Morgunblaðið - 06.04.1995, Qupperneq 10

10 FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Blindir fá aðgang
að menntanetinu
Morgunblaðið/Sverrir
Yfirlæknir á sjúkrahúsinu á ísafirði
Rekstrarframlög
hafa ekki aukist
UNDIRRITAÐUR hefur verið
samningur um að félagsmenn
Blindrafélagsinsfái sama að-
gang að Islenska menntanetinu
og nemendur í skóla. Samningur-
inn er til eins ars og er aðgangur-
inn ókeypis. Áður höfðu þessir
aðilar unnið saman að tilrauna-
verkefni um nýtingu mennta-
netsins í þágu blindra. Geta þeir
nú með aðstoð tölvutækni og tal-
gervils lesið þær upplýsingar
sem eru á íslenska menntanetinu
og Internet.
ÞORSTEINN Jóhannesson, yfír-
læknir á sjúkrahúsinu á ísafírði,
segir að það sé ekki rétt að framlög
til sjúkrahússins hafí aukist á undan-
förnum árum á sama tíma og þau
hafí minnkað til annarra sjúkrahúsa
á landsbyggðinni, eins og Sighvatur
Björgvinsson, heilbrigðisráðherra,
hélt fram á stjórnmálafundi.
Þorsteinn sagði að árin 1993 og
1994 hefði verið um flatan niður-
skurð á rekstragjöldum til sjúkra-
hússins að ræða á bilinu 5-7 milljón-
ir kr. Nú í ár væru rekstrargjöld til
aukin um 22 milljónir vegna opnun-
ar og rekstrar nýrrar sjúkradeildar
með 25 sjúkrarúmum. Nýja deildin
væri öldrunar- og endurhæfingar-
deild. „Þannig að það er alveg sýnt
að þessi 22 milljóna króna aukning
á rekstrarframlagi kemur engan
veginn til með að hjálpa okkur með
það liðlega 15 milljóna kr. tap sem
við áttum við að eiga árið 1994,“
sagði Þorsteinn.
Sértekjur miklar
Aðspurður sagði hann að sjúkra-
húsið á ísafirði hefði ekki farið bet-
ur út úr rekstrarframlögum til
sjúkrahúsa en önnur. Auk þess væri
gert ráð fyrir að það aflaði 14,6%
rekstrarútgjalda með sértekjum og
væri þetta ' næsthæsta hlutfall
sjúkrahúsa á landsbyggðinni að því
er hann best vissi.
Guðjón Magnússon, skrifstofu-
stjóri í heilbrigðisráðuneytinu, sagði
að framlög til sjúkrahússins hefðu
aukist í ár vegna opnunar á nýrri
deild á sjúkrahúsinu í ár.
Andlát
KRISTINN
VILHJÁLMSSON
KRISTINN Vilhjálms-
son, framkvæmdastjóri,
lést að morgni 4. apríl,
83ja ára að aldri.
Kristinn var fæddur
13. mars 1912. Hann
lauk námi í blikksmíði
og starfaði í áratugi hjá
Hitaveitu Reykjavíkur.
Hann var fyrsti fram-
kvæmdastjóri Templ-
arahallar Reykjavíkur
og gegndi því starfí
fram undir sjötugt. Síð-
ustu árin var hann fram-
kvæmdastjóri Vina-
bæjar.
Kristinn Viihjálms-
son var fyrsti formaður
félags blikksmiða og
heiðursfélagi þeirra
samtaka. Hann var í
forystusveit Góðtempl-
arareglunnar í 50 ár og
gegndi þar ýmsum
trúnaðarstörfum.
Eiginkona Kristins
var Guðný Torfadóttir.
Hún lést 1993. Þau láta
eftir sig tvö uppkomin
börn, Önnu Sigríði, sem
búsett er í Noregi og á
fjögur böm, og Jón, tré-
smið í Reykjavík.
Námsstefna um Neyðarmóttöku
Löglærður tals-
maður fyrir fórn-
arlömb nauðgana
NÁMSSTEFNA um
Neyðarmóttöku vegna
nauðgunar og meðferð
nauðgunarmála í
dómskerfínu var hald-
in í gær. Þrettán erindi
voru haldin til þess að
fjalla um þessi mál á
sem breiðustum
grundvelli.
Aðalfyrirlesarinn
var Ingunn Fossgard,
saksóknari frá Noregi.
Hún var upphafiega
félagsráðgjafi en lagði
síðan fyrir sig laga-
nám og hefur aðallega
unnið sem dómarafull-
trúi og hjá lögreglu og ákæruvaldi.
Réttarstaða brotaþola í nauðgunar-
málum er um margt betri í Noregi
en hér á landi, þótt réttarkerfið sé
svipað. Þar er meðal annars sér-
stakur löglærður talsmaður sem
styður þann einstakling, sem
nauðgað hefur verið, meðan á með-
ferð máls hans stendur, en rætt
hefur verið um nauðsyn þess að
koma slíku á hér á landi.
í máli Ingunnar Fossgard kom
ennfremur fram að hinn löglærði
talsmaður útskýrði vandlega fyrir
brotaþola hvað það þýddi að kæra
nauðgun og styddi hann síðan í
gegnum öll stig málsins. Hinn lög-
lærði talsmaður fylgist síðan vand-
lega með hvað málinu líður og út-
býr kröfu um miskabætur. Með
slíkan talsmann sér við hlið veit
sá sem nauðgað hefur verið hvað
bíður hans í réttarhöldum og í
dómssal og hvar málið er statt
hverju sinni. Ingunn sagði að í
réttarhöldum sem þessum í Noregi
væri bannað að spyrja einstakling
sem hefur verið nauðgað um fyrri
lifnaðarhætti hans hvað snertir
ástalíf, nema að það snerti beinlín-
is sjálft nauðgunarmálið. Hún
sagði einnig að þegar árásarmaður
væri laus eftir fangavist væri hon-
um með lögum bannað að áreita á
nokkurn hátt þann sem hann hafði
fyrr nauðgað að viðlagðri sex mán-
aða fangavist ef út af væri brugðið.
Yfirvöld innheimta
miskabætur
Fram kom að míska-
bætur í Noregi eru að
meðaltali um 50 þús-
und norskar krónur og
það er í höndum yfir-
valda að innheimta þær
hjá árásarmanni. Sá
sem miskabæturnar
eru dæmdar fær þær
afhentar af yfírvöldum
er málinu er lokið. Ing-
unn Fossgard sagði
einnig að fyrir tíu árum
hefðu flest af málum
sem þessum verið lögð
til hliðar, en á því hefur nú orðið
mikil breyting. Árið 1974 var það
fyrst viðurkennt í Noregi að um
nauðgun gæti verið að ræða í hjóna-
bandi. Norsk refsilöggjöf um þessi
mál er að stofni til síðan 1902 en
er nú í endurskoðun. Árið 1992
voru bornar fram 395 ákærur í
Noregi vegna nauðgana, langflestar
frá uppvöxnum konum.
Rafmagnsveita
Reykjavíkur
26 milljón-
ir fyrir afl-
spenna
BORGARRÁÐ hefur samþykkt
að kaupa aflspenna samkvæmt
verðkönnun frá EFACEC, umboð
Jóhanna Tryggvadóttir, fyrir
rúmar 26 milljónir króna.
í bréfi Rafmagnsveitu Reykja-
víkur til Innkaupastofnunar
kemur fram að fimm framleið-
endum hafi verið gefinn kostur
á að senda inn tilboð og bárust
svör frá þremur þeirra. Farið var
yfir tilboðin og í samræmi við
niðurstöður er lagt til að taka
tilboð EFACEC í Portúgal.
T1
Ingunn Fossgard
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra um jaðaráhrif í tekjuskattskerfinu
Háir jaðarskattar af-
sprengi félagshyggju
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráð-
herra segir að tekjutengingar og
háir jaðarskattar séu afsprengi fé-
lagshyggjunnar og það hafi verið
kominn tími til að Alþýðusamband
íslands vekti athygli á þessari fé:
lagshyggjugildru í skattkerfinu. I
Morgunblaðinu í gær kemur fram
að samkvæmt útreikningi ASÍ, sem
birtist í Vinnunni, geti jaðarskattar
fjöguj-ra manna fjölskyldu sem býr
í leiguhúsnæði numið allt að 95% á
ákveðnu tekjubili. Hann sagði að
það sem dygði best til að koma í
veg fyrir of mikil jaðaráhrif skatt-
kerfisins væri að halda skatthlut-
föllunum lágum, en hafa skattstofn-
ana sem breiðasta með sem fæsturh
undanþágum.
„Ég vek athygli á því að Sjálf-
stæðisflokkurinn er í raun eini flokk-
urinn sem berst gegn þessari tekju-
tengingu," sagði Friðrik í samtali
við Morgunblaðið. Hann sagði að
það væri tvennt sem réði mestu um
það að jaðarskattar gætu orðið mjög
háir hér á landi. Annars vegar væri
það sambland tiltölulega hás tekju-
skattshlutfalls og álagning hátekju-
skatts. Það væri beinasta tekjuteng-
ingin, því þar með væri skatthlutfall-
ið orðið nær 47%. Hins vegar væri
víða mikil áhrif af tekjutengingu í
skatta- og bótakerfínu, eins og hvað
varðaði bamabótaauka, vaxtabætur
og húsaleigubætur.
Skatta- og bótakerfi komið út
á ystu nöf
„Það er þetta sem veldur því að
barnafjölskyldur með tekjur undir
meðallagi geta lent í þeirri stöðu
að það situr mjög lítið eftir af síð-
ustu krónunum sem fara í launaum-
slagið. Afgangurinn fer þá annað-
hvort í skatta eða tekjurnar standa
nánast í stað vegna þess að barna-
bótaauki, húsaleigubætur og vaxta-
bætur hverfa. Þessi einkenni sýna
að þetta skatta- og bótakerfi er
komið út á ystu nöf,“ sagði Friðrik.
Hann sagði að í tíð núverandi
ríkisstjórnar væri það einkum
tvennt sem hefði haft áhrif á jaðar-
skatta fjölskyldunnar. Annars veg-
ar væri það álagning 5% hátekju-
skatts og hins vegar, og það skipti
lágtekjufólkið og þá sem byggju í
leiguhúsnæði miklu meim, væri það
húsaleigubótakerfi sem tekið hefði
verið upp að tillögu fyrrverandi fé-
lagsmálaráðherra Jóhönnu Sigurð-
ardóttur. Ástæðan væri sú að húsa-
leigubæturnar væru tekjutengdar
með þeim hætti að þær jafngiltu
hækkun jaðarskatts upp á að lág-
marki 10% og allt upp í 24% fyrir
tekjulægstu fjölskyldurnar til dæm-
is þær sem væru rétt undir skatt-
leysismörkunum. Þetta hefði verið
ein af ástæðunum fyrir því að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði barist mjög
lengi gegn því að húsaleigubætum-
ar yrðu teknar upp með þeim hætti
sem gert hefði verið.
Friðrik sagði að Sjálfstæðisflokk-
urinn væri þeirrar skoðunar að
tekjutenging í skatta- og bótakerf-
inu væri gengin út í öfgar. Hins
vegar virtist svo sem tekjutenging
í alls kyns myndum væm ær og
kýr félagshyggjufiokkanna. Þetta
kæmi fram í stefnuskrám þeirra.
Þannig vildi flokkur Jóhönnu Sig-
urðardóttur, Þjóðvaki, bæta enn við
þá tekjutengingu sem fyrir væri
með því að tekjutengja persónuaf-
sláttinn. Þessi hugmynd myndi
koma verst við lágtekjufjölskyldur
sem gætu staðið andspænis
90-100% jaðarskatti. Þar að auki
vildi Jóhanna viðhalda og heldur
hækka hátekjuskattinn. Sama gilti
um Framsóknarflokkinn að hann
vildi auka tekjutenginguna og gera
millifærslu á persónuafslætti háða
tekjum, auk þess sem hann vildi
hátekjuskatt. Þá væru í stefnuyfir-
lýsingum þessara flokka engar
breytingar boðaðar til að draga úr
tekjutengingu nema það væri sett
fram með óskilgreindum hætti. Það
væri auðvitað eintóm sýndar-
mennska, því ekki væri hægt að
minnka tekjutengingu nema með
því að afnema hana á einhverjum
sviðum eða lækka skatthlutföll.
Félagshyggjuflokkarnir ætluðu
þannig að stórauka tekjutengingu
í stað þess að draga úr henni sem
vissulega væri full þörf á.
Félagshyggjugildrur í
skattkerfinu
„í upphaflegum hugmyndum um
tekjutengingu húsaleigubóta var
gert ráð fyrir hvorki meira né minna
en 72% jaðarskatti. Tillögur Jó-
hönnu í ríkisstjórn gerðu hins vegar
ráð fyrir 36% jaðarskatti, en það
var fyrst og fremst fyrir tilstuðlan
Sjálfstæðisflokksins að það tókst
að lækka jaðaráhrifin verulega, þó
þau séu enn mjög mikil eða fast
að 24%,“ sagði Friðrik.
Hann sagði að ef upphaflegar
tillögur um húsaleigubætur hefðu
orðið að veruleika hefði það getað
þýtt að fólk tapaði beinlínis á því
að vinna, þ.e. á hverri aukakrónu
sern það ynni sér inn tapaði það
meira en sem næmi tekjunum í
tekjutengdum bótum.
„Ég tel mjög eðlilegt að ASÍ
veki athygli fólks á þessum stað-
reyndum og einkum og sér í lagi
hvernig tekjutengd góðverk félags-
byggjuflokkanna geta breyst í
svona félagshyggjugildrur í skatt-
kerfinu," sagði Friðrik að lokum.