Morgunblaðið - 20.11.1994, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR Einarsson, framkvæmdastjóri ísfélags Vestmannaeyja hf.
Morgunblaðið/Sigurgeir Jónasson
IFOTSPOR
FEÐRANNA
VIÐSKIPn AIVINNULÍF
Á SUIMIMUDEGI
►Sigurður Einarsson, framkvæmdastjóri Isfélags
Vestmannaeyja hf., er fæddur í Reykjavík 1950. Hann
varð stúdent frá MR1970, lauk prófi í lögfræði frá
Háskóla íslands 1974 og fékk réttindi héraðsdómslög-
manns 1983. Sigurður var framkvæmdastjóri Hrað-
frystistöðvar Vestmannaeyja 1974-91 ogfram-
kvæmdastjóri Isfélags Vestmannaeyja hf. frá 1992.
Sigurður var í bæjarstjórn Vestmannaeyja 1984-92
og situr í miðstjórn Sjálfstæðisflokksins. Hann er í
stjórn Sölumiðstöðvarinnar og Coldwater.
Eftir Guðna Einarsson
Idag eru liðin 70 ár frá því að
eitt helsta athafnaskáld aldar-
innar hóf að yrkja sinn brag.
Einar Sigurðsson, öðru nafni
Einar ríki, opnaði þá litla verslun í
Vestmannaeyjum sem varð hom-
steinninn að stórveldi hans í íslensku
viðskiptalífi. Umsvif Einars uxu
hratt og með tímanum færðist
áherslan frá verslun yfir í veiðar og
verkun sjávarfangs. Hraðfrystistöð
Vestmannaeyja (HV) varð helsta fyr-
irtæki Einars í Eyjum. Um áramótin
1991 og 1992 sameinaðist Hrað-
frystistöðin tveimur öðrum fyrirtækj-
um í Vestmannaeyjum, ísfélaginu
og Berg-Hugin. Sameiningin var
undir merki Isfélags Vestmannaeyja
hf. (ÍV) og varð Sigurður Einarsson,
sonur Einars ríka, framkvæmdastjóri
hins sameinaða félags. Um svipað
leyti sameinuðust einnig nokkur önn-
ur sjávarútvegsfyrirtæki í Eyjum
undir merki Vinnslustöðvarinnar hf.
Snemma beygist krókur
Sigurður er þriðji í hópi ellefu
bama þeirra Einars Sigurðssonar og
Svövu Ágústsdóttur. Af tíu systkin-
um sem eru á lífi er Sigurður sá eini
sem hefur aðalatvinnu af sjávarút-
vegi. Ágúst, bróðir hans, rak um tíma
Hraðfrystistöðina í Reykjavík sem
sameinaðist Granda hf. 1990.
Sigurður byijaði ungur að vinna
við fyrirtæki föður síns í Reykjavík
og Vestmannaeyjum, fyrst á sumrin
með skólanámi. Eftir að hann lauk
lögfræðinámi 1974, þá 23 ára gam-
all, hellti hann sér af fullum krafti út
í reksturinn. Árið 1975 flutti Sigurð-
ur til Vestmannaeyja og tók við
framkvæmdastjóm Hraðfrystistöðv-
arinnar.
Þegar Sigurður er spurður hvort
hann sé líkur stjómandi og faðir
hans var, svarar hann: „Það er auð-
vitað erfitt að bera menn saman frá
einum tíma til annars, en ég held
að ég sé hægari og jarðbundnari, það
var miklu meira flug á honum.“
Styrkur að sameiningu
Fljótlega eftir sameininguna gekk
Bergur-Huginn úr Isfélaginu og í dag
ráða fyrrum eigendur Hraðfrysti-
stöðvar Vestmannaeyja um 80%
hlutafjár í ísfélaginu. ísfélag Vest-
mannaeyja er að félagsformi almenn-
ingshlutafélag og viðskipti með
hlutabréf ekki háð takmörkunum.
Sigurður segir að við sameininguna
hafí verið gert ráð fyrir því að fyrir-
tækið yrði skráð á verðbréfaþingi.
En hefur sameiningin ísfélagsins
t>g Hraðfrystistöðvarinnar skilað til-
ætluðum árangri? „Sumt hefur tekist
og annað ekki,“ svarar Sigurður. „í
heildina tel ég að sameiningarnar,
sem urðu hér í Eyjum, hafí orðið til
að efla atvinnulífið, þótt á ýmsu
hafí gengið."
Var Sigurði ekki eftirsjá að nafni
Hraðfrystistöðvarinnar? „Jú, tölu-
verð, en það varð samkomulag um
þetta nafn. ísfélagið er elsta starf-
andi sjávarútvegsfyrirtæki í landinu,
stofnað 1. desember 1901, og ég
féll fyrir þeim rökum að halda bæri
nafni þess á lofti. Afi minn og nafni
var raunar fyrsti endurskoðandi ísfé-
lagsins svo ég var líka tengdur því.“
Uppi á vegg í skrifstofu Sigurðar
hangir stór mynd af nefndum afa
hans, Sigurður Sigurfínnsyni hrepp-
stjóra. Hann er virðulegur á svip og
með hreppstjórakaskeiti. Þegar
minnst er á myndina af forföðumum
og kaskeitið segir Sigurður: „Já,
þegar ég var í bæjarpólitíkinni köll-
uðu gárungamir mig Sigurð hrepp-
stjóra."
En hvemig stendur á því að sjáv-
arútvegsfyrirtækin í Eyjum, sem
flestir héldu að möluðu gull og stæðu
traustum fótum voru orðin svo fjár-
hagslega veikluð að þau þurfti að
sameina?
„Það eru vafalaust margar skýr-
ingar á því,“ segir Sigurður. „Gosið
fór illa með fyrirtækin, menn náðu
aldrei almennilega að rétta sig við
eftir gos. Eignarhaldið í þessum fyr-
irtækjum var tiltölulega dreift og ég
held að það hafí virkað frekar letj-
andi. Ef til vill vantaði sterkari for-
ystu sem keyrði reksturinn áfram.
Þegar gámaútflutningurinn hófst
1984 dró mjög úr hráefnisframboði.
Þeir sem áttu fyrirtækin voru í mörg-
um tilfellum þeir sömu og öfluðu
hráefnisins. Þeir höfðu að sjálfsögðu
áhuga á að fá sem best verð fyrir
sinn físk og fóru að taka hagnaðinn
í gegnum físksöluna. Þess vegna
byggðist flotinn upp en vinnslufyrir-
tækin sátu á hakanum. Menn reyndu
sameiginlega togaraútgerð, en voru
með vinnsluna hver fyrir sig. Það
hefði verið farsælla að sameina alla
útgerðina og fískvinnsluna undir ein-
um hatti.“
Sigurður segir að mjög hafi dreg-
ið úr gámaútflutningi og það valdi
ýmsum erfiðleikum í útgerðinni
vegna tekjusamdráttar. Nú selja
menn aflann á innlendum markaði
því verðmunur innanlands og utan
hefur minnkað mikið.
Síðastliðinn föstudag var aðal-
fundur ÍV og birtar tölur eftir annað
heila reikningsárið (31.8. 1993 til
1.9.1994) eftir sameiningu. „Afkom-
an í fyrra var miklu betri en árið
þar áður,“ segir Sigurður. Hann
nefnir að fyrra heila rekstursárið
(1992-93) var tap upp á 326 milljón-
ir, þar af gengistap upp á 313 millj-
ónir. í fyrra varð hagnaður upp á
194 milljónir. Sigurður þakkar þessa
bættu rekstrarafkomu ekki síst góðri
loðnuvertíð í vetur, enda vegur hún
þungt í rekstri ísfélagsins. Afkoman
á þessu ári segir hann að ráðist mik-
ið af loðnuveiðinni.
Betri nýting
ísfélag Vestmannaeyja framleiðir
milli sjö og átta þúsund tonn af fryst-
um afurðum á ári. Mikið af því er
loðna og síld. Verðmæti frystra af-
urða í fyrra var um 1,1 milljarður
króna. „Það er svo merkilegt að nú
framleiðum við meira í einu frysti-
húsi en í báðum húsunum fyrir sam-
eininguna," segir Sigurður. „Tækja-
kostur var lítillega bættur, en nýting-
in á húsinu er langtum betri.“ Nú
heyrir til undantekninga að unnin
sé yfirvinna, nema þá helst í síldar-
og loðnufrystingu.
Á þessu fiskveiðiári hefur ísfélag-
ið veiðiheimildir sem svara til 9.000
tonna þorskígilda, um 5.000 tonn af
því er loðna. ísfélagið hefur ekkert
gert út á línu og því ekki nýtt sér
línutvöföldun. Þorskkvóti fyrirtækis-
ins er 920 tonn en þegar hann var
stærstur 1987 máttu sömu skip út-
gerðarinnar veiða 2.700 tonn af
þorski. Um þriðjungur þess bolfisks
sem unninn er hjá ísfélaginu er
keyptur á fiskmarkaði, aðallega í
Vestmannaeyjum.
ísfélagið hefur undanfarið gert út
sjö skip, þijú loðnuskip, Sigurð VE,
Guðmund VE og Gígju VE. Heimaey
VE stundar bæði loðnu og togveiðar
og Bergey yE og Álsey VE stunda
togveiðar. Ákveðið hefur verið að
selja togskipið Suðurey VE og með
því 150 tonna rækjukvóta, til að
treysta fjárhagsstöðu félagsins. Búið
er að fá samþykki fyrir úreldingu
Suðureyjar.
Nýlega var ákveðið að Vinnslu-
stöðin hf. hyrfí úr SH og flyttist yfir
í íslenskar sjávarafurðir. Hefur-það
einhver áhrif á rekstur ÍV? „Nei, í
sjálfu sér ekki,“ svarar Sigurður.
„Við höfum verið með sameiginlegan
umbúðalager og það hefur verið
þægilegt að geta sameinast um af-
skipanir."
Samkeppni í sjávarútvegi
Sigurður segir að vistaskipti
Vinnslustöðvarinnar séu dæmi um
harðnandi samkeppni í íslensku við-
skiptalífí. Hingað til hafi samkeppnin
í frystiiðnaðinum einkum verið á er-
lendum mörkuðum í því að gera bet-
ur þar fyrir hönd innlendra framleið-
enda. Nú eru fleiri komnir til sögunn-
ar og vettvangur samkeppninnar
bæði innanlands og utan. „Ef maður
fer 20_ ár aftur í tímann þá fluttu
SH, SÍF og Sambandið út um 90%
af fískafla landsmanna, að frátöldu
mjöli og lýsi. Ég gæti trúað því að
í dag væri þetta hlutfall komið niður
fyrir 50%. Vægi þessara stóru aðila
hefur minnkað. Menn eru miklu
fijálsari nú en áður.“
Sigurður segir að SH fái mesta
samkeppni á erlendum mörkuðum
frá öðrum íslenskum seljendum.
Honum finnst ekkert að því að marg-
ir flytji út físk, en telur æskilegra
að menn keppi frekar að því að ná
betri árangri í verði og gæðum er-
lendis heldur en að stunda undirboð.
„Það er óumdeilt að þessi stærri sam-
tök hafa haft meiri burði til að taka
á gæðamálum. Þegar kemur út á
markaðinn er allur fískurinn seldur
sem íslenskur, það sem einn gerir
slæmt kemur sér illa fyrir alla hina.“
Sigurður telur að opinbert gæða-
eftirlit leysi ekki vandann. Þá reyni
framleiðendur að uppfylla kröfur
þess, en það sem skipti máli sé hvað
neytandanum finnist um gæði vör-
unnar. Vörumerki SH, Ieelandic, er
að sögn Sigurðar þekktasta vöru-
merki fiskafurða í Bandaríkjunum.
„Sölumiðstöðin reynir að vera með
sem mest gæði og að skilja sig þann-
ig frá öðrum. Með því að halda uppi
þessum gæðum og vörumerkinu er
Sölumiðstöðin að fá hæsta verð sem
greitt er fyrir frosinn fisk í Banda-
ríkjunum.“
Landvinnsla sækir á
Vestmanneyingar hafa farið sér
hægar en margir í útgerð frystitog-
ara. Nú eru gerð út frá Eyjum fjög-
ur misstór veiðiskip með frystingu.
„Miðað við umfang Vestmannaey-
inga í sjávarútvegi ættu að vera hér
átta skip, eða helmingi fleiri," segir
Sigurður. Þegar skýringa er leitað á
þessu nefnir Sigurður að stóru sjáv-
arútvegsfyrirtækin hafí verið orðin
ljárhagslega veik fyrir sameining-
arnar og skort bolmagn til að kaupa
frystitogara. Minni aðilar gátu
tryggt kjör sín ágætlega með bátaút-
gerð.
Sigurður segir ísfélagið ekki í
frystitogarahugleiðingum. „Frysti-
togarar eru mjög dýrir, ef þéir eiga
að vera góðir, og mikil áhættufjár-
festing. Svo fínnst mér líka að la'nd-
vinnslan sé að sækja á. Menn hafa
þar möguleika á að vinna fískinn
öðruvísi en hægt er úti á sjó.“
Undanfarið hefur gengið á báta-
flota Eyjamanna. Eru Vestmanna-
eyjar að missa sinn sess sem helsta
verstöð landsins? „Nei, það held ég
ekki,“ svarar Sigurður. „Þessi stærri
fyrirtæki hafa verið að sameina afla-
heimildirnar á færri skip. Flest skip-
in sem hafa verið seld héðan hafa
farið án mikilla veiðiheimilda."
Sigurður segir að frá byijun kvóta-
kerfisins 1984 og framundir 1990
hafí aflahlutdeild Eyjaflotans vaxið.
Nú sé þessi þróun að ganga eitthvað
til baka. Hann segir að ýsan sé mjög
stór hluti bolfiskvóta Eyjamanna en
það hafi gengið illa að ná ýsunni,
þótt stofninn sé sagður í góðu
ástandi. „Það hefur veiðst mikið af
smáýsu og stórir árgangar eru að
alast upp. Menn hafa reynt að friða
þá til að fá stærri fisk inn í veið-
ina,“ segir Sigurður. Nýlega var lok-
að svæði þar sem eru uppeldisstöðv-
ar ýsu við Vestmannaeyjar. Rann-
sóknir hafa leitt í ljós að friðunin
hefur borið góðan árangur. „Fiskur-
inn er þarna og hingað til hefur fisk-
ur ekki orðið sjálfdauður á íslands-
miðum. Við náum honum einhvern
tímann. íslendingar eru bara svo
óþolinmóðir að þeir eiga erfítt með
að bíða.“