun
í Bretlandi. Hann hefur starfað sem
anhlutverkið í Carmina Burana í
Færeyjum fyrr á þessu ári.
„Tónleikaformið er kannski
vandmeðfamara en mann grunar
í fyrstu, þar sem maður stendur
einn og berskjaldaður frammi fyrir
áhorfendum og þarf einnig að setja
saman efnisskrá sem hentar bæði
manni sjálfum og áheyrendum,“
segir Ingibjörg. „Eftir að hafa
upplifað óperusviðið í La Boheme
þá er þetta enn skýrara fyrir mér.
I óperuhlutverki hefur maður svo
margt til að styðja sig við s.s. per-
sónuna, söguþráðinn, leikmyndina,
búningana, en á tónleikum er mað-
ur einn með tónlistinni."
„Ég held að þetta sé nokkuð
skemmtileg efnisskrá sem við höf-
um sett saman fyrir þessa tón-
leika. Við bytjum á því að flytja
þijú lög eftir Hjálmar H. Ragnars-
son sem heyrast hér í nýjum bún-
ingi, en hann samdi þau upphaf-
lega fyrir sýningu íjóðleikhússins
á Pétri Gaut. Síðan flytjum við jög
eftir Karl Ó. Runólfsson en hann
hefur alltaf verið í sérstöku uppá-
haldi hjá mér. Þá ætlum við að
flytja lagaflokkinn I hate Music
eftir þann mikla snilling Leonard
Bernstein. Þarna er textinn lagður
í munn tíu ára stúlku sem lýsir
þar heimsmynd sinni.
Eftir hlé flytjum við lagaflokk
eftir Spánveijann Turina. Þetta er
mjög þjóðleg spænsk tónlist sem
gerir píanóinu óvenju hátt undir
höfði, enda er það ekki nema sann-
ljósmyndari og blaðamaður. Greinar
og myndir eftir hann hafa birst í
fjölda blaða og tímarita, meðal ann-
ars í National Geographic, Stern,
l’lllustré og Natur. Aðalviðfangs-
efni hans er umhverfismál, einkum
deyjandi skógar í Sviss, en auk
þess hefur hann einbeitt sér að sjúk-
um börnum og eyðnisjúkum.
Mehr kom til íslands fyrir rúmum
áratug og hreifst þá strax af lands-
laginu og hinni sérkennilegu birtu
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Ingibjörg Guðjónsdóttir sópr-
ansöngkona.
gjarnt, því hvar værum við söngv-
aramir án píanóleikarans," segir
Ingibjörg. „Þá ætlum við að flytja
nokkur lög eftir óperutónskáldið
Puccini, lög sem ekki heyrast oft
en eru mjög falleg." Efnisskránni
lýkur svo með lagi eftir Eric Satie,
sem Ingibjörg segir vera í eins
konar kabarettstíl. „Létt og
skemmtilegt," segir hún.
Ingibjörg segir að óperusviðið
heilli sig reyndar meira en ljóða-
söngurinn, „en þetta er líka mjög
skemmtilegt og þroskandi fyrir
mig sem söngvara. Enda verða
söngvarar á Islandi að koma víða
við í söngnum til að hafa nóg að
gera,“ segir Ingibjörg Guðjóns-
dóttir sópransöngkona. Ljóðatón-
Ieikarnir verða síðan endurteknir
á mánudagskvöld í Gerðubergi kl.
20.30 og á miðvikudagskvöld
halda þau upp á Akranes og halda
tónleika fyrir Skagamenn í Vina-
minni.
sem einkennir það og umlykur.
Iíann hefur ferðast víða um landið
og tekið myndir. Myndirnar á sýn-
ingunni eru frá svo að segja öllum
landshornum. Titill sýningarinnar
er Landslag og birta.
í fréttatilkynningu segir að í til-
efni sýningarinnar komi út mappa
með 15 myndum eftir Christian
Mehr, en mappan er til sölu í Gall-
erí Umbru. Sýningin stendur til 9.
desember.
Þessar fjórtán sögur í þriðja smá-
sagnasafni Þórarins Eldjárns, „Ó
fyrir framan", ættu ekki að koma
þeim lesendum á óvart sem þekkja
til fyrri smásagnasafna hans. Hið
fýrsta, „Ofsögum sagt“, kom út árið
1981 og annað, „Margsaga", 1985.
Tvær sögur úr þessu safni hafa
reyndar birst á prenti áður. „Eftir
spennufallið" birtist í 1. hefti Tíma-
rits Máls og menningar 1988, og
„Dundi“ í 3. hefti 1990. Þessartvær
sögur eru ívið lengri en aðrar sögur
í bókinni. { hinni fyrri færir Þórarinn
söguna af syndafallinu til nútímans,
hjónin Aðalsteinn og Edda taka að
sér að sjá um sjoppuna Paradís og
allt leikur í lyndi þar til Ormur sölu-
maður frá Freistingu hf. tekur að
venja komur sínar í sjoppuna. Allt
stendur skemmtilega heima í þessari
yfirfærslu en endir sögunnar er
vissulega óvenjulegur og ekki víst
að margir guðsfræðingar leggi bless-
un sína yfir hann.
í hinni síðari rifjar drykkjumaður-
inn Sigurður Kjögx upp kynni sín af
Dunda, syni landafræðikennarans, frá
því á skólaárunum og segir frá óvænt-
um endurfundum þeirra. Og þá gerist
það sem er endurtekið í ýmsum mynd-
um í nánast öllum sögum bókarinnar
- formerki breytast, hlutverk víxlast;
ó birtist fyrir framan.
Með þessum sögum heldur Þórar-
inn áfram þar sem frá var horfið og
mestanpart á keimlíkum nótum.
Engar kúvendingar hafa átt sér stað
í efnistökum eða formi og mun mörg-
um vafalaust þykja það traustvekj-
andi í hverfulum heimi. Og líkt og
áður er Þórarinn alls ófeiminn við
að skemmta lesendum sínum.
Sögumar eru sprottnar úr um-
hverfi borgarinnar, þær gerast í sam-
tímanum eða nálægri fortíð, utan
tvær, „Dýrið" sem gerist á stríðsár-
unum (og er að mínu mati með betri
sögum bókarinnar) og „Saga Svefn-
flokksins" sem að formi til er um-
sögn um samnefnda bók Ingólfs
Arnólíns, sem kom út (kemur út?)
árið 1998.
Flestar eiga sögurnar það sameig-
inlegt að snúast um afdrifaríkar
breytingar á högum persónanna og
eru breytiingarnar nánast undan-
tekningalaust til hins verra. „Ó fyrir
framan" er því ekki illa til fundið sem
samheiti á þessum sögum. Hremm-
ingamar eru margvíslegar, og er þar
að fínna græskulaust gaman og grátt
í bland, allt frá peningadraumi
Dúdda fulltrúa til skelfílegra örlaga
Bjama heitins Sveinssonar.
Hér bætast margar skrautlegar
persónur í safnið í skáldskaparlandi
Þórarins. Það eru Kjögxar náttúr-
lega, sem eru þar alltaf eins og heima
hjá sér, og konurnar heita eins og
áður flestar sama nafni: Rósa. Fal-
legt nafn Rósa. Einnig er minnst á
gamla kunningja sem er gott að vita
af á lífi, til dæmis Fúsa forvörð sem
bregður fyrir í bakgrunni fyrstu sög-
unnar, „Myndinni", og skáldið Braga
Kjögx sem gagnrýnandinn vitnar til
í umfjölluninni um bók Ingólfs Arnól-
íns.
Hér er líka fleira sem lesendur
þekkja: Húmorinn, ádeilan, kald-
hæðnin, fáránleiki tilverunnar - og
stíllinn. Frásögnin er hrein og bein
og yfirleitt öll þar sem hún er séð
en þó vandvirknislega ofín og má
studnum greina skuggaverur skjót-
ast á milli lína. Sögumenn eru sjaldn-
ast að segja frá sjálfum sér heldur
standa þeir álengdar sem áhorfend-
ur, riQa upp atvik sem þeir urðu vitni
að eða segja sögur af fólki sem þeir
þekkja. Þetta skapar ákveðna fjar-
lægð frá persónunum og þrátt fyrir
að þær hljóti sumar hveijar dapurleg
örlög létu þær þennan lesanda undar-
lega ósnortinn. Þessi íjarlægð, ásamt
íroníunni, kemur í veg fyrir að þær
veki samúð manns. Enda er það
kannski ekki tilgangurinn. En sem
dæmi má nefna að þannig fínnst
mér hátta til í sögunni „Lúlla og leið-
arhnoðað“ en Lúlli er húðlatur ungl-
ingur sem fínnur allt í einu tilgang
í lífinu, leiðarhnoða sem tosar hann
áfram án afláts til góðra verka. Dag
einn snýr svo gæfan við honum bak-
inu þegar hann verður fyrir því að
týna þessu leiðarhnoða í lyftu.
Síðasta sagan, „Litur orða“, sker
sig dálítið úr. Hún er örstutt, aðeins
rúm síða að lengd, en nær samt að
skapa aðra og sterkari tilfínningu
en margar hinna sagnanna, kannski
vegna þess að í henni hljómar ögn
dapurlegur saknaðartónn sem ekki
heyrist í hinum sögunum.
Sögurnar mynda annars ágæta
heild, enda fleira sem sameinar en
skilur að. Þær eru auðvitað mis-
skemmtilegar eins og gengur og ger-
ist en enginn þeirra er leiðinleg. Þær
bera það með sér að Þórarinn er trúr
þeirri yfirlýsingu að hann reyni fyrst
og fremst að vera húmoristi, að skáld
geri yfrið nóg gagn með því að
skemmta lesendum sínum.
Landslag og birta í Gallerí Umbru