Morgunblaðið - 01.12.1996, Blaðsíða 16

16 E SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
JÓLASVEINARNIR hennar Kristjönu eru ögn undirfurðulegir á svip.
EINFALDLEIKINN ræður ríkjum á heimili Kristjönu og Baltasars.
\
I
I
í
>
Vestfirskir og katalónskir
jólasióir einkenna jólahald
listamannanna Baltasars
og Kristjönu Samper
KRISTJANA við gnægtaborðið, fullt af mat.
JÓLIN á heimili listamannanna
Kristjönu og Baltasars Sampers
eru blanda af katalónskum og ís-
lenskum jólasiðum, sem hafa verið
sniðnir til með árunum. Jólin eru
sá tími sem allt er í föstum skorð-
um, eftir að það hefur verið lagað
að aðstæðum, þau eru ekki tími
nýjunga heldur þess þegar fjöl-
skyldan nýtur þess besta sem til er
í mat og drykk, samverunnar og
jólahelginnar, því umbúðirnar mega
ekki bera boðskapinn ofurliði.
Þegar Kristjana hóf búskap seg-
ist hún hafa átt í hinum mestu
erfiðleikum með að finna jóla-
skraut sem henni var að skapi. Þá
tíðkaðist glitrandi gerviskraut frá
Hong Kong en hún fann eftir mikla
leit finnska og sænska jólasveina
úr tré sem henni þótti meiri prýði
að. En þeir eru löngu horfnir í kjaft
scháfer-hundanna Uglu og Ylgjar,
rétt eins og annað smáskraut og
að minnsta kosti ein jólarjúpa.
Listafólkið á heimilinu hefur búið
til sitt eigið jólaskraut, þar sem
einfaldleikinn ræður ríkjum. Undir-
furðulegir jólasveinar úr leir hafa
reynst „hundheldir",
efniviðurinn í að-
ventukransinn er sótt-
ur í garðinn og ávaxta-
körfuna, töfraveröldin
„Betlehem" var búin til
handa yngstu kynslóð-
inni þegar hún bjó enn
heima við, og sjálft
jólatréð er aðeins
skreytt með rauðum
eplum og jólaseríu.
„Það er svo ferskur og
góður ilmur af eplurn,"
segir Kristjana. „Þetta
er jólailmurinn minn og
hefur verið frá þvf að
ég var barn og við
fengum epli á jólunum.
Ég vil ekki hlaða
skrauti á jólatré og því
hef ég látið eplin
nægja. Ég vissi hins
vegar ekki hvað fyrsta
barnabarninu þætti
um svo fábrotið skraut
og andaði léttar þegar
þriggja ára hnokkinn
lýsti því yfir að sér
þætti tréð svo fallegt."
Kristjana segist
velja epli með sterkan
stöngul og binda þau
í tréð með rauðum
borða. Hún hefur aldr-
ei þurft að skipta um
epli en upp úr áramót-
um hefur fjölskyldan
farið að borða eitt og eitt epli af
trénu. Á þrettándanum er svo bök-
uð eplakaka úr þeim sem eftir eru.
Engar kökur
Kristjana er mikill listakokkur og
jólin eru sá tími þegar tjaldað er
til því besta í mat og drykk. í upp-
hafi aðventu er aðventukransinn
útbúinn, skatan kæst og ratafía
útbúin, en það er katalónskur
snafs eða líkjör. í ratafíu er vodki
með ávöxtum og kryddi, sem sett
er í glerkrukku. Henni er komið
fyrir í glugga þar sem sólin og
máninn snerta vínið í 22 daga og
nætur, hvorki degi lengur né degi
skemur. Þá er það smakkað og
sett á flöskur.
Lítill tími gefst tii matargerðar
fyrr en rétt fyrir jól. Það kemur
ekki að sök, þar sem smáköku-
bakstur og annað það sem gert
er á aðventu er ekki hluti af jóla-
undirbúningi Kristjönu og Baltas-
ars. „Fyrstu búskaparárin bakaði
ég smákökur eins og mamma
gerði, en ég er löngu hætt því, þar
sem þær voru sáralítið borðaðar

• t:\X* - ' i, %\
'*y\ i - |
** - .; * 0 ■ : Wr' • - /\ i p
; /Wl'
1
j y t i ''
Morgunblaðið/Kristinn
EPLI skreyta jólatré og lifandi Ijósin prýða.
VILLIGÆSALIFRARKÆFA með reyniberjum. Á hverju hausti etur
Kristjana kappi við fuglana um hver verður fyrri til að ná berjum af
reynitrénu í garðinum.
um jólin. Það hefur komið fyrir að ekki hluti af jólamatnum. Hvers
við bökum piparkökuhús, jafnvel vegna að borða kökur þegar svo
heilu þorpin, en kökur eru annars margt annað gott stendur til
boða?“ segir Kristjana.
Hins vegar halda þau við þeim
sið Katalóníumanna að borða svo-
kallað turron á jólum, en það er
dísætur massi úr möndlum, hun-
angi og eggjum, sem Kristjana
segir smakkast vel með kampavíni.
Fyrir jól baka Kristjana og systir
hennar laufabrauð ásamt fjölskyld-
um, sem hafa stækkað mjög. Að
loknum bakstri er slegið upp mik-
illi veislu með jólaglóð og góðum
mat. „Við vorum ekki aldar upp við
laufabrauðsbakstur en okkur þótti
þetta skemmtilegur siður og gerð-
um hann að okkar. Þá eru sumir
í fjölskyldunni svo sólgnir í laufa-
brauðið að það liggur við að ég
verði að fela það fram að jólum."
Rjúpa með
katalónsku fvafi
Kristjana er ættuð af Vestfjörð-
um og alin upp við skötuát á Þor-
láksmessu. Skatan er að sjálf-
sögðu heimakæst og stundum
boðið upp á heimakryddað ákavíti.
Hluti fjölskyldunnar kemur í heim-
sókn og borðar skötu á hádegi.
„Þá hefjast jólin í mínum huga.
Skatan er alls ekki sísta máltíðin
yfir hátíðarnar því þá hitti ég fjöl-
skylduna. Ég reyni að Ijúka undir-
búningi jólanna fyrir skötuveisluna
og njóta samverunnar. Að henni
lokinni förum við saman í bæinn
og það er jafnframt eina sameigin-
lega bæjarferðin okkar, enda felst
jólaundirbúningurinn ekki í búða-
rápi. Ég vil helst eiga rólegan að-
fangadag en það tekst nú ekki allt-
af.“
Vel er gert við hundana um jól-
in, rétt eins og mannfólkið, þeir fá
jólabað daginn fyrir Þorláksmessu
og innyflin úr rjúpunum lenda yfir-
leitt á þeirra diski. Hestarnir fara
heldur ekki varhluta af krásunum,
því á jóladag er farið með epli í
hesthúsin.
Á Spáni fara menn í bæinn á
aðfangadagskvöld, hittast, syngja
og borða en hátíðin gengur ekki í
garð fyrr en á miðnætti við jóla-
messu. Jólahaldið hjá Baltasar og
Kristjönu er hins vegar hefðbundið
íslenskt, með klukknahljóm og út-
varpsmessu. Katalónskra áhrifa
gætir þó í matreiðslu rjúpnanna,
þau fá sér sérrí út á möndlugraut-
inn í staðinn fyrir berjasaft og á
miðnætti fara þau í kaþólska
messu.
Á jóladag er hlaðborð, þar sem
gætir áhrifa landanna tveggja. Á
meðal þess sem þar er að finna
má nefna hangikjöt, reyktan og
grafinn lax, bakkalá-bollur, emp-
anadillas, fylltar deigkökur, sem
Kristjana segir sérlega gott að
narta í, edikslegin rjúpnalæri, kata-
lónskar pylsur, jambon, sem er
þurrkað svínakjöt, paté, ostaböku
og katalónskan sauða- og geita-
ost, sem þykir ómissandi á jóla-
borðið.
i
;
1
I
;
!
I
I
!
1
f
I
1
i
'
I
I
í
I
4