Morgunblaðið - 31.01.1993, Blaðsíða 4

5k-
-B
seet jiau^ai ,rs
. -MORGUNBLABK)

STANGVEIÐIÆr til óbrigdult agn\
LEYNIVOPNIÐ
SÉRHVER VEIÐIMAÐUR óskar sér einhvem tíma að eignast leyni-
vopn, agn, sem fískar beijast um að taka. Þetta á skylt við draum-
inn um óskasteininn sem stundum var hægt að finna á sérlegum
stöðum á ákveðnum tímum svo sem Jónsmessunótt uppi á Tinda-
stóli eða hann flaut upp á nýársnótt í fjósbrunninum í Kotvogi. Með
slíkan glerhall í lófa vom mönnum allir vegir færir.
Kvöld eitt í fyrrasumar komst
ég næst því að hafa undir
höndum þvílíkan töfragrip. Eg var
við veiðar fyrir norðan. Fjórir laxar
komu á land um morguninn,
fengnir á hefðbundið agn
en girni-
legustu
svæðin
stóðu til
boða síð-
degis. Ekki
var um að
villast;
þetta yrði
metdagur.
langur og breytilegur. Ég reyndi
að vanda köstin, byijaði efst uppi
í hálsi, lengdi köstin yfir strenginn
og niður þangað sem hann dó út
og við tók lygna með djúpum rás-
eftir Gylfa
Pólsson
í miðdegishléinu heyrði
ég veiðifélagana ræða sam-
an um veiðitæki og hvernig
ætti að beita þvf. Ég hafði
svo sem heyrt þess getið
áður og reynt að nota það
en ekki haft annað upp úr
krafsinu en snarundna línu
og heiftarlega flækju.
Að loknu hléi var ég mættur við
efsta veiðistað í ánni. Þaðan sá
niður eftir dalnum, hver flugu-
breiðan blasti við af annarri. Eftir
að hafa þrautreynt litlar flugur og
stórar, einkrækjur og þríkrækjur,
fjaðraflugur og hárflugur og í síð-
ustu yfírferð látið spóninn skára
hyljina sat ég uppi með sárt enni,
hafði ekki reist físk.
Þegar illa gengur síðdegis er
tíðum sagt: „Hann tekur um sjö-
leytið" og ótrúlega oft gengur það
eftir hvort sem það er sígandi sól
eða öðrum breytingum í náttúrunni
að þakka eða einhveijum óþekkt-
um öflum. Ég gætti þess að vera
á álitlegasta veiðistaðnum klukkan
sjö, virti fyrir mér þetta fallega
vatn og forðaðist allan flýti, reyndi
að sannfæra sjálfan mig um að
mér lægi ekkert á, það væri ég sem
ætlaði að taka fískinn á taugum,
ef einhver væri, en hann ekki mig.
Ekkert óðagot. Hylurinn var
Leynivopnið
um sem alltaf geymdu físk og
suma stóra.
Það vottaði ekki fyrir lífsmarki
og eftir því sem yfirborð ár-
straumsins varð kyrrara þeim mun
órórra varð mér. Tíminn leið. Átti
ég að trúa því? Fjórir fískar fyrir
hádegi, síðan enginn og klukkan
langt gengin átta.
Of snpmmt var að örvænta.
Þetta var stærsti hylurinn í ánni
og oft fískur við móhellubrúnina
undir háa bakkanum þar sem síma-
strengurinn liggur yfír, líka út af
torfunefínu við beygjuna. í þessum
hyl skyldi ég að seiða upp físk
hvað sem það kostaði og vera hér
út tímann ef því væri að skipta.
Þetta var gjöfulasti staður árinnar,
það sýndu veiðiskýrslur undanfar-
inna ára.
Klukkan varð hálf níu. Aðeins
eitt stálpað síli hafði álpast á
öngulinn. Silungurinn, sem nóg
átti að vera af hér, gaf sig ekki
einu sinni til. Veiðileysa reynir á
þolinmæði og stillingu. Það var svo
Ifm
Verslar þú á hagkvæman hátt?
Ertu búm að fara búð ur búð?
Svo fæst varan íiistanum
ogeródýrari!
Listinn er yfir 1000 síður með
tískufatnaði, búsáhöldum,
verkfærum o.fl. o.fl.
PONTUNARSIMI 52866
sem ekki afleitt að
hafa íjóra físka eftir
daginn en andskoti
var þetta skrýtið. Hér
átti að vera vís veiði.
Veiðigæfan var
hvikul. Mestu skipti
að láta ekki fiskleysið
koma sér úr jafnvægi,
slíkt sæmdi ekki
„sönnum veiði-
manni“. En trúin og
sannfæringin var að bila.
Klukkuna vantaði tuttugu
mínútur í níu og aðeins far-
ið að bregða birtu.
Hvað höfðu strákamir
sagt um daginn? Að margir
færu framhjá Stekkjarhyln-
um, nenntu ekki þangað
niður eftir. En þar fengu
þeir stórveiði fyrir hálfum
mánuði. Þetta var dijúgur
veiðistaður þótt hann léti
lítið yfir sér.
Ég yrði sjö mínútur að
aka þangað. Næði að veiða
síðustu tólf mínúturnar. Mér
var fyllilega ljóst að svona
hugsuðu aðeins „stressaðir
veiðimenn" en skítt með
það.
Á leiðinni í bílnum minntist ég
agnsins sem félagamir ræddu um
í hádeginu milli þess sem þeir tróðu
gúlinn fullan af „þrumara" og lifr-
arpylsu.
„Devoninn, maður. Devon er það
sem gildir. Kasta þvert á straum-
inn og láta reka án þess að spóla
inn, draga aðeins slakann og á
miðju rekinu tekur hann. Þeir era
bestir í sænsku fánalitunum.“
Já, devon var eina vonin. Ég var
áreiðanlega með trésíli í gömlu
veiðitöskunni. Það var að vísu rautt
ogjgult en ekki sakaði að reyna.
Eg steig fastar á bensíngjöfína
og græddi hálfa mínútu á aksturs-
leiðinni, stökk út úr bflnum, hent-
ist aftur fyrir hann, reif upp skott-
ið, fálmaði ofan í töskuna og fann
trésílið þegar öngullinn stakkst á
kaf í vísifingurinn.
Blóðið lagaði úr fingrinum en
ég fékkst ekki um það, blóð boð-
aði veiði og honum skyldi fá að
blæða þeim silfraða að mér heilum
og lifandi. Ég þræddi gimið tvö-
falt gegnum augað. Hnútur hertur
í blóði hlyti að halda, hugsaði ég,
bætti þó við einu bragði til öryggis.
Ég stikaði upp fyrir ólgumar,
kastaði og gætti þess að fara eftir
fyrirmælunum, láta reka og draga
slakann. Hver taug var þanin, ég
hélt niðri í mér andanum. Agnið
nálgaðist óróann í miðri ánni þar
sem hún bólgnaði af stórgrýti í
botninum ... ég fann högg á stang-
artoppinn, brá ósjálfrátt við - hafði
beðið eftir þessu lengi.
Ég tók fast á fiskinum en hann
var sterkur og aðstæður honum í
hag. Straumurinn var þyngri en
hann sýndist, áin breið og nóg
rými en ekki miklar festur. Ég
reyndi að komast niður fyrir laxinn
en hann lét sig jafnharðan sakka,
tökustaðurinn var nú Iangt fyrir
ofan okkur. Hvoragur vildi vægja
en smám saman dró af lónbúanum
og þegar fór að grynnka tókst mér
að sveigja hann að landi. Þetta
reyndist kokgleyptur 9 punda
hængur.
Klukkuna vantaði tvær mínútur.
Ég næði að kasta áður en tíminn
rynni út; hraðaði mér upp eftir,
kastaði og fór að öllu sem fyrr. Á
nákvæmlega sama stað og áður
stöðvaðist rennslið og ég var aftur
fastur í físki sem hagaði sér öld-
ungis eins og sá fyrri. Tveir laxar,
nákvæmlega jafnstórir, lágu á
bakkanum í kvöldhúminu.
Leynivopnið var fundið.
Er hægt að lýsa skynhrifum sjónar með nokkrum einföldum mynstr-
um?
VÍSINDIÆ; minnib skrifab meb
myndletrif
Frununyndir
sjónskynjunar
FLESTAR frumur líkamans eru sérhæfðar til þess að takast
á við ákveðin verk, sem þarf til viðhalds eðlilegri likamsstarf-
semi. Þær frumur í heilaberkinum, sem túlka sjónmerki frá
augunum, eru engin undantekning hér á. Fyrir rúmum þrjá-
tíu árum sýndu vísindamennimir Hubel og Wiesel fram á að
frumur á sjónarsviði heilans eru sérhæfðar til að greina
ákveðin örvunarmynstur. Hlutir í umhverfinu örva því frum-
ur sjónarsvæðisins á mismunandi hátt. Hvernig ákveðinn hlut-
ur örvar frumurnar fer eftir lögun hans og ljósstyrk. Nú í
lok nóvember birtu japanskir vísindamenn niðurstöður athug-
ana sem benda til þess að túlka megi skynhrif sjónfruma sem
viðbrögð við einungis takmörkuðum fjölda einfaldra tvívídd-
armynstra. Ef tOgátan er rétt má segja að þessi einföldu
mynstur séu það stafróf sem sjónminni okkar er skrifað með.
eftir Sverri
Ólafsson
Það er ekki rétt að líta á sjón-
arsvæði heilans sem risa-
stórt safn frama sem sameigin-
lega taka þátt í því að greina
hvem sjáanlegan hlut. Hver
■mbmmh frama bregst
einungis við
áhrifum hluta
af ákveðinni
stærð og lögun.
Örvun sér-
stakra frama
segir því fyrir
um eðli og eig-
inleika þess hlutar sem horft er
á. Um margra ára skeið hafa
vísindamennirnir sýnt öpum
mikinn Q'ölda mynda, af öllu
mögulegu úr náttúra og samfé-
lagi. Á sama tíma hafa þeir
mælt áhrifín sem myndirnar
hafa á mismunandi framur á
sjónarsvæði heilans.
Japönsku vísindamennirnir
hafa stuðst við nokkurs konar
einföldunaraðferð sem byggist á
því að reyna að skiptá mynd-
unum niður í þá grannþætti sem
þær samanstanda af. Þetta er
erfítt og tímafrekt starf, þar sem
það er engan veginn ljóst hvem-
ig leita á eftir framþáttum
hverrar myndar. Þeir hafa leitað
eftir reglulegri og einfaldari
mynstram sem hafa sömu áhrif
á sjónframumar og upphaflegu
myndirnar gerðu. I sumum til-
fellum hefur þeim tekist að
framkalla sterkari áhrif en þeim
tókst með frammyndinni. Það
sem kemur mest'á óvart er sú
staðreynd að vísindamönnunum
hefur tekist að framkalla öll
framuviðbrögð upphaflegu
myhdanna með því að notast við
takmarkaðan fjölda einfaldra
mynstra.
Það svæði heilans sem vís-
indamennirnir athuguðu nefnist
„inferotemporal cortex“,
skammstafað IT. Það hefur
lengi verið skoðun fræðimanna
að þessi hluti heilabarkarins sé
nátengdur þeim hluta tauga-
kerfísins sem gegnir sérstöku
hlutverki til stuðnings minnis-
ins. Aukin þekking á starfsemi
þessa svæðis stuðlar því ekki
einungis að betri skilningi á
starfsemi sjónskynjunar heldur
getur hún einnig varpað nýju
ljósi á það hvernig sjónreynsla
okkar er varðveitt í minninu.
Ekki er ljóst hvaða ferlar það
era sem leiða til þeirrar framu-
skipunar IT sem er forsenda
fyrir þeim áhrifum sem hér hef-
ur verið lýst. Trúlegt er að þeir
séu að einhveiju leyti erfða-
fræðilegs eðlis og að ákveðin
frumumynstur séu því fyrir
hendi í heilanum þegar við fæð-
umst. Engu að síður er líklegt
áð flest taugaframutengsl verði
til fyrir tilstuðlan þeirrar sjón-
reynslu sem við verðum fyrir á
fyrstu áram ævinnar.
Nú þegar hafa vísindamenn
víðsvegar um heim hannað
stærðfræðileg líkön sem sýna
hvemig mismunandi tauga-
mynstur geta myndast á grund-
velli þeirrar samsvöranar sem
er á milli sjónhrifanna sem
taugakerfíð verður fyrir. Það
yrði að teijast frábær árangur
þeirra líkana ef þeim tækist að
sýna fram á myndun þess
„myndleturs“ sem japönsku vís-
indamennirnir hafa fundið.