Morgunblaðið - 13.07.1997, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
6 SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 1997
ERLENT
Oeirðum af-
stýrt með
ákvörðun Ora-
níumanna
* *
Akvörðun Oraníumanna um að aflýsa
göngum um helgina hefur vakið nýjar
------------------------------------------
vonir um frið á Norður-Irlandi. Davíð
Logi Sigurðsson í Belfast segir að enn
beri hins vegar mikið í milli og að tilfínning-
ar séu á suðupunkti á Norður-Irlandi.
IBÚAR Norður-írlands varpa
nú öndinni léttar eftir að
Óraníumenn ákváðu í fyrra-
kvöld að aflýsa göngum sín-
um í gegnum i hverfi kaþólikka
við Ormeau-götuna í Belfast og í
Derry. Segja má að umsáturs-
ástandi sem var að skapast við
Ormeau-brúna hafi verið aflýst á
elleftu stundu. Óraníumenn til-
kynntu að þessa ákvörðun tækju
þeir með víðari hagsmuni Norður-
Irlands í huga og að ekki mætti
líta á ákvörðun þeirra sem upp-
gjöf. Þeir segja einnig að ákvörð-
unin merki ekki að þeir hyggist
gefa upp rétt sinn til að efna til
gangna í framtíðinni.
John Hume, leiðtogi hófsamra
þjóðernissinna (SDLP), hrósaði
Oraníumönnum fyrir að létta
spennu af fólki á Norður-írlandi
og foiystumenn í Sinn Fein,
stjórnmálaarmi írska lýðveldis-
hersins IRA, viðurkenndu einnig
að hér var um umtalsvert framlag
að ræða til friðar. Mo Mowlam,
Norður-írlandsmálaráðherra
bresku ríkisstjórnarinnar, vottaði
Óraníumönnum einnig virðingu
sína og hvatti í kjölfarið IRA til
að nota þetta tækifæri og lýsa
yfir nýju vopnahléi. Ólíklegt er
að þeim köllum verði svarað á
næstunni.
Eftir göngu Óraínumanna nið-
ur Garvaghy-veginn í Portadown
síðastliðinn sunnudag brutust út
miklar óeirðir á Norður-írlandi
þegar kaþólikkar gerðu óánægju
sína ljósa með árásum á lögregl-
una og ýmiss konar skemmdar-
verkum á opinberum farartækj-
um, heilu lestunum var stolið og
þær eyðilagðar, sem og bifreiðum
í einkaeign. Lögreglan svaraði
með því að skjóta plastkúlum að
óeirðaseggjum og særðust nokkrir
alvarlega í átökunum. Tölurnar
tala sínu máli, lögreglan notaði
næstum 2.000 plastkúlur, nálægt
600 árásir voru gerðar að lög-
regluliðinu, á fimmta tug manna
voru handteknir og óeirðaseggir
stálu á þriðja hundrað bifreiðum,
oftar en ekki með því að stöðva
bíleigendur og hrekja þá á brott,
til þess eins að kveikja í bílum
þeirra. Enn á eftir að reikna fjár-
hagstapið af atburðum þessum
en talað er um að það muni taka
mörg ár að rétta við lestarsam-
göngur og atvinnurekendur benda
á að óbeint tap nemi milljörðum
því slíkir atburðir fæli fjárfesta í
burtu.
Kaþólikkar gáfu sig ekki
Kaþólskir íbúar Ormeau-göt-
unnar í Belfast höfðu á undan-
förnum dögum gert þann ásetning
sinn ljósan að ekki kæmi til greina
að hleypa göngu Óraníumanna í
gegnum hverfíð. Þeir voru stað-
ráðnir í að tapa ekki aðra helgina
í röð og hvöttu fólk til að koma
Reuter.
FÉLAGAR í Óraníureglunni í Portadown ganga niður Garvaghy-veg um síðustu helgi. Göngum
um þessa helgi hefur hins vegar verið aflýst.
á vettvang og sýna stuðning sinn.
Á sama tíma virtust Óraníumenn
staðráðnir í að ganga og allt leit
út fyrir að til árekstra kæmi. í
raun hefðu óeirðir liðinnar viku,
sem tóku að fjara út á þriðjudag,
aðeins virst upphitun fyrir þessa
helgi ef allt hefði farið á versta
veg.
Kaþólikkar áttu vart til orð til
að lýsa vandlætingu sinni á
ákvörðun yfirvalda um að hleypa
göngunni á sunnudag í gegn.
Þeir sökuðu lögregluna um óþarfa
ofbeldi þegar hún tók að stugga
íbúum af Garvaghy-veginum árla
sunnudagsmorguns til að tryggja
Óraníumönnum greiða leið og Mo
Mowlam varð einnig fyrir harðri
gagnrýni fyrir að hafa ekki bann-
að gönguna. Staða hennar versn-
aði enn frekar á þriðjudag þegar
gögnum var lekið til fjölmiðla sem
virtust gefa í skyn að hún hefði
gert upp hug sinn allnokkru áður.
Vildu afsögn Mowlam
Kaþólikkar kröfðust afsagnar
hennar því þeir telja plaggið sanna
að Mowlam hafí leikið tveimur
skjöldum og að takmarkið hafi
alltaf verið það að blekkja kaþól-
ikka og pretta. Mowlam sjálf neit-
ar því staðfastlega að ákvörðunin
hafi verið löngu ljós þótt hún við-
urkenni hreinskilnislega að henni
mistókst að ná fram málamiðlun
milli deiluaðila.
Þrátt fyrir ákvörðun Óraníu-
manna fyrir helgina að aflýsa eða
fresta helstu göngum sínum er
loftið lævi blandið því atburðir lið-
innar viku hafa staðfest það haf
sem ríkir milli samfélaganna
tveggja, mótmælenda og kaþól-
ikka, sem nú hefur dýpkað ef eitt-
hvað er. Ekki eru heldur allir sam-
bandssinnar jafnánægðir með
ákvörðunina, margir þeirra sjá
hana sem uppgjöf og Ian Paisley,
leiðtogi DUP, hélt því fram að
Óraníumenn hefðu látið undan
þrýstingi ofbeldisseggja og ribb-
alda.
Ákall Mo Mowlan um nýtt
vopnahlé IRA verður líka að skoð-
ast með þá vitneskju í huga að
allt það mikla traust og sú trú sem
kaþólikkar höfðu á Mowlam fyrir
einungis tveimur mánuðum þegar
hún tók við embætti, og þótti
bera ferska vinda inn í norður-írsk
stjórnmál, er nú gjörsamlega horf-
in. Það mun ekki reynast henni
auðvelt að vinna aftur traust kaþ-
ólikka sem líta á hana sem nokk-
urs konar Trójuhest: hún ávann
sér traust þeirra og sveik þá svo
á versta hátt. Það sem gerir stöðu
Mowlam nær vonlausa er að hún
verður að vinna aftur traust
kaþólikka, sem verður nógu erfitt
eitt og sér, án þess að vekja reiði
sambandssinna sem fylgjast með
öllum gerðum hennar á hinum
vængnum.
Einn maður féll í óeirðum lið-
innar viku og var þar á ferðinni
róttækur sambandssinni sem var
í þann mund að koma sprengju
fyrir, með þeim afleiðingum að
hún sprakk í höndum hans. Þessi
atburður vekur upp spumingar
um hvort samtök róttækra sam-
bandssinna (UDA, UVF, LVF)
hyggi á ódæðisverk á næstunni.
Hitt er víst að hvorutveggja þessi
samtök, og samtök lýðveldissinna
(IRA, INLA) eru við öllu búin.
Lögregla og her voru einnig í við-
bragðsstöðu og til marks um
ástandið var sú ákvörðun að kalla
út varalið frá hernum til að vera
til taks ef í hart færi.
Nú hefur spennan vissulega
hjaðnað eftir að göngum Óraníu-
reglunnar var aflýst en Norður-
írland hefur að undanförnu ramb-
að á barmi borgarastríðs og til-
finningar manna eru áfram á
suðupunkti. Ákvörðun Óraníu-
manna er vissulega metin sem
skref í rétta átt en vandamálið
er sem áður það að enginn virðist
reiðubúinn til að greiða það verð
sem þarf að greiða fyrir frið, eng-
inn vill gefa eftir fyrr en allt er
komið á heljarþröm. Síðan má
velta því fyrir sér hvort öfgasam-
tök beggja vegna víglínunnar
skeyti því nokkru að Óraníumenn
hætta við göngur sínar og hvort
þessi samtök hrindi ekki Norður-
Irlandi niður í hyldýpið með ein-
hveijum öðrum hætti, með morð-
um og ódæðisverkum, á næstu
vikum og mánuðum.
Afturkippur
í friðarferli
í raun virðist „friðarlestin" sem
Tony Blair gangsetti í maí-síðast-
liðnum einungis hafa farið afturá-
bak og þeirri þróun verður ekki
svo auðveldlega snúið við á ný.
Blair sagði á sínum tíma að hann
vildi hafa Sinn Fein, stjórnmála-
arm IRA, með í þessari lest en
að ekki yrði beðið til eilífðar eftir
flokknum. Lýðveldissinnar IRA
svöruðu eiginlega Blair með af-
gerandi og táknrænum hætti í
vikunni þegar þeir rændu lest,
ráku farþegana út og kveiktu í
öllu saman. Spurningin er hvort
ákvörðun Óraníumanna er fyrsta
skrefið á leið inn í bjartari fram-
tíð eða hvort friðarlestin bíði ein-
ungis næsta vandræðaástands
eða ódæðisverks til að fara endan-
lega út af sporinu.
Tripodi Ijósasett
Loftljós.borðlampi og loftljós
11.100,-
Gefur 600
fríkortspunkta
^ Lyginni
líkast?
Afgreiðslutími
Mán.-föstud. 10:00-18:30
Laugardag: 10:00-17:00
Sunnudag: 13:00-17:00
b EUROCARD
f rnögroiöslur
Dæmi um ótrúlega góð kaup
á rýmingarsölu IKEA
IKEA
fyrir alla snjalla
Fmnar óttast breyting-
ar á styrkjakerfi ESB
Helsingfors. Morgunblaðið.
FINNSK yfirvöld og fulltrúar bænda
og afskekktra sveitarfélaga hafa nú
alvarlegar áhyggjur af áformum
framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins um að breyta styrkjakerfí
þess. Framkvæmdastjórnin hyggst
leggja fram tillögur um breytta land-
búnaðar- og byggðastyrki eftir viku.
Verði tillaga embættismanna í
Brussel samþykkt er það einkum
héraðið Lappland í Norður-Finnlandi
sem mun verða af miklum tekjum.
Heimamenn í Lapplandi teljast til
hörðustu andstæðingja við aðild
Finna að ESB. Myndi niðurskurður
styrkja væntanlega herða þá enn
frekar í afstöðu sinni.
ESB stendur frammi fyrir þeim
vanda að samkvæmt núverandi kerfí
býr um helmingur íbúa sambandsins
á svæðum er fá byggðastyrki af ein-
hveiju tagi úr sjóðum sambandsins.
Þykir þetta óeðlilegt og dýrt. Nú
hyggst framkvæmdastjórnin breyta
kerfinu þannig að aðeins um þriðj-
ungur íbúa verði á styrkjasvæðum.
Meðal annars er ætlunin að borga
ekki lengur styrki eingöngu vegna
þess að svæði sé stijálbýlt. Þess
vegna eru styrkir til Lapplands í
hættu.
Finnskir kornbændur óttast einn-
ig breytingar í landbúnaðarstefnu
sambandsins. ESB reynir nú að
draga úr offramleiðslu landbúnaðar-
afurða með því að draga úr styrkj-
um. Vandi finnskra bænda er að
framleiðni þeirra er mun minni en
hjá starfsbræðrum þeirra í Mið-Evr-
ópu.
Að mati Kalevi Hemilá lanbúnað-
arráðherra Finna hlýtur eitthvað að
vera bogið við styrkjakerfi ESB ef
svæði með góð ræktunarskilyrði fá
meiri styrki en jaðar'svæði eins og
Finnland. Segir Hemilá að þar sem
fínnskur hveitiakur getur afkastað
2.800 kg á hektara geti franskir
bændur reiknað með rúmlega 6.000
kg uppskeru á hektara. Samt fái
Frakkar meira úr sjóðum ESB.
Esa Hármálá formaður finnsku
bændasamtakanna (MTK) segir úti-
lokað að Finnar geti fallist á áætlun
framkvæmdastjórnar ESB. Bendir
Hármálá á að með inngöngu Finna
í ESB snarlækkuðu tekjur bænda.
Þá lækkaði verð á búvörum allt að
50 prósent á einu bretti.