Morgunblaðið - 31.01.1993, Blaðsíða 6

-SsJfe
HEIMSPEKIN
ER NAUÐSYNLEG
LIFINU!
ettir ðnnu Sveinbjnrnardóttur
HVER er tilgangur lífsins?
Þetta er spurning sem flest-
ir velta fyrir sér einhvern
tíma á lífsleiðinni. Þeir sem
takast þó einna helst á við
þessa spurningu eru heim-
spekingar. A þessu ári mun
ung íslensk kona, Sigríður
Þorgeirsdóttir, verja dokt-
orsritgerð sína í heimspeki.
Hún er fyrsta íslenska kon-
an sem hlýtur doktorsgráðu
í heimspeki. Sigríður var
stödd hér á landi á dögunum
til þess að flytja fyrirlestur
um kvennasiðfræði og hug-
myndafræði Kvennalistans.
Morgunblaðið hafði þá sam-
band við hana til þess að
forvitnast um efni fyrirlest-
ursins og önnur heimspeki-
leg hugðarefni Sigríðar.
Eftir stúdentspróf var Sigríður
eina önn í guðfræði við Há-
skóla íslands. Síðan rak
ævintýraþráin hana til Bandaríkj-
anna þar sem hún fór í heimspeki-
nám. Þar lagði hún stund á evrópska
heimspeki. Að loknu BA-prófi frá
Boston University lá leiðin til Þýska-
lands. Þar nam hún við Freie Uni-
versitat í Berlín og mun verja dokt-
orsritgerð sína við háskólann í febr-
úar.
- Hvers vegna varð heimspeki
fyrir valinu?
„Ég hugsaði með mér að ég ætti
eingöngu þetta eina líf og langaði
til þess að gera eitthvað sem mér
fyndist einhvers virði. Að baki við-
leitni heimspekinga til þess að skilja
og túlka lífið og tilveruna liggur enn
’ sem fyrr þörf til að spyijast fyrir
um tilgang lífsins. Til hvers er ég
hérna og hvað á ég að gera við líf
mitt? Það er kannski spuming hvers
vegna maður heldur þessu til streitu
af því að þetta er ekki auðvelt.
Eg hef trú á að heimspekin sé
nauðsynleg í okkar lífi og okkar
'samfélagi. Núna er til dæmis aukinn
áhugi á henni hér á íslandi og ég
tel það mjög gott. Fólk hefur séð
að efnishyggja síðasta áratugar veit-
ir ekki lífsfyllingu og fólk er mjög
leitandi. íslenskir heimspekingar
hafa verið mjög duglegir við að koma
heimspekinni út til almennings. Og
það ér aðdáunarvert, ekki síst þegar
tekið er tillit til þess hvemig veist
hefur verið að mennta- og uppeldis-
kerfinu að undanfömu. Ég er hrædd
um að sú atlaga eigi eftir að koma
illilega aftan að okkur þegar fram
í sækir.
Sigridur Þorgeirsdóttir, ffyrsta islenska konan sem hlýtur
doktorsgáóu i heimspeki, rœðir
um rannsóknir sínar á
Nietzsche og heimspekilega sýn kvenna
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
Ég hef að undanförnu verið að
rannsaka hugmyndafræði Kvenna-
listans. Það mætti gera meira af því
að grennslast nánar fyrir um þær
hugmyndir sem aðrir flokkar leggja
til grundvallar málflutningi sínum
til þess að draga fram fjölbreytni
og þær mótsagnir sem þeir em bún-
ir að flækja sig í. Þannig mætti graf-
ast fyrir um raunverulegan mál-
flutning þeirra og markmið. Ég held
að slíkar rannsóknir gætu verið til
góðs fyrir pólitíska umræðu hér á
landi.
í Þýskalandi starfa til dæmis
nefndir á vegum stjórnmálaflokk-
anna sem rannsaka gildismat og
grundvallarstefnu þeirra og Iajga þau
að aðstæðum hveiju sinni. A þann
hátt getur heimspekin hjálpað til í
pólitískri umræðu, en það má ekki
gleymast að heimspekileg hugsun
er í eðli sínu gagnrýnin hugsun. Því
miður virðist mér allt of lengi hafa
verið tilhneiging til að óttast gagn-
rýna hugsun og setja hana til jafns
við niðurrif. Gagnrýni er til þess að
setja hlutina í rétt samhengi og at-
huga hvað raunverulega skiptir máli.
Fyrir mér er samasemmerki á milli
hugsunar og gagnrýni. En hér á
landi eru þau málefni sem eru til
umræðu iðulega svo persónubundin.
Stundum óttast ég að vegna smæðar
þessa þjóðfélags sé ekki hægt að
vera málefnalegur.
En heimspekileg hugsun getur
hjálpað fólki til að skilja fleiri hluti
en stjórnmál, til dæmis listir, vísindi
og trú, og hlutverk þeirra í menn-
ingu okkar yfirleitt. Heimspekin
getur þannig unnið ákveðið skýr-
ingarverk."
Hugleiðingar um
kvennasiðfræði
Sigríður hélt um miðjan janúar
fyrirlestur er nefndist „Er til kvenna-
siðfræði?" I þessum fyrirlestri fjall-
aði hún um hugmyndir bandaríska
þroskasálfræðingsins Carol Giliigan
um siðgæði kvenna og þýðingu þess
fyrir Kvennalistann.
Carol Gilligan gaf út bók í byijun
níunda áratugarins er bar titilinn
„Hin röddin“ eða „In a Different
Voice“. í bókinni reyndi Gilligan að
sýna fram á að konur og karlar
hefðu ólíkar hugmyndir um siðgæði.
Hún taldi umhyggjusiðfræði kven-
læga en réttlætissiðfræði karllæga.
Hugmyndir hennar komu af stað
mikilli umræðu og höfðu sterk áhrif
á kvennapólitík og þróun mæðra-
hyggjunnar. Það eru þessi tengsl
milli siðfræðihugmynda Gilligan og
hugmyndafræði Kvennalistans sem
Sigríður skoðar í fyrirlestri sínum.
- Hvemig atvikaðist það að þú
hófst rannsókn á siðfræði kvenna?“
„Feminískar rannsóknir hafa ekki
verið mín sérgrein í heimspekinám-
inu en mig hefur alltaf langað til
þess að gera eitthvað í þessum efn-
um. Ég fékk síðan styrk á síðasta
ári frá Rannsóknarstofu í kvenna-