Morgunblaðið - 15.07.1995, Side 8

8 LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Guðjón Hjörleifsson, lundakarl og bæjai-stjóri, um hin umdeildu veiðikort:
Ósanngjarnt að lunda-
menn þurf i veiðikort

ÞIÐ hefðuð getað sparað ykkur að koma með háfinn, snillingar. Þeir dóu allir úr hlátri
þegar þeir fréttu af kortunum...
Aldrei mælst fleiri atvinnuleysisdagar í júní
Atvinnuleysi að
meðaltali um 5%
ATVINNULEYSISDAGAR hafa
ekki mælst fleiri í júní, en skráðir
voru rúmlega 151 þúsund dagar á
landinu öllu. Jafngildir þetta að um
6.700 manns að meðaltali, eða 5%,
af áætluðum mannafla á vinnumark-
aði, hafi verið án atvinnu. Síðastl-
iðna 12 mánuði voru 6.322 manns
atvinnulausir að meðaltali, eða 4,8%,
en árið 1994 nam atvinnuleysi 4,7%.
Þetta kemur fram í yfirliti Vinnu-
málaskrifstofu félagsmálaráðuneyt-
isins um atvinnuástandið.
Atvinnuleysisdögum hefur fjölg-
að um 2.000 daga frá því í maí og
um 31 þúsund frá því í júní á síð-
asta ári. Atvinnuleysi er meira hjá
konum en körlum, hjá konum voru
skráðir tæplega 89 þúsund atvinnu-
leysisdagar en hjá körlum rúmlega
62 þúsund. Að meðaltali voru um
4.105 konur atvinnulausar eða um
7,1%. Um 2.872 karlar, eða 3,5%,
voru atvinnulausir í júní.
Aukning minni en búist var við
Undanfarin 10 ár hefur atvinnu-
leysi minnkað að meðaltali um 4%
frá maí til júní, en vegna sjómanna-
verkfalls var búist við verulegri
aukningu atvinnuleysis í júní.
Aukningin frá maí til júní í ár var
1,1% og því töluvert minni en búist
var við. Umtalsverður fjöldi fisk-
verkafólks fór þó aldrei á atvinnu-
leysisskrá, þrátt fyrir vinnustöðvun
víða í fískvinnslu, því greiðslur at-
vinnuleysisbóta runnu beint tjl fyr-
irtækja á grundvelli kauptrygging-
arsamninga fiskvinnslufólks.
Mest atvinnuleysi á Suðurlandi
Atvinnuleysi er mest á Suður-
landi eða 7% að meðaltali og næst
koma Suðurnes með 6,2%. Minnst
er atvinnuleysið á Vestíjörðum, eða
1,2% og næstminnst á Vesturlandi
þar sem 3,6% eru að meðaltali at-
vinnulaus.
Atvinnuleysi eykst alls staðar
nema á höfuðborgarsvæðinu, Vest-
fjörðum og Vesturlandi. Mest er
aukningin á Austur- og Suðurlandi
og er hlutfallsleg aukning mest á
síðarnefnda stáðnum. Búist er við
því að atvinnuleysi minnki í júlímán-
uði og verði á bilinu 3,9-4,6%.
Hafísrannsóknir og heimskautafræði
Hafísrannsóknir
hafa margþætt-
an tilgang
HAFÍS í umtals-
verðu magni tók
aftur að reka til
íslands upp úr seinni hluta
sjöunda áratugarins eftir
um 40 ára hlé. Svo virtist
sem sumir væru búnir að
gleyma þessum hvimleiða
vanda sem storkað hafði
íslendingum frá aldaöðli.
í kjölfar hafísráðstefnu
sem haldin var í Reykjavík
1969 var stofnuð hafís-
rannsóknadeild á Veður-
stofu íslands. Ingibjörg
Jónsdóttir, starfsmaður
deildarinnar, hefur nýlokið
meistaraprófi í heim-
skautafræðum og hyggur
á doktorsnám í hafísfræð-
um.
Eflaust eru hafísrann-
sóknir býsna framandi fyr-
ir þá sem ekki þekkja til,
hvað fela þær í sér?
-„Rannsóknir á hafís fela í sér
margs konar þætti. Þær eru
þverfaglegar og koma inn á marg-
ar og oft ólíkar fræðigreinar. Á
hafísrannsóknadeild Veðurstof-
unnar er upplýsingum um hafís,
m.a. á siglingaleiðum, safnað sam-
an, en auk þess er upplýsingum
um hafísrek fyrri tíma safnað og
þær síðan túlkaðar. Tvö viðamikil
samstarfsverkefni eru í gangi á
vegum stofunnar við erlenda aðila.
Annars vegar verkefni sem heitir
Áhrif veðurfars á íslandi (Impact
of climate in Iceland) og felur að
stórum hluta í sér upplýsingaöflun
um hafís frá fyrri tíð. Hitt verkefn-
ið, ESOP (stendur fyrir European
subpolar ocean program), er fjöl-
þjóðlegt en dr. Þór Jakobson hefur
umsjón með því fyrir hönd Veður-
stofunnar. Mitt starf hefur að stór-
um hluta falist í upplýsingasöfnun
og úrvinnslu gagna um hafís á
árunum 1901 til 1925.“
Hvert er gildi hafísrannsókna?
-„Þær hafa margs konar gildi.
Um er að ræða hagnýtar og nauð-
synlegar uppiýsingar fyrir skip og
viðvaranir og eftirlit vegna íss.
Aðrar rannsóknir hafa meira veð-
urfarslegt og eðlisfræðilegt gildi.
Breytt magn hafíss gefur veðurf-
arsbreytingar til kynna, en fleira
spilar þar inn í, svo sem haf-
straumar, loftþrýstingur og vindar
svo og ástand sjávar.“
Nú hefur þú lokið meistaranámi
í heimskautafræðum, hvað fela
þau fræði í sér? _________
-„Segja má að heim-
skautafræði sé í raun
réttri landafræði heim-
skautasvæða. Nemend-
ur sitja námskeið í
náttúrufari og mannvist þessara
svæða og komið er inn á fjöl-
marga þætti sem þau áhrærir,
s.s. stjórnmál, auðlindanýtingu og
könnunarleiðangra. Leitast er við
að svara spurningum á borð við
hver eigi heimskautasvæðin,
hvort hvala- og seladráp sé rétt-
iætanlegt og fleira. Ég hygg á
frekara nám og langar til kynna
mér sérstaklega hvernig veðurfar
og hafís hafði áhrif á lífsafkomu
fólks í landinu. Alkunna er að
hafís hafði slæm áhrif á afkomu
fóiks en lítið hefur verið rannsak-
að og gefið út um þetta efni hér
á landi. Afleiðingar hafíss gátu
verið skelfilegar fyrir landsmenn.
Oft mátti lítið út af bregða í þeim
línudansi sem lífið var í okkar
harðbýla landi. Hafís leiddi af sér
hallæri ef hafíssumur urðu tvö eða
fleiri í röð. Bændur urðu að halda
gripum sínum lengur inni, hey-
fengur varð minni en ella og oftar
Ingibjörg Jónsdóttir
►ingibjörg Jónsdóttir fæddist
þann 1. apríl 1969. Hún lauk
stúdentsprófi frá Menntaskól-
anum við Sund árið 1988 og
BS-prófi í landafræði árið
1992. Um þessar mundir er hún
að ljúka meistaraprófi frá
Cambridge University í heim-
skautafræðum og fjallar loka-
verkefni hennar um hafís við
ísland á fyrri hluta aldarinnar.
Ingibjörg vann við hafísrann-
sóknir á Veðurstofu Islands á
árunum 1992-1994 og er hún
nú komin þangað aftur til
starfa eftir dvölina í Cam-
bridge. Hún hyggur á frekara
nám í hafísfræði.
Afleiðingar
hafíss oft
skelfilegar
en ekki varð afleiðingin almennur
fjárfellir og harðindi. Hafís orsak-
aði einnig vöruskort því hann
hindraði skipaferðir oft á tíðum.
Metár hvað hafís varðar er talið
vera 1695 en þá rak hafís austur
og svo suður fyrir land í norðan-
verðan Faxaflóa að Snæfellsnesi.
Til þess að fólk átti sig á því geysi-
lega hafísreki sem um ræðir skal
tekið fram að hafís rekur alltaf
réttsælis í kringum landið og fylg-
ir hafstraumum. Eflaust brygði
mörgum í brún ef slíkt endurtæki
sig nú.
-„Hvaða heimildir notar þú helst
í rannsóknum þínum?"
Heimildirnar eru margs konar,
m.a.frá dönsku veðurstofunni, úr
--------- blöðum og annálum.
Þorvaldur Thoroddsen
náttúrufræðingur var
iðinn við að skrá upp-
iýsingar og Norsk polar
institut hefur kortlagt
upplýsingar frá norskum selveiði-
skipum við ísland og þær upplýs-
ingar hafa reynst mjög gagnleg-
ar. Skemmtilegast hins vegar hef-
ur mér þótt að glugga í dagbækur
bænda sem bjuggu við ströndina
frá því í byrjun aldarinnar. Eðli-
lega slæðast þar með ýmsar upp-
lýsingar sem oft hafa lítið með
veðurfar að gera og eru þær oft
skondnar og áhugaverðar, þrátt
fyrir að nýtast ekki beint í rann-
sóknunum. Það er hins vegar með
ólíkindum hve margir bændur rit-
uðu ýmiss konar veðurfarslegar
upplýsingar samviskusamlega
niður, rétt eins og þeir vissu hve
gagnlegar upplýsingarnar yrðu
síðar meir. Mig langar að lokum
að benda öllum, sem gætu haft
dagbækur frá fyrri tíð undir hönd-
um,'á að um merkar sagnfræði-
legar heimildir gæti verið að ræða
og því skyldi koma þeim á skjala-
söfn sem fyrst.