Morgunblaðið - 06.06.1997, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 6. JÚNÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Glæpir í borgar-
samfélagi nútímans
I MORGUNBLAÐ-
INU þann 15. maí,
birtist grein eftir Ómar
Smára Ármannsson,
aðstoðaryfirlögreglu-
þjón undir heitinu
„Borgarsamfélag nú-
tírnans". Þar er stiklað
á stóru varðandi um-
hverfi og áhrifavalda
glæpa og tök lögregl-
unnar á nokkrum
þeirra. Fram kemur
gagnrýni á yfirvöld þar
sem segir: „Umhverfí
afbrota er ... tak-
a&rkið tiltölulega fáa
einstaklinga sem til-
tölulega auðvelt á að
vera að eiga við ef áhugi og vilji
er fyrir hendi.“ Á öðrum stað seg-
ir: „Unnið hefur verið markvisst
gegn þessari þróun en erfitt um
vik. Þar er helst við að eiga
„óvirkni" þess kerfis, sem stuðla á
að og á að geta veitt afbrotamönn-
um aðhald. Sérstaklega á þetta við
um unga afbrotamenn og þá sem
koma oftar við sögu afbrota en
aðrir.“ Um aukið vændi segir: „Því
miður er svo að margur „mektar-
maðurinn" virðist líta léttvægt á
þessa þróun mála....“ og: „Viðhorf
og viðbrögð ráðamanna ráða miklu
um þróun þessara mála hér á landi
á næstu árum.“
I stuttu máli gagnrýnir yfirlög-
regluþjónninn áhuga-
leysi við að taka á
málum fáeinna ein-
staklinga, kerfíð virkar
ekki, mektarmenn telja
vændi ekki vandamál
og að viðhorf ráða-
manna komi til með að
ráða miklu um þessi
mál á næstunni. Þetta
er pólitískt mál. Stór-
pólitískt! Ætlar dóms-
málaráðherra að taka
á þessum málum eða
ekki? Því ef ekki hann,
hver þá?
Við höfum fyrir okk-
ur æpandi fyrirsagnir
í blöðunum aftur og
aftur um hryllilega glæpi síbrota-
manna sem eru sumir ofbeldis- og
kynferðissjúklingar. Stór hluti
fréttatíma útvarps og sjónvarps
hefur og farið í einstök mál, þar
sem slíkir síbrotamenn eiga í hlut.
Það þarf meiri umræðu um þessi
mál og hvernig og hvetjum beri að
leysa þau. Ekki er þó minnst á
umræðuna um tengsl fíkniefna-
deildar við Franklin Steiner, né
heldur hvernig almenningur hefur
misst tiltrú á fíkniefnadeild lögregl-
unnar vegna þessa eða umfjöllunar
um Geirfinnsmálið þar sem flett var
ofanaf gagnrýnisverðri meðhöndlun
dómskerfísins á því máli eða að enn
eru sumir sem tengdust því máli
að störfum í dómskerfinu. Það er
varla hægt að ætlast til þess að
lögreglan gagnrýni yfirmenn sína
hart opinberlega.
Dómskerfið hefur brugðist
borgurunum
Dómskerfið hefur brugðist þeirri
skyldu að taka úr umferð hættulega
glæpamenn. Þetta hefur leitt til
þess að sumir þeirra telja sig geta
gert hvað sem er og gera það. Refs-
ingin kemur það seint að hún teng-
ist vart glæpnum, bara játa - svo
er manni sleppt!
Það er ömurlegt að lögreglan
þurfi að sleppa þessum mönnum
aftur og aftur. Sjálfsagt er þetta
óþolandi kross fyrir lögregluna að
bera. Dómskerfið er seint og þungt
og það er heldur ekki fyrir efnalítið
fólk að leita réttar síns þar. Á hinn
veginn er svo byggt dómshús fyrir
hæstarétt fyrir offjár! Nær væri að
þeir peningar færu í skaðabætur
til fórnarlamba glæpamanna sem
hafa orðið fyrir óbætanlegu tjóni,
- ef þeir dygðu þá til? Fyrir hveija
er þetta kerfi? Það á ekki að hygla
dómskerfi sem sinnir ekki þeirri
grundvallarskyldu að vernda borg-
arana gegn sjúkum glæpamönnum.
Á meðan lögreglan neyðist til að
sleppa aftur og aftur sömu stór-
hættulegu ofbeldis- og kynferðisaf-
brotamönnunum á yfirlögreglu-
þjónn að segja af sér þar sem hann
Ólafur Sigurðsson
og lögreglan geta ekki ábyrgst lög-
gæslu við slík skilyrði.
Hvítflibbasíbrot
Þegar nánar er að gáð vekur
margt í greininni athygli í ljósi þess
að fjallað er um „borgarsamfélag
nútímans" og áhrifavalda glæpa.
Minnst er á að glæpir og afbrot
þróast og breytast frá einum tíma
til annars. Hvítflibbaglæpir valda
gífurlegu fjárhagstjóni. Þegar stolið
er undan söluskatti og opinberum
gjöldum, skipt um kennitölu, stofn-
uð ný fyrirtæki og haldið áfram
sömu iðju. Dómskerfið hefur ekki
tekið af nægilegri snerpu á slíkum
málum og því eru komnir fram í
Dómskerfið hefur
brugðist þeirri skyldu,
---------^--------------------
segir Olafur Sigurðs-
son, að taka úr umferð
hættulega glæpamenn.
dagsljósið hvítflibba-síbrotamenn.
Einhvern veginn er það svo að slík-
ir síbrotamenn virðast komast
lengra í afbrotum sínum en margir
smáglæpamenn, ofbeldis- og fíkni-
efnaglæponar. Við skulum hafa í
huga að jafnvel öryrkjar þurfa að
sitja af sér umferðarlagabrot, hafi
þeir ekki efni á sektinni.
Það finnst því mörgum siðlaust
þegar hvítflibbasíbrotamenn kom-
ast í ábyrgðarstöður, m.a. vegna
galla í lögum og/eða vanhæfni
dómskerfisins við að taka á þessum
málaflokki.
Hvítflibbaglæpir valda því að sam-
félagið getur ekki gert það sem þarf
fyrir borgarana. Það vantar pening
í sameiginlega sjóði til að bæta um-
hverfí,. auka atvinnu, efla skólamál
og halda úti samfélagsþjónustu o.fl.
- sem svo aftur leiðir til minnkunar
á glæpum. Ef þessa peninga vantar,
verður hnignun. Því ber að líta svo
á að þetta séu alvarlegir glæpir gegn
samfélaginu sem þarf að sinna með
skjótum viðbrögðum hjá dóms- og
framkvæmdarvaldi.
Því miður virðast hvítflibba-
glæpamenn fá öðruvísi og mildari
meðhöndlun en aðrir glæpamenn
eins og áður var minnst á. Ef til
vill er ein skýringin að mörkin eru
óljós þegar fyrirtæki verða gjald-
þrota. Þó ættu allir að geta verið
sammála þeim orðum Ómars að það
verði ekki hjá því komist að huga
að fyrirmyndunum, þegar horft er
til nauðsynlegrar uppbyggingar
samfélagsmyndarinnar. Það þarf
líka skýrari línur og sneggri við-
brögð frá dómsvaldinu. Það er vita-
skuld óþolandi að dæmdir
hvítflibbaglæpamenn skuli geta
starfað áfram í ábyrgðarstöðum
innan samfélagsins, slíkt ber vitni
um skerta siðferðisvitund.
Ég hefði viljað að jafnaðarmaður-
inn og aðstoðaryfirlögregluþjónninn
Ómar Smári Ármannsson hefði
flallað meir um meðhöndlun og
umhverfi síbrota í grein sinni. Það
eru uppi háværar kröfur í þjóðfélag-
inu að eitthvað sé gert gegn síbrot-
um af ýmsu tagi. Lögreglan hlýtur
að vera í erfiðari stöðu en lesa má
úr grein Ómars.
Það er nóg komið, hæstvirtur
dómsmálaráðherra. Við borgararnir
kreijumst þess að þú vinnir fyrir
kaupinu þínu og komir þessu í lag.
Þess er krafist að við skilum okk-
ar, skila þú þínu, góði!
Höfundur er matvælafræðingur.
Fyrirmyndar-
þjónusta BUGL
UNDIRRITAÐIR foreldrar of-
virkra og misþroska barna hafa
beðið blaðið að birta eftirfarandi
um starfsemi Barna- og unglinga-
geðdeildar Landspítala:
Málefni Barna- og unglingageð-
deildar Landspítalans (BUGL) hafa
verið nokkuð til umijöllunar í fjöl-
miðlum undanfarið. Höfundar
þessarar greinar taka ekki afstöðu
til þess sem þar hefur komið fram.
Við teljum okkur þó geta miðlað
af reynslu okkar af þjónustu
þessarar stofnunar, þannig að fólk
almennt fái fyllri mynd af því sem
þar fer fram.
Meðal þess sem BUGL fæst við
er greining á ofvirkni og misþroska
bama, fræðsla og ráðgjöf fyrir
foreldra og eftirfylgni til að fylgj-
ast með hvernig barninu reiðir af.
Það er óumdeilt að ofvirkni og
misþroski barna getur leitt til mik-
illa erfiðleika síðar á lífsleiðinni,
ef ekki er brugðist við á réttan
. hátt. Við sem skrifum þessa grein
' erum öll foreldrar ofvirkra og mis-
þroska barna á aldrinum 5 til 12
ára. Við höfum notið aðstoðar
starfsfólks BUGL, bæði sálfræð-
inga og lækna, til að hjálpa börn-
unum okkar til að takast á við þau
félagslegu, sálfræðilegu og læknis-
fræðilegu áhrif sem ofvirkni og
misþroski þeirra leiðir af sér. Öll
fóru börn okkar í svokallaða of-
virknigreiningu hjá BUGL, en þar
var staðfest að um ofvirkni og/eða
misþroska sé að ræða. Ofvirkni-
greining er ítarleg athugun á ýms-
um þroska- og atferlisfrávikum
sem einkenna ofvirk börn. Það er
hins vegar reynsla okkar að bið-
tíminn eftir ofvirknigreiningu er
alltof langur. í vetur og vor höfum
við síðan sótt foreldranámskeið
sem starfsfólk BUGL skipulagði.
Einu sinni í viku komum við saman
í húsnæði BUGL að Dalbraut,
fræddumst um ofvirkni og misþr-
oska barna og nutum ráðlegginga
sálfræðinga BUGL um hvernig
best sé að bregðast við ýmsum
atriðum sem upp koma í uppeldi
bama sem eru ofvirk. Það er
skemmst frá því að segja að öll
börnin hafa tekið miklum framför-
um félagslega og í námi. Það fínnst
okkur við eiga að miklu leyti starf-
sfólki BUGL að þakka.
Eygló Hjaltadóttir,
Halldór M. Ólafsson,
Ingibjörg Haraldsdóttir,
Hallgrímur Sigurðsson,
Elín Jónína Clausen,
Kristján Ásgeirsson,
Helen Guðjónsdóttir,
Haraldur Guðmundsson,
Bryndís R. Jónsdóttir,
Bergþór Guðmundsson,
Hrönn Harðardóttir,
Kristinn Grétarsson.
XL^//)A\iLr Gœðavara
Gjdfdvara- matar oij kafTistell.
Allir verðflokkar.
VERSLUNIN
Heimsfrægir hönnuðir
m.a. Gianni Versate.
L
Laugavegi 52, s. 562 4244.
Hækkun bóta al-
mannatrygginga
A BLAÐA-
MANNAFUNDI sem
ríkisstjórnin hélt hinn
15. maí sl. til þess að
kynna hækkanir á
greiðslum frá al-
mannatryggingum,
kom fram að greiðslur
myndu hækka um 4%
frá 1. mars sl., en
áður höfðu þær hækk-
að um 2% frá áramót-
unum. Þannig hækka
greiðslumar um 6%
samtals, en það þýðir
að grunnlífeyririnn
hækkar úr 13.373 kr.,
sem hann var fyrir
áramótin, í 14.186 kr.
á mánuði sem hann verður eftir
þessa hækkun, hann hækkar sem
sé um 813 kr. á mánuði. Mér skilst
af frásögn af þessum blaðamanna-
fundi ráðherranna, en þeir mættu
þarna einir sex til þess að fylgja
þessu úr hlaði, að þeir væru allt
að því stoltir af þessari rausn sem
þeir sýndu þarna í verki.
Þessar prósentuhækkanir segir
ríkisstjórnin að eigi að svara til
meðaltalshækkana launa í síðustu
kjarasamningum. Nú er rétt að
staldra við og íhuga hvernig þetta
megi vera, því hækkanir launataxt-
anna eru víðs fjarri þessum pró-
sentuhækkunum. Samkvæmt upp-
lýsingum frá viðkomandi aðilum
hækkuðu launataxtarnir um allt
aðrar prósentutölur og miklu hærri.
Sem dæmi má nefna að hjá bygg-
ingaverkamönnum hækkaði lægsti
taxtinn um 23,6% og sá hæsti um
16,3%, hjá fiskvinnslufólki hækkaði
lægsti taxtinn um 24,9% og sá
hæsti um 22,7%, hjá iðnverkafólki
hækkaði lægsti taxtinn um 27,3%
og sá hæsti um 5,8%, hjá tækja-
mönnum hækkaði lægsti taxtinn
um 26,9% og sá hæsti um 21,2%,
hjá skrifstofufólki hækkaði lægsti
taxtinn um 32,6% og sá hæsti um
7% og þannig mætti
áfram telja.
Hvernig í ósköpun-
um var þá hægt að
finna út þessa litlu
hækkun sem greiðslur
almannatrygginga juk-
ust um? Jú, fengnir
voru reiknimeistarar
sem veltu málinu vel
fyrir sér, skal maður
vona, og þeir komust
að þessari niðurstöðu.
Ekki hefur verið lagður
á borðið útreikningur
þessara meistara, en
manni skilst að talið sé
að það hafi verið orðnir
svo fáir sem voru á
þessum lágu töxtum að hækkunin
reiknaðist ekki meiri. Þeir fáu sem
Bótaþegum, segir Helgi
Arnlaugsson, skal
áfram haldið eins langt
niðri og mögulegt er.
enn kunna að hafa verið á töxtun-
um þegar samningarnir voru gerð-
ir og fengið þessar hækkanir
mældust svo lítið í fjöldanum að
meðaltalið varð ekki hærra, en það
er metið á 0,4% til hækkunar bóta
almannatrygginga, samkvæmt
frásögn af blaðamannafundinum.
Hvað um það, reiknimeistararnir
hafa sjálfsagt ekki haft neinar for-
sendur til þess að meta hve marg-
ir hafa fengið þær prósentuhækk-
anir sem launataxtarnir kveða á
um og orðið að taka við tölum um
það frá öðrum.
Þá kemur spurningin: Á það í
raun og veru að skipta nokkru
máli hve margir hafa fengið þessar
hækkanir nú við samningsgerðina
eða hve margir voru búnir að fá
hækkunina áður, þegar meta skal
hækkun á greiðslum almanna-
Helgi
Arnlaugsson
trygginga? Eftir því sem færri
hafa fengið þessar hækkanir nú
eftir samningsgerðina, þeim mun
fleiri hafa verið búnir að fá launa-
hækkanir áður utan við launataxt-
ana. Greiðslur almannatrygginga
hafa ekki hækkað vegna þeirra
launahækkana sem orðið hafa áður
af þeirri ástæðu að taxtarnir sjálf-
ir hækkuðu ekki, en bótagreiðsl-
urnar voru miðaðar við launataxta,
en ekki launaskrið. Nú, þegar ver-
ið er að lagfæra þetta og færa
launataxtana nær greiddu kaupi
er grafin upp þessi reikningsaðferð
að áætla fjölda þeirra sem nú fá
launahækkanir samkvæmt taxta-
hækkunum og hafa þá sem allra
fæsta, til þess að fá fram lægri
prósentutölu.
Staðreyndin er sú að nú hafa
allir, ég endurtek allir, sem á þess-
um töxtum áttu að vera, fengið
þessar hækkanir og þess vegna
eiga bætur almannatrygginga að
miðast við það og hækka um þá
prósentutölu sem fæst út þegar
reiknað er meðaltal hækkana allra
launataxtanna. Eðlilegast væri
reyndar að miða við hækkanir
lægstu taxtanna, vegna þess að
bæturnar voru áður miðaðar við
lægstu launin og þá kæmu allt
aðrar tölur til hækkunar eða frá
ca 23% til 32%, en það er sú hækk-
un sem þarf til þess að greiðslur
almannatrygginga fylgi launaþró-
uninni, í stað þeirra 6% sem nú var
ákveðið.
Með þeirri reikningsaðferð sem
beitt var er í raun verið að klippa
í burt ákveðnar hækkanir sem allir
hafa fengið, aðrir en bótaþegar al-
mannatrygginga, þeim skal áfram
haldið eins langt niðri og mögulegt
er. Ef þetta hefur verið meiningin,
átti ríkisstjórnin að ganga hreint
til verks og segja að bótaþegar al-
mannatrygginga ættu ekki að fá
samsvarandi hækkanir og aðrir
hafa fengið, en ekki að beita reikn-
ingskúnstum til þess að rugla fólk
og gera því erfiðara fyrir að átta
sig á raunverulegum rétti sínum til
hækkunar greiðslna frá almanna-
tryggingum.
Allra síst áttu þeir síðan að stæra
sig af verknaðinum.
Höfundur er skipasmiður.