Morgunblaðið - 13.02.1993, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. FEBRÚAR 1993'
Forsetí hæstaréttar Eistlands
Ekki pólitískur vilji
í fyrri sljórn til
að fá botn í málið
RAIT Maruste, forseti Hæstaréttar Eistlands, segir að ekki hafi verið
pólitískur vilji hjá fyrri ríkisstjóm landsins til að kanna hvað hæft væri
í ásökunum um að Eðvald Hinriksson hefði gerst sekur um stríðsglæpi
árið 1941. Maruste kvað í samtali við Morgunblaðið nauðsynlegt að
ljúka málinu, heiður Eistlands sem réttarríkis væri í húfi.
Maruste sagði það til marks um
breytt viðhorf stjómvalda frá því í
fyrra að nú hefði Mart Laar, skjal-
fræðingur og forsætisráðherra, falið
tveimur sagnfræðingum að kanna
mál Eðvalds og önnur slík mál. Ef
niðurstaða sagnfræðinganna gæfí
tilefni til yrði tekin pólitísk ákvörðun
um að halda áfram. Rannsóknin yrði
þá falin ríkissaksóknara Eistlands
eins og vera bæri.
Maruste tók við embætti fyrir ör-
fáum mánuðum og hefur einkum
unnið að undirbúningi nýrra réttar-
farslaga. Segist hann hafa farið til
Bretlands og Bandaríkjanna til að
kynna sér þau mál. Samvinna
Eystrasaltsríkjanna sé lítil á því sviði.
Maruste hefur kynnt sér mál Eðvalds
Hinrikssonar með viðræðum við for-
vera sinn í embætti forseta hæsta-
réttar, Jaak Irikal, og við dómsmála-
ráðherra landsins, Kaito Kammu.
Kvartað yfir
að geta ekki
nýtt þjónustu
PÁLL Þorsteinsson, fram-
kvæmdastjóri íslenzku síma-
þjónustunnar, segir að algeng-
ara sé að fólk hringi í fyrirtæk-
ið og kvarti yfir að geta ekki
nýtt sér þjónustu þess en að
kvartað sé vegna þess að ungl-
ingar liggi í símanum. í Morg-
unblaðinu sl. fimmtudag kom
fram að brögð væru að því að
foreldrar létu setja lás á símann
hjá sér vegna stöðugra hring-
inga yngri kynslóðarinnar í
þjónustusíma.
Íslenzka símaþjónustan, sem
er í eigu Miðlunar hf. og hol-
lenzka fyrirtækisins Teleworld,
rekur um 20 þjónustusímalínur.
Þar á meðal er upplýsingasíminn
99-1000 og símalínur með kyn-
fræðslu, rómantískum sögum og
stjömuspá.
Páll Þorsteinsson segir að hann
sé ekki hissa á að sumir láti loka
fyrir þessa þjónustu. „Það er hins
vegar miklu meira um að við fáum
símtöl frá fólki, sem spyr af hverju
það getur ekki notað þessa þjón-
ustu.“ sagði Páll.
M.a. bar þá á góma hvers vegna
ekki fóru fram nein réttarhöld yfir
Eðvald Hinrikssyni í Eistlandi þótt
KGB hefði rannsakað mál hans árið
1961. Ekki virðist það nægjanleg
skýring að Eðvald hafi verið fjar-
staddur því aðrir Eistlendingar voru
dæmdir á þessum tíma þótt þeir
væru víðs fjarri. Irikal sagði í sam-
tali við blaðamann á síðasta ári að
Eðvald hefði verið einn grunaður í
sínu máli en í hinum hefðu sakbom-
ingar verið tveir eða fleiri og þá ein-
hveijir innan seilingar. Þetta hefði
nægt til að málið gegn Eðvald var
ekki til lykta leitt.
Maruste hefur aðra skýringu og
ber hann dómsmálaráðherrann fyrir
henni. KGB hafi haft sérstakan
áhuga á Eðvald vegna upplýsinga
sem hann bjó yfír eftir að hafa yfír-
heyrt kommúnistaleiðtogann Karl
Sáre haustið 1941. KGB hafí beitt
sér fyrir því að Sovétmenn fengju
Eðvald framseldan frá íslandi. Þessi
sérstaki áhugi hafí með einhveijum
hætti leitt til þess að málinu lauk
ekki 1961. Þess má geta að þessi
skýring kemur heim og saman við
það sem Eðvald hefur sjálfur ítrekað
sagt að Sovétmenn hafí haft horn í
síðu sinni vegna Sáre-málsins. Mar-
uste neitaði því hins vegar að hægt
væri að fullyrða að Sáre-málið hefði
verið eina ástæða KGB til eltast við
Eðvald.
Nauðganir hermanna í fyrrverandi Júgóslavíu
Morgunblaðið/Þorkell
Mótmælin undirbúin
FULLTRÚAR kvenna á undirbúningsfundinum að Hallveigarstöðum.
Mótmæli á Austurvelli
17. febrúar næstkomandi
KVENFÉLAGASAMBAND íslands, Kvenréttindafélag íslands og
Kvennalistinn boðuðu til fundar með fulltrúum kvenna úr öllum
stjórnmálaflokkum, friðarsamtökum, frá Stígamótum, Kvennaat-
hvarfi og formanni íslensku Nordisk Forum nefndarinnar á miðviku-
dag. Á fundinum var ákveðið að efna til mótmælastöðu á Austur-
velli miðvikudaginn 17. febrúar kl. 17.15, til að taka þátt í sameigin-
legum mótmælum kvenna í Evrópu gegn ofbeldi á konum og börn-
um í fyrrum Júgóslavíu, sem eigi sér stað með kerfisbundnum nauðg-
unum serbneskra hermanna á múslimakonum.
Fulltrúar kvenna munu afhenda ur eru hvattar til að taka þátt í
forsætisráðherra mótmælabréf og
eiga síðan samverustund í Dóm-
kirkjunni með séra Auði Eir Vil-
hjálmsdóttur þar sem beðið verður
fyrir fómarlömbum. Ennfremur
var ákveðið að hvetja konur alls-
staðar á landinu til að setja ljós út
í glugga á sama tíma.
Um síðastliðin mánaðamót bár-
ust bréf til þessara þriggja íslensku
kvennasamtaka frá stallsystrum
þeirra í Danmörku, Noregi og
Frakklandi, þar sem íslenskar kon-
mótmælum kvenna í Evrópu. En
þennan sama dag munu konur
mótmæla með ýmsum hætti í fleiri
höfuðborgum Evrópu, meðal ann-
ars með þvf að senda mótmælabréf
til forseta og ríkisstjóma stríðsað-
ila, eins og íslensku kvennasamtök-
in munu líka að gera.
Á fundinum kom fram að mikil
reiði er meðal kvenna í Evrópu og
17. desember sl. sendi þing Evrópu-
bandalagsins frá sér ályktun, þar
sem þessar kerfísbundnu nauðgan-
ir eru harðlega fordæmdar. Fund-
arkonur sögðu að fyrir lægju þús-
undir vitnisburða um þessar nauðg-
anir frá konum sem komnar em í
flóttamannabúðir. Samkvæmt nýj-
ustu fréttum em 300 böm þegar
fædd í kjölfar nauðgana, en konun-
um er haldið föngnum í sérstökum
búðum þar sem þeim er nauðgað
kerfísbundið og haldið þar til fóst-
ureyðing er út úr myndinnL
Úndirbúningshópurinn á íslandi
hvetur allar konur til að taka þátt
í mótmælunum og gerir kröfur til
að litið sé á nauðganir af þessu
tagi sem stríðsglæpi, svo að
ákveðnir aðilar verði dregnir fyrir
dómstóla og tryggður verði að-
gangur að sjóðum til að stofna
móttökustöðvar fyrir þessar konur
og böm, sem nú em útskúfaðar frá
sínu fólki og bömum þeirra hafnað
frá upphafí.
íslenska heilsufélagið undirritar samninga við Litháa
4-500 milljóna lyfjaverk-
smiðja í gagnið eftir ár
UNDIRRITAÐIR hafa verið samningar um stofnun hlutafélags i eigu
íslenska heilsufélagsins hf. og hinnar ríkisreknu stofnunar Santariskes
State Pharmacy í Vilnius í Litháen. Hlutafélagið, sem heitir Ilsanta,
mun reisa og reka 4-500 milljóna króna lyfjaverksmiðju í Litháen og
á sú verksmiðja að komast í gagnið eftir um ár. Verksmiðjan mun
anna innanlandsþörf Litháa á dreypilyfjum en jafnframt eiga að vera
til staðar möguleikar á útflutningi á þessum lyfjum til nágrannaland-
anna og annara Evrópulanda.
Grímur Sæmundsen, fram-
kvæmdastjóri ísienska heilsufélags-
ins, segir að samhliða þessum samn-
ingi hafí heilbrigðisyfírvöld í Litháen
fallist á að gefa út staðla í tengslum
við starfsemi hins nýja hiutafélags.
„Með þeim samningi skuldbinda Lit-
háar sig til að nota vestræna staðla
Sameining byggingamanna og málm- og skipasmiða
Markmiðið bætt þjónusta
og betri nýting fjármagns
SAMEINING Sambands byggingamanna (SBM) og Málm- og skipa-
smiðasambands íslands (MSI) sem nú er til umræðu mun að mati
forsvarsmanna þessara samtaka stuðla að betri nýtingu á fjár-
magni, markvissari kjarasamningum og betri þjónustu við félags-
menn. Þá telja þeir að sterkari heild muni hafa meiri áhrif á ákvarð-
anir stjórnvalda í atvinnumálum.
Framkvæmdastjórn SBM og mið-
stjórn MSÍ undirrituðu viljayfírlýs-
ingu 17. nóvember sl. um að fram
færi umræða um sameiningu sam-
bandanna. Að sögn Þorbjörns Guð-
mundssonar í framkvæmdastjóm
Sambands byggingamanna, er fyr-
irhuguð sameining hluti af upp-
stokkun á skipulagi Alþýðusam-
bandsins, sem komst að þeirri nið-
urstöðu á haustþingi sínu að leggja
áherslu á stækkun félagaeininga,
til að samræma þjónustu og kjör
allra félagsmanna.
Aukin áhrif innan Evrópu
Þorbjöm segir einnig, að til að
eiga þess kost að hafa áhrif innan
evrópsku byggingamannasamtak-
anna, verði þessir aðilar að styrkja
stöðu sína með öflugri samtökum.
„Við höfum verið í nánu norrænu
samstarfí, en fyrir rúmu ári gekk öll
norræna byggingamannablokkin inn
í þá evrópsku. Okkar norrænu sam-
starfsaðilar sáu fram á, að til þess
að eiga einhvem kost á að hafa áhrif,
urðu þeir að ganga þar inn.“
Jákvæðar undirtektir
Þorbjörn segist hafa fengið já-
kvæðar undirtektir hjá formönnum
allra félaga. „Sameining lífeyris-
sjóðanna í vor tókst mjög vel, sem
styrkir frekari sameiningu.“
— Hvað mælir á móti?
„Menn óttast aukna miðstýringu,
en til að koma í veg fyrir hana,
verður að breyta skipulagi og dreifa
ákvörðunarvaldi."
Sameining Sambands bygginga-
manna og Málm- og skipasmiða-
sambands íslands verður rædd á
sameiginlegum fundi sambands-
stjóma og formanna sambandanna
í dag, laugardag, á Suðurlandsbraut
30, kl. 9.30.
yfír framleiðsluna sem er mikilvægt
vegna fyrirhugaðs útflutnings frá
Litháen til annara landa," segir
Grímur. Samningur sá sem hér um
ræðir var undirritaður af Ólafí B.
Thors stjómarformanni íslenska
heilsufélagsins samhliða samningn-
um um hlutafélagið. Heilbrigðisráð-
herra Litháens ætlaði að koma hing-
að til lands til að undirrita samning-
inn um staðlana en af því gat ekki
orðið vegna forsetakosninga sem
verða í landinu á sunnudag. Yfírlög-
fræðingur ráðuneytisins kom hins-
vegar hingað með samninginn undir-
ritaðan af- ráðherranum.
Hagkvæmniathugun
Grímur segir að næstu skref í
málinu verði þau að ljúka, hag-
kvæmniathugun fyrir verksmiðjuna
en henni á að ljúka í mars. Þar
næst verða viðræður við alþjóðlegar
lánastofnanir um fjármögnun verk-
efnisins. „Hér er um að ræða alþjóð-
legar stofnanir sem hafa það verk-
efni að byggja upp efnahag í þessum
heimshluta og það er mikilvægt að
verksmiðjan sé ekki aðeins gjaldeyr-
issparandi fyrir Litháa heldur einnig
gjaldeyrisskapandi í gegnum útflutn-
ing,“ segir Grímur. „Sú tækni sem
nú er notuð við þessa lyfjafram-
leiðslu í Litháen er orðin 50 ára göm-
ul.“
Hvað varðar möguleika Litháa á
að fiytja út framleiðslu verksmiðj-
unnar segir Grímur að þeir séu tölu-
verðir því kostnaður við framleiðsl-
una verður lágur þar sem laun eru
lág í landinu. Einnig beri að geta
þess að um tvö framleiðsluferli verði
að ræða, það er annarsvegar plast-
pokana sjálfa, einnota og umhverfis-
væna, og hinsvegar vökvan í þá.
Hægt er að selja þetta saman eða
hvort fyrir sig.
Gengið frá samning
ÓLAFUR B. Thors og Viktor
Rutkauskas staðgengill he
brigðisráðherra Litháen efl
undirritun samningsins.
íslensk vika
í Amsterdam
Rotterdam. Frá Kristni Þorsteinssyni.
HELGI Ágústsson sendiherra
setti á fimmtudagskvöld ís-
landsviku sem fram fer þessa
dagana á vegum Flugleiða í
Amsterdam. Viðstaddir voru
m.a. borgarstjóri Amsterdam,
Van Thijn og Markús Örn
Antonsson, borgarstjóri
Reykjavíkur. Þetta er í fyrsta
skipti sem slík landkynning fer
fram í Amsterdam, að sögn
Emils Guðmundssonar, full-
trúa Flugleiða í borginni.
Reykjavíkurborg hefur ásamt
fleiri aðilum lagt fé til þessarar
landkynningar og flutti Markús
Örn Antonsson ávarp á opnunar-
kvöldinu. Þar sýndu einnig Mód-
elsamtökin íslenskan ullarfatnað
og Ingunn Ósk Sturludóttir söng-
nemi í Hollandi söng íslensk þjóð-
lög við undirleik Daníels Þor-
steinssonar. Boðið var upp á ís-
lenskan mat sem íslensk útflutn-
ingsfyrirtæki lögðu fram og var
ásóknin slík að færri komust að
en vildu.