Morgunblaðið - 03.11.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 3. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Peningar
þrengja að
ímyndunaraflimi
Mika Kaurísmaki er, ásamt bróður sínum
Aki, sennilega einn frægasti kvikmyndagerð-
armaður Finna. Mika er kominn á Kvik-
myndahátíð í Reykjavík með nýja mynd
ásamt unnustu sinni, Piu Tikka, sem einnig
sýnir eina mynd hér. Þröstur Helgason
hitti þau að máli í kaldri borginni.
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
PIA Tikka og Mika Kaurismaki eru sammála um að það geti
verið kvikmyndagerðarmönnum hollt að hafa lítið fjármagn á
milli handanna.
HANN GETUR verið þungur tónn-
inn í Finnum. Myndin sem dregin
var upp af þeim í kvikmynd leikstjór-
ans Jim Jarmusch, Night on Earth,
var eftirminnileg og hefur áreiðan-
lega litað ímynd þeirra vestan hafs
og austan. Þar tekur leigubílstjóri í
Helsinki þrjár fyllibyttur upp í bílinn
á kaldri nóttu. Bytturnar þijár taka
að reka raunir sínar fyrir leigubíl-
stjóranum og úr verður eins konar
metingur um það hver hefur lent í
mestu ógöngunum; bytturnar segj-
ast eiga í drykkjuvandamálum,
kvennavandamálum og fjölskyldu-
vandamálum og með hverri frásögn-
inni verður tilveran svartari. Leigu-
bílstjórinn hlustar harmrænn á svip-
inn án þess þó að bregða mikið við
ósköpin sem dunið hafa yfir aum-
ingja mennina. Það kemur nefnilega
í Ijós þegar bytturnar þrjár hafa rif-
ið úr sér hjartað hver á fætur ann-
arri að líf hans sjálfs er ein ijúkandi
rúst; saga hans er finnskur blús eins
og hann gerist sárastur.
Jarmusch er góður vinur og sam-
starfsmaður Mika sem rifjar þessa
sögu upp með mér hlæjandi. „Af
þeim fimm sögum um leigubílstjóra
sem Jarmusch segir í Night on Earth
þykir honum vænst um þessa. Hann
hefur oft komið til Finnlands og
sennilega er þetta sú mynd sem
hann hefur af þjóðinni - og hún er
nokkuð sönn. Þessi Finnlandsblús
er ekki einleikinn."
Utangarðsmenn
Myndin sem við fáum af Finnum
í þínum myndum og bróður þíns,
Aki, er ekki ósvipuð?
„Nei, það er rétt. Þetta er ekki
sú mynd sem ferðamálayfirvöld í
Finnlandi vilja að við gefum af þjóð-
inni en hún er engu að síður sönn.
Hún er ekkert síður sönn en fegurð
vatnanna."
Þú ert ekkert gefinn fyrir að fegra
lífið í myndum þínum og segir helst
sögur af utangarðsfólki?
„Já, það er rétta leiðin til að lýsa
heiminum, að horfa á hann frá sjón-
arhóli þess sem stendur fyrir utan.
Þannig getur maður frekar nálgast
sannleikann um samfélagið sem
maður er að fjalla um. Nýjasta
myndin mín, Condition Red, sem
sýnd er á hátíðinni hér í Reykjavík
flallar um utangarðsfólk og það var
aðallega vegna þess sem ég hreifst
af handritinu og samþykkti að leik-
stýra henni. Hún er bandarísk fram-
Ieiðsla með ensku tali.“
Þetta var ekki dýr mynd í fram-
leiðslu frekar en flestar fyrri mynda
þinna?
„Ég vil helst gera myndir sem
kosta ekki mjög mikla peninga. Pen-
ingar hefta sköpunargleðina, þeir
þrengja að ímyndunaraflinu, skerða
frelsi manns sem leikstjóra. Peninga-
leysið neyðir mann til að hugsa, fmna
leiðir til að bjarga hlutunum á sem
ódýrastan hátt. Maður er einhvern
veginn nær hjarta kvikmyndagerðar-
innar þegar maður gerir þessar ódýr-
ari myndir. Þegar peningarnir eru
orðnir miklir ráða framleiðendurnir
líka öllu. Leikstjórinn verður bara
hluti af tækniliðinu sem er að fram-
kvæma það sem framleiðendurnir
vilja og hafa keypt þá til að fram-
leiða, hann ræður jafnvel engu um
listræna útkomu myndarinnar. Þann-
ig er þetta oftast í Ilollywood."
Hvað finnst þér um Hoilywood
myndir?
„Margar þeirra eru góðar; ég hef
aldrei kunnað að meta þessar sléttu
og felldu myndir þaðan, vil frekar
hafa þær grófar á yfirborðinu, ekki
hreinar og fínar heldur svolítið
sóðalegar. Ég þoli heldur ekki þess-
ar tæknimyndir sem tröllríða Holly-
wood; ég vona að þeir fari að snúa
sér að því að segja sögu aftur.
Þess má geta að næsta myndin
mín heitir einmitt Hollywood with
out a Map og fjallar um utangarðs-
mann í draumasmiðjunni. Þetta er
grínmynd sem hæðist svolítið að
þessu fyrirbæri sem Hollywood er.
Þetta er staður sem ég myndi ekki
vilja vinna á.“
Finni í Brasilíu
Mynd Piu sem sýnd verður á
kvikmyndahátíðinni heitir Dætur
Yemenja og fjallar um finnska
stúlku sem fer til Rio de Janiero
að leita systur sinnar. „Myndin fjall-
ar fyrst og fremst um menningar-
lega árekstra", segir Pia en þetta
er fyrsta myndin sem hún gerir í
fullri lengd.
Hvers vegna Brasilía?
„Mér þótti það henta þemanu sem
ég vildi fást við og svo búum við
líka í Brasilíu og höfum gert í sjö
ár. Það lá því eiginlega beint við
að gera myndina þar. Við eigum
mikið af góðum vinum þarna úr
kvikmyndageiranum og því var auð-
velt að fá gott fólk til samstarfs.
Myndin er gerð fyrir mjög litla pen-
inga en það var hann Mika sem
framleiddi hana; hann er harður
framleiðandi og þetta hefði senni-
lega aldrei gengið upp ef hann hefði
ekki haldið um taumana."
Ertu sammála því að miklir pen-
ingar spilli jafnvel myndum?
„Já, það getur skilað sér í ein-
hveiju góðu að þurfa að takast á
við þau vandamál sem lítið fjármagn
hefur í för með sér. Lítið fjármagn
er kvikmyndum yfirleitt hollt."
Storma-
samt sam-
band
KVIKMYNPIR
Rcgnboginn
„SALE GOSSE" ★ ★ Vi
HIN tilfinningaheita og átakamikla mynd
franska leikstjórans Claude Mourieras, „Sale
Gosse“, byggist mjög á áköfum og ástríðu-
fullum leik tveggja ungra leikara, Anouk
Grinberg og Axel Lingée. Myndin er um
vægast sagt stormasamt samband ungrar
móður og 11 ára gamals sonar hennar en
hann er á góðri leið með að verða að alvar-
legu andfélagslegu vandamáli. Faðirinn spilar
stóra rullu einnig þótt hann komi aldrei fram
í myndinni. Hann lét sig hverfa strax eftir
getnaðinn en strákurinn lætur sig dreyma
um hann sem göfugan prins í eyðimörkinni
handan við hafið og bíður eftir að hann snúi
aftur. í millitíðinni er hann óalandi og ófeij-
andi jafnt í skólanum sem á heimili.
Anouk og Axel sýna bæði stórgóðan leik.
Hún sem ráðvillt en skapmikil móðir er reyn-
ir sífellt að beita rökræðu á drenginn eftir
að komið hefur til átaka milli þeirra. Hann
sem þijóskur og ósveigjanlegur drengur sem
rígheldur í goðsögn er hann og móðir hans
hafa búið til úr hinum fjarlæga föður. Dreng-
urinn verður æ innhverfari og stirðari í sam-
búð og það er leikaranum Axel að þakka að
áhorfandinn hefur þrátt fyrir allt nokkra
samúð með honum. Streitan milli mæðgin-
anna knýr söguna áfram og magnast þegar
móðirin kemur með karlmenn heim í íbúðina
og stefnir mjög í óefni.
Hér fyrirfinnst ekki vottur af tilfinninga-
vellu að amen'skum sið. Mourieras, sem er
gestur á Kvikmyndahátíð Reykjavíkur, fjallar
um draumkennda veröld drengsins og ást og
erfíðleika móðurinnar af sama innsæi og
skilningi og móðirin í myndinni tekur á
vandamálum sonarins og bjargar að líkindum
framtíð hans.
Arnaldur Indriðason
Rcgnboginn
KRÁKUR ★ ★ Vi
AÐALPERSÓNAN í
þessari pólsku mynd er
Wrona (Karolina Ostrozn),
níu ára telpa sem býr með
einstæðri móðir sinni. Hún er ákaflega af-
skiptalaus um alla hagi dótturinnar, sem er
skýr og lífsglöð en skortur á athygli verður
til þess að hún rænir þriggja ára stúlku-
barni, er með það á flækingi daglangt og
lifír sig þá inní móðurhlutverkið.
Ekki margflókið efni en segir svona nokk-
urnveginn það sem segja þarf. Krákur er
neyðaróp á ást, athygli og umhyggju og þar
sem hana er ekki að finna í grámyglulegu
hversdagslífinu þá flýr Wrona á náðir sinnar
draumaveraldar og líður vel um sinn. Höfnun-
artilfinningin er efst í huga hennar í öllum
samskiptum við móðurina, þrýstilokinn Iífs-
flótti og heimasmíðaður kærleikur frá hendi
barnsins. Slík leit getur hæglega endað með
ósköpum einsog dæmin sanna. Þetta hrá-
slagalega efni er lengi að ná tökum á áhorf-
andanum, það er fyrst og fremst fyrir af-
burðaleik Karolinu litlu að hún nær því marki,
einkum þegar síga fer á seinni helminginn.
Karolina er sannkallað náttúrubam í leiklist-
inni og oft unun að fylgjast með þessu litla,
frekjulega andliti sem segir allt.
Leikstjórinn og handritshöfundurinn, Do-
rota Kedzierzawska, byggir Krákuna á eigin
reynslu, hún á dóttur og sjálfsagt hefur sam-
viskan oft kvalið Dorotu, sem sögð er vera
stórvirk á sínu sviði. Hún
nær fínum tökum á ungu
leikkonunum, sem aðeins
eru níu og þriggja ára. Þær
eru tvímælalaust áhuga-
verðasti hluti myndarinn-
ar. Dorota hefði að ósekju
mátt gefa lífinu örlítinn lit, hér er allt ösku-
grátt, fráhrindandi og ógnvekjandi sem í
útrýmingarbúðum. Tónlistin sama marki
brennd. Eini sólargeislinn í þessum grátóna
táradal er yngismærin Karolina og það geisl-
ar af henni.
Regnboginn
DÆTUR YEMENJA ★ ★
FINNAR em sérstæðir kvikmynda-
gerðarmenn með þá Kaurismakibræður í
fararbroddi, persónurnar, umhverfíð og ekki
síst andrúmsloftið gjarnan nokkuð undarlegt.
Þessi einkenni hafa vakið alheims athygli á
finnskri kvikmyndagerð, sem reyndar hefur
jafnan verið í nokkrum blóma. Dætur
Yemenja er fyrsta verk Piu Tikka sem
leikstjóri, hún er fyrrverandi auglýsinga-
gerðarmaður, það sést og skilar sér - á
köflum
Sini er ung, finnsk kona sem heldur til
Brasilíu að heimsækja systur sína. Þegar
komið er suður á bóginn er systirin hinsveg-
ar gjörsamlega gufuð upp, hvarf að heiman
fyrir einhveijum mánuðum. Sér til fulltingis
ræður Sini heimavanan mann til að hjálpa
sér við leitina og verður þeldökkur leigubíl-
stjóri fyrir valinu.
Átakalítil mynd um ólíka og afar fjarlæga
heima, á köflum áhugaverð en lognast útaf
þess á milli í sólarbrækjunni. Tikka hefur
gaman af að velta upp ólíkum hliðum á
mannlífinu, hinum skrautlega og kærulausa
Suður:Ameríkubúa gagnvart norrænni böl-
sýni. Á sín augnablik, einkum í leik og töku.
Sæbjörn Valdimarsson
Rcgnboginn
ÞRÁÐUR ANTONÍU ★ ★ ★
HOLLENSKA myndin Þráður Antoníu er
ein af kunnari kvikmyndum þessarar hátíð-
ar, enda vann hún til Óskarsverðlauna í ár
sem besta erlenda myndin í harðri sam-
keppni við verk sem litu sigurstranglegar út.
Aðalsöguhetjan, Antonía (Willeke Van Am-
melrooy), vaknar einn góðan veðurdag, með
það á tilfinningunni að jarðvistinni sé að
ljúka. Lítur yfir farinn veg, hefur gönguna
er hún kemur til baka i sveitaþorpið í Hol-
landi þar sem hún ólst upp. Þetta er í lok
síðari heimsstyijaldár. Með henni er ung
dóttir, en Antonia er að taka við býlinu sem
hún erfir eftir móðir sína, sem liggur banaleg-
una. Býlið hennar Antoníu verður fljótlega
athvarf utangarðsmanna og einfeldninga,
allir sem eiga erfítt uppdráttar fá skjól hjá
Antoníu og myndast þar fljótlega stórfjöl-
skylda furðufugla. Dóttir hennar er lesbía
en eignast engu að síður stúlku, sem seinna
fæðir enn eitt meybarnið - sem er sögumað-
ur myndarinnar.
Jarðbundin mynd og skemmtileg. Karlpen-
ingurinn er í aukahlutverkum og ekki frítt
við að nokkurs karlfyrirlitningar gæti - ef
menn vilja taka þann pól í hæðina. Hér er
það kvenfólkið sem er ofaná, þær fáu karla-
kindur sem koma við sögu eru kjánar, of-
beldismenn eða talhlýðnar gufur. Þráður
Antoníu sýnir stoltar og sjálfstæðar konur
sem telja sig hafa takmörkuð not af „sterk-
ara kyninu“. Góðir til púlsvinnu og undaneld-
is. í upphafí kemur fram að faðir Antoníu
var hið mesta dusilmenni og ástæða til að
ætla að myndin sé byggð á eigin reynslu
leikstjórans og handritshöfundarins, Marleen
Gorris. Samúðin er sterk með þeim sem eru
minnimáttar á einn eða annan hátt. Yfir
vötnunum svífur kvenleg gamansemi og ráð-
snilld. Þráður Antoníu er á margan hátt heill-
andi og óvenjuleg. Þökk sé frábærum leik í
aðalhlutverkinu og vel gerðu handriti, mor-
andi í forvitnilegum persónum og dramatísk-
um, oft skoplegum, uppákomum.
Sæbjörn Valdimarsson
Stjömi Aldingarðurinn Eden ★ ★ igjotm Kristín Lafranzdóttir ★ ★
Ameríka ★ ★ ★ ★ Krákur ★ ★ 'h
Áhugamaður ★ ★ ★ Kyrrstaða ★ 'h
Ástin er kaldari en dauðinn ★ ★ 'h Litla systir ★ ★
Brimbrot ★ ★ ★ 'h Nanette og Boni ★ ★
Chabert ofursti ★ ★ ★ Vi Neyðarástand ★ ★ 'h
Daður ★ ★ Núll á Kelvin ★ ★ ★
Dauður ★ ★ 'h „Sale Gosse“ ★ ★ 'h
Dætur Yemnju ★ ★ Stjörnufangarinn ★ ★ ★
Einstirni ★ ★ ★ 'h Sumarsæla ★ ★ 'h
Fortölur og fullvissa ★ ★ ★ Tálbeitan ★ ★ ★
Heima er verst ★ ★ 'h Tryggð ★ ★
Hringrás tímans ★ ★ Tvær ástfangnar stúlkur ★ ★
Hvíta blaðran ★ ★ ★ 'h Þráður Antóníu ★ ★ ★
Kansas ★ ★ Örlög ★ ★
Kolya ★ ★ ★
yiKWiPAHATF
^ÆVlKi,
24.október - 3.nóvember 1996.