Morgunblaðið - 06.05.1993, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 1993
„Vísindin efla alla dáð“
Skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla íslands um rekstur innlánsstofnana
TAFLA I
Eignir og útlán fjárfestingalánasj. 1990 Staða i lok timabils i millj. kr. A 1990 Eignir B 1990 Útlán B/A C Rekstrark.
1 íbúðalánasjóðir, samtals 99.681 85.631 85,9%
10 Veðdeild L.í 193 0 0,00% 102,8
11 Byggingarsj. nkisins 72.660 60.216 82,87% 219,4
12 Húsbréfadeild 5.810 5.657 97,37% '59,8
13 Byggingarsjóður verkamanna 21.018 19.758 94,01% 109
2 Aðrir fjárfestingalánasj., samtals 87.014 , 57.406 65,97%
201 Stofnlinadeild landbúnaðarins 8.346 7.621 91,31% 65,7
202 Veðdeild Búnaðarbankans 259 235 90,73% Ekkibókf.
203 Framleiðnisjóður landbúnaðarins 268 183 68,28% 14,7
204 Fiskveiðasjóður íslands 16.164 14.229 88,03% 106,9
205 Verslunarlánasjóður 2.467 2.218 89,91% 6,3
206 Stofnlánadeild samvinnufélaga 1.042 973 93,38%
207 Iðnlánasjóður 11.874 9.565 80,55% 87,6
208 Iðnþróunarsjóður 6.053 4.524 74,74% 62,4
209 Ferðamálasjóður 1.033 798 77,25% 4,8
210 Lánasjóður sveitarfélaga 3.263 3.097 94,91% 12,8
211 Byggðastofnun 10.391 8.861 85,28% 138
212 Landflutningasjóður 97 77 79,38% 0,4
213 Framkvæmdasjóður íslands 25.757 5.025 19,51% 55,3
Alls 186.695 143.037 76,62%
3 Útlán, alls, til annarraen sjóða
4 Innbyrðis lán sjóðanna - 27.769
41 Frá Framkvæmdasjóði — 17.125
42 Frá Byggingarsjóði rikisins - 10.199
43 Frá Iðnþróunarsjóði — 233
44 Frá Iðnlánasjóði - 212
45Fráöðrumsjóðum -
Þessi tafla sýnir yfirlit um eignir, útlán og rekstrarkostnað fjárfest-
ingalánasjóðanna árið 1990. Eins og sjá má er niðurstaða efnahags-
reiknings þeirra 186.695 milljónir króna. Sama ár var niðurstaða
efnahagsreiknings íslenskra banka og sparisjóða 205.381 milljón
króna. Kennitala um starfsmannakostnað kerfisins sem hlutfall af
niðurstöðu efnahagsreiknings breytist verulega ef fjárfestingalána-
sjóðirnir eru teknir með.
eftir Baldur
*
Oskarsson
Skýrsla Hagfræðistofnunar Há-
skóla íslands til Seðlabanka íslands
um rekstur innlánsstofnana á ís-
landi hefur valdið töluverðu fjaðra-
foki. Það er ekki að undra, því eins
og niðurstöður hennar eru túlkaðar
fyrir almenningi á íslandi á hún
að sanna að rekstrarkostnaður ís-
lenska bankakerfisins sé um það
bil helmingi hærri en gerist á Vest-
urlöndum, ekki síst starfsmanna-
kostnaður. Ennfremur að vaxta-
munur og þjónustugjöld banka og
sparisjóða séu hærri en á öðru
byggðu bóli.
Það vekur satt að segja mikla
furðu hvaða tíma bankaráð Seðla-
bankans velur til að birta þessa
niðurstöðu og með hvaða hætti
formaður bankaráðs Seðlabankans
lætur sér sæma að fylgja henni úr
hlaði. Það kynni þó ekki að verá
að henni væri ætlað að rökstyðja
hversu brýnt það sé að fylgja eftir
þeim skilyrðum ríkisvaldsins á
hendur Landsbanka íslands að ná
fram verulegri fækkun á starfs-
mönnum bankans, þegar á þessu
ári? Eða á hún að vera framlag til
þeirrar fyrirætlunar að einkavæða
ríkisviðskiptabankana hið fyrsta?
Af hveiju er forðast að leita til
stéttarsamtaka bankamanna við
undirbúning vinrui af þessu tagi?
Sannleikurinn er sá að sú að-
ferðafræði sem notuð er af Hag-
fræðistofnun Háskóla íslands til
að rökstyðja að rekstur íslenska
bankakerfisins sé meira en helm-
ingi dýrari en annars staðar, leiðir
til rangrar niðurstöðu. Það er skrýt-
ið að Hagfræðistofnunin skuli beita
henni og ennþá undarlegra er að
Seðlabankinn skuli ekki setja fram
skýrari fyrirvara við framlagningu
skýrslunnar.
Hagfræðistofnun Háskólans veit
fullvel, að alþjóðlegar stofnanir,
sem gert hafa samanburð af þessu
tagi, hafa varað alveg sérstaklega
við því að taka tölfræðilegar niður-
stöður og kennitölur í alþjóðlegum
samanburði bókstaflega, vegna
þess hve umhverfi fjármagnsmark-
aðar í eiflstaka löndum er ólíkt og
á mörgum sviðum ekki samanburð-
arhæft. Þannig er það rækilega tí-
undað í skýrslu OECD, „Costs and
Margins in Banking, an internat-
ional survey“, sem gerð var árið
1980 og í sams konar skýrslu frá
árinu 1985, hversu hæpið sé að
draga niðurstöður af þeim tölulegu
upplýsingum sem fram koma í
skýrslunum. Það eigi hins vegar
að nota hinar tölulegu upplýsingar
til að sýna „trend“, eða hvert stefni
í þróun bankakerfísins í viðkom-
andi landi.
Og hvaða kennitölu notar svo
Hagfræðistofnunin til samanburð-
arins? Jú, eingöngu rekstrarkostn-
að sem hlutfall af niðurstöðu efna-
hagsreiknings. Og hér er verið að
bera saman niðurstöðu efnahags-
reiknings í löndum þar sem bankar
hafa árum saman haft miklu víð-
tækari heimildir en íslenskir bankar
til að taka þátt í ýmsum atvinnu-
rekstri, eiga hlutabréf í fyrirtækj-
um og reka eigin dótturfélög. Þetta
hefur íslenskum bönkum verið
bannað.
Smásölu- eða heildsölubankar
Einkenni á íslensku bönkunum
er að þeir eru smásölubankar sem
stunda þjónustustarfsemi við ein-
staklinga og fyrirtæki til skamms
tíma, en stunda mjög lítið heildsölu-
viðskipti eða langtíma fjárfestinga-
lán. Eðli hinna svokölluðu heild-
sölubanka er tiltölulega mjög lágur
rekstrarkostnaður, bæði miðað við
veltu og niðurstöðu efnahagsreikn-
ings. Ennfremur er vaxtamunur
þeirra tiltölulega lítill. Dæmi um
svona stofnanir eru Fiskveiðasjóð-
urog Húsnæðisstofnun ríkisins.
En hvað er verið að bera saman
í þessari skýrslu Hagfræðistofnun-
ar? Það er hvergi skýrt frá því til
hvaða stofnana þessi samanburður
tekur. Af hveiju eru t.d. ekki born-
ar saman bankastofnanir í öðrum
löndum sem eru líkar íslensku
bönkunum? Af hveiju eru Qárfest-
ingasjóðirnir hér á landi ekki tekn-
ir með í samanburðinn? Hvers
vegna er ekki gerður samanburður
á umfangi þjónustunnar og hvað
hún kostar hér og annars staðar
samkvæmt gjaldskrá? Af hveiju er
raunverulegur starfsmannakostn-
aður á mann hér og erlendis ekki
borinn saman?
í skýrslu Hagfræðistofnunar er
þrátt fyrir allt að fínna marga fyrir-
vara við þær niðurstöður sem stofn-
unin dregur af þessari tölulegu
samantekt. En þessir fyrirvarar
týnast allir í þeirri fjölmiðlaumræðu
sem komið hefur í kjölfar skýrsl-
unnar. Og í fréttatilkynningu
Seðlabankans um skýrsluna fá þeir
ekki mikið vægi. Þar segir svo í
upphafi undir fyrirsögnmni „Rekst:
ur innlánsstofnana á íslandi“: „í
skýrslunni er fjallað um rekstur
innlánsstofnana á íslandi og helstu
kennitölur um afkomu, sem hafa
má til viðmiðunar. Þess er einnig
freistað að meta starfsumhverfi
þeirra. Þá er reksturinn borinn
saman við rekstur erlendra stofn-
ana. Við slíkan samanburð verður
að hafa hugfast að starfsemi sam-
svarandi stofnana getur verið afar
ólík milli landa og jafnvel innan
hvers lands. Einnig geta mismun-
andi aðferðir við samanburðinn
gefið ólíkar niðurstöður. Hafa ber
í huga að fjármagnsmarkaður er
lítill hér á landi, byggðir dreifðar
og að átt hefur sér stað viss hólfun
á markaðnum, sem fólst í því að
ijárfestingalánasjóðum var falið að
úthluta lánum til langs tíma, en
bankar og sparisjóðir veittu lán til
skemmri tíma.“ (Leturbreyting
höf.)
Af hveiju kveður Seðlabankinn
ekki sterkara að orði. Aðeins að
aðstæður géti verið ólíkar og mis-
munandi aðferðir geti gefíð ólíkar
niðurstöður. Af hveiju er ekki skýrt
frá því hvaða aðrar aðferðir komi
til greina og hvað þær sýni? Af
hveiju er ekki bent á að aðeins er
notuð ein kennitala í kostnaðar-
samanburði, þ.e. rekstrarkostnaður
í hlutfalli við niðurstöðu efnahags-
reiknings? Hvers vegna sendir
Seðlabankinn frá sér svona villandi
plagg? Af hveiju eru árin 1985-
1990 valin, en þá er íslenska banka-
kerfið að stíga sín fyrstu spor til
opnunar og sjálfstæðis.
Bankastarfsemi er einn af horn-
steinum þjónustu í hveiju þjóðfé-
lagi. Tilgangur hennar er að veita
fjármagni frá þeim sem spara til
fyrirtækja og einstaklinga og veita
fjölbreytta fjármála- og greiðslu-
þjónustu sem hæfir nútíma samfé-
lagi. Það skiptir mjög miklu að
þessi starfsemi sé örugg og vel
rekin og um leið ódýr. Það má
gagnrýna íslenska bankakerfið fyr-
ir margt, en það er alveg ástæðu-
laust að semja skýrslu sem virðist
hafa þann eina tilgang að koma
því inn hjá íslensku þjóðinni að það
sé meira en helmingi of dýrt. Þótt
bankarnir rísi ekki upp til varnar,
þá munu starfsmenn banka og
sparisjóða ekki sitja þegjandi undir
því sem viðskiptamenn bankanna
eru mataðir á varðandi starfs-
mannakostnað. Helsta niðurstaðan
er þessi: „Þannig er þessi kostnað-
ur (starfsmannakostnaður) hátt í
tvöfalt meiri að tiltölu hér á landi
en þar sem hann gerist mestur, í
Bretlandi, og er oft rúmlega tvö-
falt meiri að meðaltali en í þeim
löndum sem könnunin nær til.“
Starfsmannakostnaður
Þessi fullyrðing um starfsmanna-
kostnað er svo ofboðsleg að þeim
TAFLA II
Sýnir hve launakostnaður
hefur minnkað sem hlutfall af
rekstrargjöldum frá 1987 til
ársins 1991. Því miður liggja
enn ekki fyrir niðurstöður
ársins 1992 hjá Bankaeftirlit-
inu, en Ijóst er að þá lækkar
þessi hlutfallstala verulega.
TAFLA III
Sýnir heildarfjölda stöðugilda
við bankastörf á árunum 1987
til 1991. Umtalsverð lækkun
var árið 1992. Það sem starfs-
fólk bankanna vill fá að sjá
svart á hvítu áður en til frek-
ari uppsagna kemur er hver
verður hinn raunverulegi
sparnaður kerfísins. Er rétt
að auka enn frekar á þann
þjóðfélagslega vanda sem
fylgir atvinnuleysi með því
að grípa til fjöldauppsagna
í bankakerfinu?
TAFLA IV
Notum nú þessa frægu kenni-
tölu, hlutfall af niðurstöðu
efnahagsreiknings banka og
sparisjóða, á stöðugildi í
bankakerfinu árin 1987—1991.
Hún sýnir svart á hvítu hvaða
þróun á sér stað í bankakerf-
inu og gífurlega afkastaaukn-
ingu bankastarfsmanna. Það
kemur hvergi fram í skýrslu
Hagfræðistofnunar Háskóla
íslands að hér á landi er
greiðslumiðlun bankakerfis-
ins meiri en annars staðar.
T.d. er tékkanotkun á Islandi
mjög svipuð og tékkanotkun í
Noregi, þótt íbúar þar séu 20
sinnum fleiri en íslendingar.
PABBI/MAMMA
Allt fyrir nýfædda barnið
ÞUMALÍNA
„flaggskip" HYUNDAJ
• 4 dyra stallbakur.
• 131 eða 143 hestafla vél.
• 2000 DOHC 16 venda eða V6 3000 vél.
• Tölvustýrð fjölinnspýting.
• 5 gíra bcinskipting cða 4 þrepa
tölvustýrð sjálfskipting.
• Rafdri/nar rúður og samlæsing á hurðum.
• Hvarfakútur.
HYönOHS
...til framtíðar
Verð frá:
1.388.000.- kr.

BIFREIÐAR &
LANDBÚNAÐARVÉLAR HF.
ÁRMÚLA 13. SÍMI: 68 12 00
NýR ENNþA BETRI
Vaskhugi
Hringið í síma
682 680
og fáið upplýsingar.
Forritið sem leysir þín bókhaldsvandamál
á einfaldan og hraðvirkan hátt.
Ánægðir nemendur á
námskeiði hjá Vaskhuga:
Viðar Sigurðsson, Garðabæ,
Agnar Svavarsson,
Stykkishólmi, Kári Lárusson,
Skagaströnd, Anna Pálsdóttir,
Vík í Mýrdal, Sigríður Ásgeirs-
dóttir, Reykjavík og Sigríður
Bjartmarz, Reykjavík.
Vaskhugi hf.
Grensásvegi 13 • Sími 682 680 • Fax 682 679