Morgunblaðið - 21.03.1993, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. MARZ 1993
Maður
platar elcki
Kristján Jóhannsson óperusöngvari
ræðir feril sinn frá díselstillingar-
verkstæði á Akureyri inn á svið
Metropolitan-óperunnar í New York
eftir Korl Blöndol, myndir Stefonía Þorgeirsdóttir
KRISTJÁN Jóhannsson hefur hafið þetta ár með látum.
Undanfarnar vikur hefur hann sungið í tveimur óperum,
II Trovatore og Cavalleria Rusticana, á sviði Metropolitan-
óperunnar í New York og eftir fyrstu sýningu hans á þeirri
síðarnefndu fyrir einni viku risu áhorfendur á fætur þegar
þeir klöppuðu hann upp. Aðeins hljómsveitarstjóranum
var klappað jafn mikið lof í lófa. Að auki verður nafn
hans nú fyrsta sinni í alþjóðlegri óperuhandbók, sem kem-
ur út á næstunni á ensku, ítölsku og þýsku og nær yfir
helstu stórsöngvara sögunnar. Ekki lítill frami fyrir Norð-
lending, sem fyrir einum og hálfum áratug sá fram á að
verja ævinni undir bílum á verkstæði sínu á Akureyri.
Fyrir framan búningsher-
bergi S8 stendur hjörð
fréttamanna, ljósmynd-
ara og kvikmyndatöku-
manna, sem bíður þess
að dyrnar merktar „ónáðið ekki“
opnist. Á hurðina hefur verið skrúfað
spjald, sem á stendur KRISTIAN
JOHANNSSON. „Gátu þeir ekki einu
sinni skrifað nafnið hans rétt,“ spyr
einhver í þvögunni. Annar veltir því
fyrir sér hvort hetjutenórinn, sem er
fyrir innan dymar að skola af sér
farða og hafa fataskipti eftir frum-
raun sína á sviði Metropolitan-óper-
unnar í New York, hafi verið klapp-
aður upp með meiri látum en með-
söngvarar hans. Niðurstaðan verður
sú að fagnaðarlætin hafí síst verið
minni og jafnvel ívið meiri. Utsend-
ari Morgunblaðsins hugsar með sér
að vitaskuld ættu forráðamenn hvers
óperuhúss að koma sér upp desibel-
mæli til að skera úr um svona atriði.
Þá gengur Siguijóna Sverrisdóttir,
eiginkona Kristjáns, fyrir hom og
spyr hvort „við eigum ekki bara að
ryðjast inn“. „Það er auðvelt fyrir
þig,“ tautar einhver um leið og hún
lokar á eftir sér dyranum framan í
þyrpinguna.
Jæja, Kristján, hvernig gekk?
Loks er söngvarinn tilbúinn, dyrn-
ar opnast og inn streymir hópurinn.
í búningsklefanum era fyrir Kristján
ásamt Sigurjónu og móður sinni,
Fanneyju Oddgeirsdóttur. Úti fyrir
stendur fjöldi vina og vandamanna,
en þeir mega bíða á meðan fjölmiðl-
ar heimta sitt.
Kristján tekur brosandi á móti fjöl-
miðlafólkinu, en smám saman mynd-
ast vandræðalegþögn og hafa frétta-
haukarnir ekki einu sinni rænu á að
óska honum til hamingju, þar til einn
þeirra brýtur loks ísinn: „Jæja, Krist-
ján, hvemig gekk?“
Velgengni Kristjáns Jóhannssonar
hefur verið nokkurn veginn ósiitin
frá því hann hóf feril sinn fyrir um
15 áram. Margir vilja segja að hann
hafi náð merkasta áfanga ferils síns
er hann kom fyrsta sinni fram á
sviði Metropolitan-óperunnar laugar-
daginn 20. febrúar. Eða eins og
Manueia Hoelterhoff, gagnrýnandi
dagblaðsins The Wall Street Journ-
al, orðaði það í viðtali við Morgun-
blaðið: „Það að koma fram í Metro-
politan-óperanni gefur til kynna að
þú sért kominn í fremstu röð.“
Kristján hefur lofað viðtali eftir
eina sýninguna. í þann veginn, sem
spjallið á að hefjast, byrjar að snjóa
á Manhattan. Lítil snjókornin era
óratíma að falla til jarðar milli háhýs-
anna og bráðna við snertingu.
Kristján býr í hótelíbúð á vestur-
hlið eyjarinnar, nokkrum götum fyrir
ofan óperuna. ímyndunaraflið hleyp-
ur af stað og bleikar svítur hlaðnar
gylltum englum og ostralaga baðkör-
um með gullslegnum krönum birtast
í hillingum. Þegar inn kemur blasir
hins vegar við látlaust, veggfóðrað
herbergi. Hvorki íburður né of-
hleðsla. Á borði iiggur blómvöndur.
Kristján tekur af sér hatt og frakka
og tekur til máls.
Hæst skrifaða óperuhús í
veröldinni?
„Það að stíga á sviðið í Metropolit-
an hefur mikla merkingu því að
Metropolitan-óperan er mjög hátt
skrifuð, jafnvel hæst skrifaða óperu-
húsið í veröldinni í dag, þótt það
verði alltaf álitamál," segir Kristján.
Kristján hylltur á sviðl Metrópolitan
að lokinni sýningu á II Trovatore.
Kristján ásamt konu slnni sigurjonu
Sverrisdóttur og móður, Fanneyju
Oddgeirsdóttur.
„Metropoiitan-óperan er öðruvísi
rekin en önnur hús, til dæmis Vínar-
óperan eða Alla Scala, þannig að það
fylgir því meiri auglýsing og þungi
að komast þar að en á hinum stöðun-
um.“
Aðalsöngvarar eru yfirleitt ekki
fastráðnir hjá Metropolitan og söngv-
arar komast þar að með því að syngja
fyrir. „Ég söng tvisvar fyrir,“ segir
Kristján. „í fyrra skiptið var of
snemmt. Það var milli ’85 og ’86.
Þá var ég ekki tilbúinn að syngja á
Metropolitan, en ég varð mér ekki
til skammar og þá fannst þeim ég
vera efni. Síðan söng ég aftur og
þá fyrir Levine [núverandi stjórn-
anda óperannar]. Því næst vakti ég
mikla lukku í Chicago tvö ár í röð.
í fyrra skiptið var liststjórnandi
Metropolitan í salnum til að njósna
um mig og það leið ekki nema nótt-
in, þá var búið að ráða mig. Á endan-
um var ég í raun ráðinn til Metro-
politan vegna orðstírs míns í óperu-
heiminum og þurfti ekki að syngja
fyrir.“
I fótspor Carusos, Björlings og
Pavarottis
Þegar Kristján kom fram í hlut-
verki Manricos í II Trovatore fetaði
hann í fótspor Enricos Carusos, Jussa
Björlings og Lucianos Pavarottis,
sem allir hafa sungið þetta hlutverk
á fjölum Metropolitan. Kristján sagði
að vitneskjan um forvera sína hefði
ekki aukið þrýstinginn: „En ég veit
af því og veit að ég verð að gera
eins vel og þeir eða betur. Ég geri
mér grein fyrir því að þú platar ekki
fólkið. Fólkið hefur hlustað á þessa
söngvara, það þekkir það besta,
þannig að þú verður að standa þig.
En það truflar mig ekki að vita af
þeim, nema síður sé.“
Kristján segir að söngur sinn hafí
breyst á undanförnum árum og hann
leggi síst minni áherslu á listræna
túlkun en kraft. „Þetta má í raun
kalia þroska listamanns. Ég hef lagt
dálitla rækt við veikan söng og blæ-
brigði og lit í flutningi. Þetta er nokk-
uð, sem kemur með reynslunni. Yngri
söngvara með mikla og stóra rödd
er tamt að þrusa dálítið mikið og
nota kraftinn, en með þroska og
reynslu fer maður að prófa aðra og
nýja hluti.
Fyrir mér er það aðalatriðið að
setja sig í spor söguhetjunnar og síð-
an kemur söngurinn af sjálfu sér,“
segir Kristján og bætir því við að
hann fari ekki eftir því hvernig aðrir
hafi túlkað hlutverk þegar hann und-
irbýr sig. „Það eru mörg ár síðan
ég hef hlustað á aðra söngvara. Ég
hlustaði mikið á aðra tenóra þegar
ég var að byija í námi fyrir tólf eða
fimmtán árum, en svo steinhætti ég
því. Og það er líka svolítið athyglis-
vert við minn feril — ekki bara að
ég komi frá íslandi og olnbogist þetta
áfram af eigin rammleik án þess að
hafa mikið á bak við mig — að menn
eru alltaf að reyna að staðsetja
söngvara einhvers staðar, hann
syngur eins og þessi eða hinn, en
menn eiga í stökustu vandræðum
með að staðsetja mig. Ég er í raun
og vera engum líkur og þegar talað
eru um mig sem tenór era nefndir
að minnsta kosti tveir eða þrír, sem
ég á að vera einhvers konar blanda
af.
Ég ræð frá því að taka aðra söngv-
ara til fyrirmyndar. Það er allt í lagi
að eiga sinn uppáhaldssöngvara og
ég á hann,“ segir Kristján og nefnir
fyrstan Aureliano Pertile, sem söng
bæði á Metropolitan og Alla Scala
og var í miklu uppáhaldi hjá meist-
ara Toscanini áður en hann settist í
helgan stein árið 1940. Af nútíma-
tenóram nefnir hann Franco Corelli,
en tekur fram að sér hafi þótt Pava-
rotti „meiriháttar" á áttunda ára-
tugnum, þegar hann var lýrískur
tenór, en ekki eftir að hann breytti
um stíl á síðasta áratug.
Ásamt Maríu Markan
Kristján kveðst hafa kannað það
hvort Islendingur hefði sungið í
Metropolitan óperunni á undan sér
og komist að þeirri niðurstöðu að svo
hefði verið. „Éinu sinni, fyrir rúmum
50 árum. María Markan söng hlut-
verk greifynju í Brúðkaupi Fígarós
eftir Mozart, en aðeins í einni sýn-
ingu. Það var árið 1942 og einhverra
hluta vegna var hún ekki einu sinni
höfð með í fræðiriti, sem gefið var út
í tilefni af hundrað ára afmæli Met
og nafngreindi alla söngvara. En síð-
an komst vinur minn, sem vinnur í
Metropolitan, að því í skjalasafni
óperunnar að hún hafði sungið í þess-
ari einu sýningu. En það var náttúr-
lega í gamla Metropolitan-óperuhús-
inu, sem var sprengt upp fyrir löngu
og margir gráta. En ég er náttúrlega
sá fyrsti hér [í Lincoln Center þar
sem Metropolitan er nú til húsa] og
reyndar líka í Vínaróperunni sem
söngvari í aðalhlutverki."
A sýningardag reynir Kristján að
forðast álag og halda einbeitingu:
„Ég geri helst ekki neitt og er mjög
rólegur. Ég reyni að setja mig inn í
persónuna og fer 150 sinnum yfir
hlutverkið. Ég álít að söngvari geti
í raun ekki sungið óperu almennilega
nema hann geti talað textann án
þess að syngja. Það er mjög mikið
um það að söngvarar kunna ekki
eitt orð ef þú biður þá að tala text-
ann, en um leið og þeir fara að syngja
tengja þeir hann saman. Ég byija
öðruvísi. Ég byija á því að tala text-
ann og síðan syng ég hann. Annars
lærir maður bara eins og páfagaukur
og ég stend fastar á því en fótunum
að fyrir bragðið verði erfíðara að
túlka hlutverk.
Það er talað um að læra ópera á
nokkram árum, jafnvel mánuðum."
Kristján stendur upp, opnar skáp og
tekur út úr honum snjáða skruddu,
sem á stendur II Trovatore: „Ég hef
sullað í henni þessari síðan 1979.
Þetta er list, en ekki að kaupa þetta
°g syngja eftir tvo mánuði.“ Kristján
söng fyrst hlutverk Manricos fyrir
þremur árum.
Eins og svigmaðurinn
Kristján átti í gær, laugardag, að
koma fram sjötta sinni í Metropolit-
an-óperunni, þá í annarri óperu,
Cavalleria Rusticana eftir Pietro
Mascagni. Hann er nú orðinn hag-