Morgunblaðið - 08.06.1995, Page 40

Morgunblaðið - 08.06.1995, Page 40
40 FIMMTUDAGUR 8. JÚNÍ 1995 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ + Jóhannes Guð- mundsson var fæddur i Reykjavík 15. apríl 1948. Hann iést í Danmörku 23. maí sl. Foreldar hans voru Margrét Jósefsdóttir og Guðmundur Jó- hannesson. Systir Jóhannesar er Mar- grét Guðmunds- dóttir. Jóhannes kvæntist Guðrúnu Jóhannsdóttur frá Dalsgarði í Mos- fellssveit og eignuð- ust þau þrjú börn sem eru; Birta, Þór og Guð- mundur. Jóhannes og Guðrún slitu samvistir. Síðar varð Krist- ín Mönster sambýliskona Jó- hannesar og eignuðust þau tvær dætur, Maríu og Onnu. Útför Jóhannesar fer fram frá Lágafellskirkju i dag og hefst athöfnin klukkan 13.30. Nú sefur jörðin sumargræn. Nú sér hún rætast hverja bæn og dregur andann djúpt og rótt um draumabláa júlínótt. Þegar ég frétti andlát Jóa, uppeld- isbróður míns og vinar 24. maí síð- atliðinn, var sem myrkur og kuldi helltust yfir mig, þó svo að sólin skini í heiði og vorið að vekja gróður- inn til lífsins. Sagt er að vegir Guðs séu órannsakanlegir og þessi ákvörðun að kalla á brott þennan góða dreng á besta aldri, færir okk- ur enn sönnur þessara orða. Móðir mín og móðir Jóa voru æskuvinkonur og hélst sú vinátta alla tíð. Frá því að ég man eftir mér var Jói á Helgafelli á sumrin, en þegar fram liðu stundir og skóla- göngu Jóa lauk kom hann alkominn að Helgafelli. Sveitin átti hug hans allan og tók Jói þá ákvörðun að gerast búfræð- ingur og útskifaðist hann frá Hvann- eyri árið 1967. Hestamennska var aðaláhugamál Jóa og vann hann við hin ýmsu störf í sveitinni en aðallega störf er tengd- ust hestum. Jói var ákaflega fríður sýnum og snyrtimenni mikið. En það var ekki einungis hin ytri fegurð sem ein- kenndi hann. Hann var ákaflega glaðlyndur og hjartahlýr sem hann sannaði best á málleysingjum og þeim sem minna máttu sín. Jói var foreldrum mínum sem son- ur, þeim Hauki Níelssyni og Önnu Steingrímsdóttur (sem nú er látin). Faðir minn þakkar Jóa þær sam- verustundir er þeir áttu saman og það traust sem Jói bar til hans, og kveður hann með þessum orðum Stephans G. Stephanssonar: Bognar aldrei - brotnar í bylnum stóra seinast. Eg og fjölskylda mín vottum móð- ur Jóa, bömum, systur og öðrum aðstandendum okkar dýpstu samúð. Með þessu erindi Davíðs Stefáns- sonar kveð ég Jóa og þakka honum allt. Nú sefur allt svo vel og vært, sem var í dagsins stríði sært, og jafnvel blóm með brunasár. - Þau brosa í svefni gepum tár. (Davíð Stefánsson) Marta Hauksdóttir, Helgafelli. Misjafnt höfumst við mennimir að og örlögin margs konar. Þetta var það fyrsta sem skaut upp í huga mér þegar frétti af andláti Jóhannes- ar Guðmundssonar því ekki hafði ég það á tilfinningunni að hann, væri á förum úr þessum jarðneska heimi. Þá varð mér hugsað til setn- ingar sem Jói var vanur að hafa á takteinum þegar eitthvað óvænt kom upp á, en þá sagði hann oft og iðulega: „Oft var þörf en nú var nauðsyn og þá stóð Skjóni kyrr“ og þannig stóð tíminn kyrr hjá mér eitt augnablik og minningarnar um góðan, skemmtilegan og hugmyndaríkan dreng komu upp í hug- ann. Jóhannes Guðmunds- son, eða Jói eins og var alltaf kallaður, var að miklu leyti alinn upp á Helgafelli í Mosfells- sveit hjá þeim Hauki Níelssyni og Önnu Steingrímsdóttur en Anna og Margrét móðir hans voru vinkonur. Jóa þótti alla tíð mjög vænt um Hauk og Önnu og var það sam- band alla tíð kjölfesta í tilveru hans hvar sem hann var. Það sem réð því að Jói vildi hvergi annars staðar vera en á Helgafelli var hrifning hans af dýrum og búskap. Hestar áttu alla tíð hug hans allan og var Jói ákaflega natinn í allri umgengni sinni við þá. Eftir þessu var tekið. Hann átti um dagana margan góðan hestinn en þó held ég að besta hest- inn hafi hann talið vera móskjóttan gæðing, sem honum þótti ákaflega vænt um. Örlög þeirra voru um það lík að þeir voru nokkuð snöggt kall- aðir úr þessu jarðneska lífi. Mín kynni af Jóa hófust er ég tíu ára gamall kom að Helgafelli á leið- inni norðan úr landi. Jói tók mér strax vel og fékk ég fljótlega að fara með honum á hestbak og var mikið riðið út í þá daga. Jói var ákaflega skemmtilegur og hug- myndaríkur. Hann var fljótur að koma auga á spaugilegu hliðarnar og fljótur að hugsa og alls staðar þar sem Jói fór var gaman. Grín og galsi gátu verið áberandi í fasi hans og orðheppni. Þetta voru eiginleikar sem maður sem unglingur laðaðist að, en Jói var einnig einstaklega bamgóður. Þá fór Jói stundum eigin leiðir og gat þá verið erfítt að fylgja honum eftir. Vegna áhugans á landbúnaði lá leið Jóhannesar í Bændaskólann á Hvanneyri en þar dvaldi hann við nám 1965-1967. Þetta voru skemmtileg ár í lífí Jóa og oft talaði hann um þennan tíma. Það var greinilegt að Gunnar Bjarnason, þá kennari á Hvanneyri, hafði mótandi áhrif á ungmennin þar, sérstaklega er varðaði hesta og hestamennsku, og þama var í raun lagður gmnnur að nútímatamningum. Að loknu námi vann Jói víða, m.a. á tveim tamningastöðvum, en lengi vann hann við hænsnabúið á Teigi í Mos- fellsbæ hjá Matthíasi Einarssyni, en þá var þar rekið myndarlegt hænsnabú. Á þessum ámm kynnist Jói Guðrúnu Jóhannsdóttur frá Dals- garði og hófst þá nýtt tímabil í lífi Jóa. Þau dvöldu m.a. á Fjóni í Dan- mörku við landbúnaðarstörf um tveggja ára skeið. Eftir heimkomuna vann Jói aftur á Teigi hjá Matthíasi en hóf síðan búskap 1974 í Mjóa- nesi í Þingvallasveit. Þetta vom á vissan hátt mjög mótandi og skemmtileg ár hjá fjölskyldunni og lifir þessi tími enn í minningu henn- ar. Gunna og Jói eignuðust þijú börn: Birtu, Þór og Guðmund. Það er sérstaklega Birta og Þór sem muna dvölina þarna í Mjóanesi, en Guðmundur fæðist rétt áður en þau hætta búskap 1978. Það hlýtur að hafa verið ævintýralegt fyrir krakka að stunda veiðiskap í vatninu en það er ein af hlunnindum jarðarinnar. Jói og Gunna slitu samvistum árið 1979 og í kjölfarið fékk Jói vinnu á hestabúgarði á Jótlandi og var ætlunin að dvelja þar aðeins stuttan tíma. en heimkoman frest- aðist og Jói er eiginlega ekki kominn enn. Það urðu örlög hans að enda ævina þar ytra. Jói kynntist á þess- um árin danskri stúlku, Kirsten, og hófu þau fijótlega sambúð og eign- uðust tvær myndarlegar stúlkur: Maríu og Önnu. Jóhannes lauk námi í logsuðu og starfaði lengi við það. Hann undi hag sínum vel og voru dætumar kjölfestan í tilvemnni. Á þessum tíma átti ég oft kost á að heimsækja þau og var þá kátt á hjalla. Jói var sem fyrr fljótur að sjá spaugilegu hliðarnar og hafði verið fljótur að kynnast fjöida fólks þar ytra. Hann talaði alveg sérstaka dönsku þar sem einstaka orð var íslenskt en allir sem umgengust Jóa virtust skilja þetta málfar. Mér varð stundum hugsað til þess er við Jói vorum að gera grín að þeim Dönum, sem voru nokkrir hér í Mosfellssveit á okkar uppvaxtarárum, en málfar þeirra var eins konar blanda af ís- lensku og dönsku, sem allir skildu. Nú var líkt á komið með Jóa og þeim. Síðustu ár ævinnar vann Jói á Læsö, en það er eyja úti fyrir Ála- borg og koma þangað margir ferða- menn. Hann starfaði þar á hestabú- garði, þar sem stundaðar eru útreið- ar með útlendinga á íslenskum hest- um. Þar var Jói kominn í umhverfi sem laðaði fram eitt af því besta í fari hans en það var natni við hest- ana, auk þess sem Jói var einstakt snyrtimenni í allri umgengni. Þá var áberandi hvað Jói fór vel með hey. Lífið virtist því að flestra mati blasa við honum, en það er því miður svo að þegar vel gengur geta komið þungbær áföll. Birta, Þór og Guð- mundur eru uppkomin en missirinn er mestur fyrir stúlkurnar, Maríu og Önnu, sem eru átta og tíu ára og umgengust föður sinn náið. Þá votta ég eftirlifandi móður, Mar- gréti, systur Maggý, Hauki fóstra hans og börnum samúð mína og vona að minningin um góðan og skemmtilegan dreng lækni öll sár. Helgi Sigurðsson. Jóhannes lést óvænt og um aldur fram í Danmörku, en þar hafði hann búið og starfað frá 1978. Með sam- býliskonu sinni, Kristine Monster, átti hann tvær dætur, Marie og Önnu. Jóhannes var til heimilis hjá Önnu og Hauki á Helgafelli í Mosfellssveit frá fermingaraldri og var einn af okkar góðu nágrönnum á þeim bæ. Hann lét til sín taka í sveitinni, var virkur í félagsmálum hestamanna og tók þátt í fjárragi vor og haust í göngum og réttum. Hann þótti snemma fjárglöggur og fróður um mörk og var það mjög að skapi fóstra hans, Hauks bónda á Helgafelli. Jóhannes var sinnugur við allar skepnur. Hann lagði sig þó mest fram við hesta og búnað þeirra, hvort heldur var við tamningar eða fóðrun og annan aðbúnað. Jói, eins og hann var kallaður, var vinsæll af jafnöldrum sínum og kunni einnig vel að umgangast eldri menn. Hann sýndi þeim tillitssemi og kurteisi og kom vel fýrir sig orði, hvort heldur var úr ræðustól eða í almennum viðræðum við menn. Manna mest mat hann fóstra sinn og ríkti gagnkvæm vinátta milli þeirra. Jói kunni vel að meta dreng- skap og sýndi það í dagfari sínu. Öll verk léku í höndum Jóa og hann átti þann draum að verða bóndi. Hann lauk búfræðinámi á Hvann- eyri 1967. Árið 1969 var stefnan tekin til Danmerkur til starfs og kynningar. Jói og unnusta hans, Guðrún Jóhannsdóttir frá Dalsgarði, réðu sig til móðursystur hennar, Dorte Jacobsen, og manns hennar, en þau ráku stórbúskap á Fjóni. Heim var snúið 1972 og hafín störf hjá Matthíasi Einarssyni á Teigi með búsetu í Lyngási í Mos- fellssveit. Þá losnaði Mjóanes í Þing- vallasveit úr ábúð 1974. Guðrún og Jóhannes fluttu þangað það vor og bjuggu með sauðfé og nytjuðu veiði í Þingvallavatni. Þau hjónin fengu að reyna ýmsa erfíðleika og áföll og fór svo að leið- ir skildu 1978 og þau létu af búskap á jörðinni. Börn þeirra eru þijú, Birta, Þór og Guðmundur, sem öll eru uppkomin og dugnaðarfólk. Jói undi ekki hér eftir þetta og hélt til Danmerkur í annað sinn og þar buðust honum ýmis tækifæri. Og skyndilega er hann horfinn. Jóhannes var hlýr og notalegur í viðmóti og öllum var vel við hann. En vonirnar brugðust. Lífið og tilver- an tóku enda óvænt og fyrirvara- laust. Við samferðamennirnir sendum venslafólki samúðarkveðjur. Minn- ingin lifír. Jón M. Guðmundsson, Reykjum. JOHANNES GUÐMUNDSSON MAÍEPLI í BLÓMA. Maíepli MAÍEPLI, furðu- legt nafn á blómi, fínnst þér það ekki? En 'blómið sem ber þetta skrítna nafn er líka furðulegt, mér fínnst þó rétt- ara að segja stór- kostlegt. Áhugi minn á maíepli, Podophyllum hex- andrum eins og jurtin heitir núna á latínu, vaknaði lík- lega af því að hún er gömul lækn- ingajurt og sem slíkrar heyrði ég hennar fyrst getið í skóla. Hún var notuð sem lyf við vatnssýki, sem við köllum nú bjúg. Rótin var notuð sem svokallað drastikum, eða kröft- ugt niðurgangslyf, sem gat vald- ið margra sólarhringa niður- gangi og þannig þornaði líkam- inn upp. Notkun Podophyllin- rótarinnar sem lyfs er löngu hætt og við bjúg eru nú notuð svonefnd þvagræsilyf. Maíepli hafði ég aldrei séð nema á mynd þegr ég pantaði mér fræ af fræ- lista garðyrkjufélagsins. Ekkert gerðist fyrsta sumarið í sáð- bakkanum og ég ætlaði að henda öllu í safnkassann en sá að mér og setti bakkann út í garð yfir veturinn og sjá, næsta vor var komið líf í moldinni. Seinna las ég að fræ maíeplis þurfa að frjósa til að þau spíri. Síðla sama sumars setti ég nokkrar smáp- löntur út í garð en vistaði aðrar í uppeldisreit yfír veturinn. Og sjá, næsta vor gerðust undur og stórmerki. Upp úr moldinni kom sver rauðbrúnn oddur. Honum skaut upp úr jörðinni með feiki- hraða, líkara að um geimflaug væri að ræða en blómplöntu. Á enda sumra þessara odda var líkt og loðinn hattur, sem ég áttaði mig ekki fyrst á hvað var, það líktist helst hitahlíf framan á geimflaug og reyndist líka vera hliðstætt fyrirbrigði. Þama á enda sumra oddanna var sem sé innpakkað blóm. Maíepli blómstrar á vorin, gjarn- an um mánaðamótin maí/júní. Þar er þá skýringin að hluta til á nafngiftinni. Upp úr jörðinni sprettur sver stöngull, gjaman um 1 cm í þvermál, á enda hans er blómið umlukið 3 loðnum, rauðbrúnum reifablöðum. Stöng- ullinn stækkar mjög hratt, á hálfum mánuði til þrem vikum er hann orðinn 20-30 cm á hæð og blómið opnar sig í allri sinni dýrð. Krónublöðin eru 6, rósbleik að lit og líkjast þó nokkuð epla- blómnum. Blómin sem eru um 4 cm á stærð eru mjög fíngerð og í erlendum bókum er þeim gjam- an lýst sem fögru skrautfiðrildi, sem hafí tyllt sér niður á stöngu- lendann stutta stund, en gæti flogið burt fyrr en varír. Það gera þau reyndar líka því blómgunin varir ekki mjög lengi. Frævan sem er stór og gul á lit fer nú að stækka og blóm- ið sem var legglaust fær þó nokkurn legg um leið og blóm- blöðin falla af og frævan beygist und- ir laufið. Legglaus laufblöðin, sem eru tvö á hveijum stöngli, sitja beint undir blómkrón- unni. Á meðan blómgunin varir eru þau saman- brotin, líkt og fallhlíf geimflaug- arinnar, svo ég haldi áfram sam- líkingunni, en breiða síðan úr sér, fallhlífin opnast að lokinni blómgun. Blöðin em ekki síður skrautleg en blómið. Þau eru mikið skert, nánast eins og fingr- uð og hver blaðflipi endar í skörpum oddi. Blöðin eru þykk, leðurkennd og litur þeirrar minnir á gamalt eðal-leður sem farið er að snjást. Ung blöð eru rauðbrún að lit með grænum æðum eða taumum, en smám saman verður græni liturinn yfir- sterkari og blöðin fá langan stilk, þannig að heildarhæð jurtarinn- ar verður nálægt 40 cm. Síðsum- ars roðna blöðin, einkum ef jurt- in stendur á þurmm stað. Þá kemur aldinið í ljós. Frævan er nú orðin að stóm, rauðgulu beri, kjötmiklu með stórum steinum, sem hangir niður í vikinu milli blaðparanna. Þetta ber, sem er álíka stórt og plóma hangir síðan á stönglinum fram eftir vetri. Því má segja að maíeplið eigi sér 3 fögur tímabil, tímabil blóms- ins, laufskrúðsins og aldinsins. Maíepli tilheyrir lítilli, 10 blóma ættkvísl, Podophyllum — einn meðlimur ættkvíslarinnar vex í austurhluta Norður-Amer- íku. Hinir níu eru upprunnir í laufskógum Austur-Asíu og Hi- malaya. Maíeplið gerir ekki mikl- ar kröfur til umhverfis. Það þrífst ágætlega, þótt það vaxi í hálfskugga í venjulegri garð- mold, en fegurst verður það samt í fullri sól í djúpum moldatjarð- vegi, sem aldrei þorrnar alveg. Auðvelt er að fjölga maíepli. Fræsáningu hef ég áður lýst, en sé aldinunum leyft að falla til jarðar og rotna geta færin Iíka spírað af sjálfsdáðum á vaxtarstaðnum. Eins má skipta rótunum, en þær eru þykkar og kjötmiklar og mynda líkt og stjörnu út frá stuttum jarð- stönglinum. Maíeplið er í alla staði eftirsóknarverð garð- planta og stór kostur er að það er ekki skriðult og einnig lang- líft, jafnvel á íslandi. S.Hj. BLOM VIKUNNAR 309. þáttur Umsjón Ágústa B j ö r n s d ó 11 i r

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.