Morgunblaðið - 19.10.1997, Side 18

18 B SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
1 ANNEKE von der Lippe og Lars
Simonsen f mynd Nils Malmros,
Barböru, sem gerist í Færeyjum.
2 V1NKONURNAR f spennumynd
Susan Bier, Sértrúarhópnum.
5 ÚR SÆNSKU spennumyndinni
Beck, sem segir af glæparann-
sóknum Martin Becks og Gunvald
Larsons.
6 FINNSKUR nútímavestri; úr
myndinni Þögia þorpið.
7 MAX von Sydow í nýjustu mynd
Liv Ullmans, Einkasamtöl, sem
gerð er eftlr handriti Ingmar Berg-
mans.
EF EITTHVAÐ er að
marka bíómyndimar á
nýlokinni norrænni kvik-
myndahátíð í Þrándheimi
í Noregi skiptist nokkuð í tvö horn
það sem frændir vorir á Norður-
löndunum era að fást við. Annars-
vegar búa þeir til afþreyingarefni,
spennumyndir sem era kirfilega
pakkaðar í neytendaumbúðir og
gerðar með kvikmyndatækni sem
á miklu mun betur við í sjónvarpi
en bíói (ef hún á þá einhverntíma
við), eða þeir búa til það sem þeir
eru kannski þekktastir fyrir, háal-
varlegar, dramatískar myndir eða
Bergmanmyndir sem virka of
langar. Þær þurfa í raun ekki að
taka tillit til markaðarins því búið
er að borga fyrir þær úr barma-
fullum kvikmynda- og sjónvarps-
sjóðum og leikstjórarnir hafa al-
gerlega frjálsar hendur varðandi
lengd og lokafrágang. Ólíkt þeim
keppast höfundar afþreyingar-
myndanna við að fanga áhorfendur
með yfirkeyrðri stflfærslu í upp-
töku og hraða í framvindu, sem illu
heilli vill oft þvælast fyrir
ágætu söguefninu.
Svo voru myndir í
Þrándheimi sem erfitt er
að fella undir ákveðinn
hatt. Lansinn 2 eða Riget 2
eftir Lars von Trier er ein
af þeim, bráðskemmtileg
blanda af sápuóperu og
hryllingsmynd sem gerist á
Ríkisspítalanum í Kaup-
mannahöfn. Og talandi um
lengd. Kvikmyndaútgáfan er
tæpir fimm tímar. Samt var
hún ekki eins löng á að horfa
og margar aðrar myndir í
Þrándheimi.
Framhald Lansans
Lansinn 2 var auðvitað sú
mynd sem allir biðu eftir 0]
besta mætingin var á hana.
Von Trier gerði síðast
Brimbrot eða „Breaking ■ I
the Waves“, stórkostlega
áhrifamikla, biblíulega
dæmisögu um fómina, sem
tekið var fagnandi víðast
hvar. Leikstjórinn var ekki
mættur í Þrándheimi. Hann
þjáist af margskonar fælni og
m.a. ferðafælni og heldur sig
heima við. Telja margir að
það sé plat eitt og aðferð von
Triers til þess að vekja á sér
athygli en meðstjómandi hans
við gerð Lansans 2, danski
leikstjórinn Morten Arnfred,
sagði í samtali við Morgunblað-
ið að fælni von Triers væri há-
alvarleg og ákaflega bagaleg og
þjáðist hann mjög vegna hennar.
Það eina jákvæða við hana, ef
hægt er að nota það orð, væri að
leikstjórinn setti allt það sem hann
fældist í myndirnar sínar.
Lansinn 2 byrjar þar sem fyrri
myndin endaði og heldur áfram að
segja frá atburðunum á spítalan-
um þar sem takast á hið góða og
hið öla. Gamla skyggna konan, frú
Drasse (Kirsten Rolffes), lendir í
bflslysi á leiðinni af spítalanum og
er lögð inn aftur að fást við drauga
og forynjur. Sænski yfirlæknirinn
og danahatarinn Stig Helmer
(Emst-Hugo J'aregárd) kemur
heim frá Haítí með görótt dásvefn-
lyf, sem hann byrlar sínum versta
óvini á skurðdeildinni. Yfirmaður
deildarinnar, prófessor Mosegaard
(Holger Juul Hansen), leitar sér
sálfræðihjálpar hjá ofvirkum ný-
aldarsinna er ber bumbur í kjallar-
anum og svo mætti áfram telja.
Einhverstaðar djúpt í spítalabygg-
ingunni hefst hið illa við, en per-
sónugervingur þess minnir svolítið
á Peter Lorre í framan, og reynir
að drepa hið góða í líkingu skelfi-
lega afmyndaðs fyrirbura, sem vex
og vex og vex.
Það er heilmikill óhugnaður í
Lansanum 2 sem góð tónlist og
áhrifshljóð ýta undir og verður til
undir áhrifum frá David Lynch
fremur en nokkrum öðrum. En
það er líka mun meiri gamansemi í
framhaldsmyndinni en í fyrri
Ef ástin væri
hestur mundi ég
ekki veðj a á hann
Norræna kvikmyndahátíðin er haldin á tveggja ára fresti og í ár
var hún í Þrándheimi í Noregi. Arnaldur Indriðason sótti hana
og sá margar nýjustu myndirnar frá Norðurlöndunum, m.a.
Lansann II, næstum fímm tíma sápuóperu danska leikstjórans
Lars von Triers, sem er beint framhald sjónvarpsþáttanna sem
ríkissjónvarpið sýndi fyrir nokkru.
svona 20 mínútur af lengd sinni en
hún er vel leikin með mörgum
skemmtilegum aukapersónum og
fegurð Færeyja fær vel notið sín í
myndatöku Jan Weincke; einkan-
lega era atriði með sjómönnum á
róðrarbátum í vondum veðram í
færeyskum brimgarði vel af hendi
leyst. Myndin lítur mjög vel út og
áherslan er líka á góðan húmor
innan um svellandi ástina en það
ætti einhver að senda hana í klipp-
ingu.
Allt er þó afstætt. Frásögnin i
Barböra þaut hjá sem í svipleiftri
miðað við nýjustu söguna í mynd
Liv Ullman, sem hún sýndi á há-
tíðinni. Um er að ræða Bergman-
mynd í raun og sann er heitir
Einkasamtöl eða „Enskilda sam-
tal“ og er gerð eftir handriti Ing-
mar Bergmans. Hann hefur áður í
kvikmyndahandritunum I góðu
skyni og Sunnudagsbarni fjallað
um foreldra sína en nú tekur
hann íyrir atburð í lífi móður
sinnar á þriðja áratugnum
þegar hún gift þriggja barna
móðir átti í ástarsambandi
við ungan guðfræðing.
Einkasamtöl er ákaflega
trúarleg mynd og kemur
inná mörg efni eins og
frelsi konunnar, sektar-
kennd, ást í meinum og
ekki síst tímahugtakið og
þá sátt sem tíminn færir
okkur. Uppbygging henn-
ar er athyglisverð en hún
samanstendur af fimm
samtölum um sama at-
burðinn sem konan á við
gamlan prest, sem Max
von Sydow leikur af ein-
stökum þokka, eigin-
mann sinn og elskhuga.
Pemflla August, eiginkona
danska leikstjórans Bille
August, leikur konu þessa
af mikilli innlifun og innsæi
en leikur hennar er sér-
staklega agaður og tján-
ingarfullur í senn þegar
hún dregur sig niður í
innstu sálardjúp. Sven
■ Nykvist stendur á bak við
I ivagfca myndavélina og límir sig
4 andlit leikaranna í
löngum, stifltum senum
og nærmyndum. Hinni
yJW myndrænu útfærslu er
■ ® haldið í algjöra lág-
marki, myndin gæti
ess vegna öll verið tekin á
leiksviði, og klippingar era fá-
tíðar en Ullman leggur alla
áherslu á orð Bergmans. Góð
dramatík kannski en vont bíó.
Liv Ullman sagði í samtali við
Morgunblaðið að Ingmar
Bergman hefði hringt í sig
þar sem hún var við tökur á
Kristínu Lavransdóttur og
spurt hvort hún vildi stýra
bíómynd eftir handriti sínu.
Hún hikaði ekki við að fallast
á það án þess að vita um
hvað Bergman hafði skrifað
•j og þegar kom að sjálfri
kvikmyndageðrinni hefði
hann látið hana algerlega
um stjórn verksins, enda hefði
ekki annað komið til greina af
sinni hálfu.
myndinni, einkum og sér í lagi í at-
riðunum sem snúa að danahatar-
anum skapilla frá Svíþjóð. Von
Trier og félagar blanda saman á
einhvem furðulegan hátt þáttum
úr mörgum ólíkum kvikmynda-
greinum í ómótstæðilega húmor-
íska hrollvekju; sápuóperam sjón-
varpsins, hryllingsmyndum nútím-
ans, gamanmyndum og vísinda-
skáldskap. Kannski helsta afrek
von Triers sé að búa til raunsæjar
persónur innan furðuveraldar
sinnar, persónur sem þú trúir á,
finnur til með og skilur sem mann-
eskjur, veiklyndar, svikular, ást-
ríkar, hatursfullar. Skýrast kemur
þetta fram í sænska danahataran-
um. Þegar líða tekur á myndina
fer maður ósjálfrátt að hlæja að
vandræðagangi hans, reiði og pirr-
ingi, um leið og hann birtist á
tjaldinu. Myndin endar ekki,
þ.e.a.s. sögunni lýkur ekki fyrr en í
Lansanum 3 og verður sú mynd
ekki tilbúin til sýninga fyrr en um
árið 2000.
Barbara
Lansinn 2 er eins og fyrri Lans-
inn og Brimbrot öll tekin með
handheldri myndavél sem er á sí-
felldum þeytingi á milli persón-
anna og skapar óróa sem mörgum
finnst óþægilegur og illþolandi á
að horfa en aðrir hrífast af. Opn-
unarmynd hátíðarinnar, hið mikla
ástardrama Barbara eftir danska
leikstjórann Nils Malmros, var af
allt öðram toga og tekin á hefð-
bundinn máta í Færeyjum. Mynd-
in hefur notið mikilla vinsælda í
Danmörku svo ekki sé talað um
Færeyjar (hún hlaut hin svoköll-
uðu áhorfendaverðlaun í Þránd-
heimi). Hún er byggð á færeyskri
þjóðsögn eins og hún er sögð í
skáldsögu eftir Jörgen-Frantz
Jacobsen frá 1939. Sagan er afar
hjartfólgin Færeyingum og Malm-
ros vinnur ágætlega úr henni,
mjög aðstoðaður af Anneke von
der Lippe eða Anneke frá Vör í tit-
ilhlutverkinu; hún er frábær. Sag-
an gerist um 1760 og segir af
presti sem kemur frá Kaupmanna-
höfn til Færeyja og kynnist
stúlkunni Barböra, prestekkju í
Þórshöfn, en sagnir hei-ma að hún
sé ekki við eina fjölina felld í ástar-
málum. Því fær prestur að kynn-
ast sér til mikillar öi-væntingar.
Myndin getur þolað að missa
Finnskur nútímavestri
Finnarnir gera myndir sem era
ólíkar öllum öðram norrænum
myndum og oft betri en aðrar nor-
rænar myndir. Þeir eru óhræddir
við að útmála finnskt samfélag á
þann hátt að ferðamálafrömuðir
landsins fá fyrir hjartað og það
gerir leikstjórinn og leikarinn Kari
Vaánánen í myndinni Þögla þorpið
(Vaiennut kylá). Kari er sam-
starfsmaður Kaurismakibræðra til
margra ára og þeir framleiða
myndina hans, sem byggist laus-
lega á óhugnanlegu finnsku saka-
máli. Kari gerir úr því finnskan
nútímavestra sniðinn að öllu leyti
úr amerísku hefðinni; myndin er
eins og finnsk endurgerð Spencer
Tracy myndarinnar „Bad Day at
Black Rock“. Lögreglumaður
kemur til smábæjar að rannsaka