Morgunblaðið - 06.08.1998, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 6. ÁGÚST 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Þingið - kirkj-
an - þjóðin
HJÁLMAR Árnason
alþingismaður skrifar
grein í Morgunblaðið
hinn 26. júlí sl. og setur
fram hugmyndir í þeirri
von að fram geti farið
jákvæð og hispurslaus
umræða um viðkvæmt
mál og er þar að tala
um trúfrelsi og sam-
band þjóðkirkju og rík-
is. Eg þakka honum
fyrir þessa grein en
verð þá jafnframt að tjá
mig um að ég er honum
ósammála og tel grein
hans raunar beinlínis
villandi og fjarri ís-
lenskum raunveruleika.
Greinin er hugleiðing Hjálmars
vegna einhverra ijósrita sem hann
hefur fengið frá Evrópuráðinu og
hef ég engar athugasemdir við það
en mér finnst mjög sérkennilegt að
alþingismaðurinn skuli í engu geta
þess sem ríkisstjórn og Alþingi hef-
ur verið að gera á þessu kjörtíma-
bili. Það fmnst mér villandi fram-
setning þar sem þingmaður á í hlut.
Ég hélt að öllum landsmönnum
væri ljóst að í ráðherratíð Þorsteins
Pálssonar hafa verið gerðar veiga-
miklar breytingar á sjálfstæði bæði
dómstóla og kirkju. Að því er þjóð-
kirkjuna varðar lít ég svo á að hún
sé sem næst aðskilin frá ríkisvaldi
og sé í engu mismunað umfram
aðra trúarhópa. Við höfum sem sagt
verið á fleygiferð í þessum efnum
og sýnist mér að við getum vel við
f unað nú um sinn. Svo virðist hins
vegar sem þjóðin hafí ekki fylgst
með þessum öru umskiptum og er
þess varla von fyrst þingmaðurinn
áttar sig ekki á neinni breytingu.
Sú var vissulega tíðin að prestar
landsins og formenn sóknarnefnda
áttu erindi í kirkjumálaráðuneytið
og var sumum tíðgengið þangað
þótt aðrir kæmu sjaldan. Þessar
ferðir hafa lagst af. Svo til öll mál
sem áður voru unnin í ráðuneyti eru
komin til Biskupsstofu. Fólkið þarf
að gera sér grein fyrir því að þessi
breyting hefur haft afgerandi
breytingu í för með sér varðandi
stöðu biskupsins. Áður gátu bisk-
upar liðsinnt prestum og sóknar-
nefndum og hugsanlega talað máli
þeirra í ráðuneytum. Nú er biskup
sjálfur orðinn viðsemjandinn og er
þar mikil breyting.
Lagaumhverfi
Um síðustu áramót tóku gildi ný
lög um stöðu, stjóm og starfshætti
þjóðkirkjunnar. Þessi lög fella úr
gildi nánast öll eldri lög um kirkj-
una. Sá lagabálkur sem
fellur úr gildi er of lang-
ur til þess að tíunda
hann í blaðagrein.
Hann er enda öllum að-
gengilegur í hinum nýju
lögum. Nánast allar
starfsreglur kirkjunnar
falla úr gildi. Kirkju-
þing sem nú er verið að
kjósa á þessu sumri
kemur saman í haust og
þarf að setja allar regl-
ur nýjar. Eru þar mörg
álitamál sem umræða
verður um á næstu
mánuðum og árum.
Má þar nefna nokkur
„heit mál“ svo sem regl-
ur um val á sóknarprestum, skipt-
ingu prestakalla og sókna og margt
fleira. Þar sem alþingi hefur með
þessum lögum framselt vald sitt til
kirkjuþings má segja að kirkjan sé
orðin sjálfstæð og að verulegustu
leyti aðskilin frá ríkisvaldi.
Það eina sem eftir er og má rök-
ræða er að prestarnir eru enn opin-
berir starfsmenn. Á því er þó sú
breyting að þeir eru ekki æviráðnir
Þjóðkirkja Islands
hefur aldrei verið jafn
samstæð á þessari
*
öld, segir Ulfar
Guðmundsson, og nú
undir lok hennar.
heldur skipaðir til fimm ára eins og
aðrir opinberir starfsmenn. Að
baki þessari tilhögun eru ofan-
greind ný lög sem eru nánast stað-
festing á viðskiptasamningi sem
ríkið hefur gert við þjóðkirkjuna.
Hér eiga því almennar vangaveltur
ekki við. Eigi frekari breytingar að
verða þarf að segja þessum ný-
gerða viðskiptasamningi upp.
Vandinn er þá hvernig á að ná sam-
komulagi. Óllum trúfélögum er að
sjálfsögðu heimilt að gera við-
skiptasamninga eftir því sem lög
leyfa. Trúfélög hafa hins vegar
ekki verið viljug til samskipta við
ríkisvald á hverjum stað. Lúterska
kirkjan er þar undantekning. Þó
má segja að það sé spurning hvort
þjóðkirkjan sem slík hafi nokkurn
rétt á að semja um kirkjujarðir.
Þær voru allar eignir hinna ein-
stöku kirkna hverrar fyrir sig. Það
er út í hött að tala um að lúterska
kirkjan hafí líkst kaþólsku kirkj-
Úlfar Guðmundsson

ÁHRIFARIK HEILSUEFNI
Auka orku, úthald og einbeitingu
Fást í mörgum heilsubúðum, apótekum og mörkuðum
r' -
$ Hi'althilitV
;Propolis;^)
'COKXXÍtNCV ; , fi
; Propolls ’ '■ ™
Ixtract
BIO QINON Q-10
Eykur orku, úthald og vellíðan
Mjög vinsælt Q-10
URTE PENSIL
Sólhattur og Propolis
virka vel saman.
Gæðaefni.
SKALLIN PLUS
vinur magans
PROPOLIS
Gæðaefni frá
Healthilife
Sterkir Propolis belgir
(90 stk.) virka sérl. vel.
Hagstætt verð.
V&M-120
23 valin bætiefni
Amfnósýrur - Spírulína
Þú getur treyst heilsuefnum frá
Parma Nord 100%
Bio-Biloba Ginkgo
Bio-Selen + Zink
Bio-Chróm - grennandi
Bio-Glandin Bio-Caroten
Bio-Calcium Bio-Marin
Bio-Fiber Bio-E-vítamín
Bio-Zink
BÍO-SELEN UMBOÐIÐ
Sími 557 6610
unni að nokkru leyti og allra síst að
þessu leyti. Hefðu kaþólskir mátt
ráða hefði aldrei einn hektari lands
gengið undan kirkjunni og liti þá
margt út með öðrum hætti á okkar
landi. Hver er þá ástæðan fyrir því
að lúterskir hafa þessa sérstöðu
einir allra trúarhópa?
Þjóðkirkjan er
grasrótarhreyfing
Islenska þjóðkirkjan er með lýð-
ræðislegustu trúarhópum sem hægt
er að hugsa sér. Menn geta því vart
yfirgefið þjóðkirkjuna í átt til auk-
ins lýðræðis. Þjóðkirkjan er að upp-
byggingu og eðli til grasrótarhreyf-
ing eða þjóðkirkja eins og kemur
fram í nafni hennar. Aðalsafnaðar-
fundir eru grunneining stjórnskipu-
lags þjóðkirkjunnar. Þar hafa allir
félagar jafnan atkvæðisrétt og þar
eru samþykktir reikningar og fjár-
hagsáætlanir safnaðanna og kjöm-
ar sóknamefndir. íslenska ríkið á
enga kirkju, þótt sumir haldi það.
Kirkjurnar era eign safnaðanna.
Þeir hafa byggt þær með sóknar-
gjöldum, frjálsum framlögum og
sjálfboðavinnu. Sóknarnefndir fara
síðan með framkvæmdavald. Prest-
ar hafa ekki atkvæðisrétt á fundum
sóknarnefnda. Prestar greiða því
aldrei atkvæði um neinar fjárhags-
skuldbindingar kirkna. í sóknar-
nefndum, kirkjukórum, starfsfólki
kirknanna eru þúsundir sjálfboða-
liða um allt land. Engin sjálboða-
liðsstarfsemi í landinu er fjölmenn-
ari eða viðameiri. Kirkjuþingið sem
nú kemur til með að setja allar
starfsreglur kirkjunnar verður und-
ir forystu leikmanns og leikmenn
verða þar í meirihluta kjörnir af
sóknarnefndum. Biskup íslands
hefur ekki atkvæðisrétt á kirkju-
þingi. Þeir sem halda því fram að
kirkjan sé öflug stofnun og fjarlæg
fólkinu hafa einfaldlega ekki hug-
mynd um hvernig kirkjan er upp
byggð. Þeir sem vilja hafa áhrif á
líf kirkjunnar þurfa einfaldlega að
mæta á aðalsafnaðarfundum og
koma máli sínu á framfæri. Það er
mjög einfalt í framkvæmd og þeir
sem vilja breytingar ættu að at-
huga það. Prestarnir eru undir
ströngu eftirliti og aðhaldi. Það
kemur ekki frá biskupum eða
próföstum. Það kemur frá sóknar-
börnum þeirra sem fylgjast mjög
vel með öllum þeirra störfum og
einkalífí.
Þjóðkirkjan er samstæð
Oft er í fjölmiðlum talað um átök
innan kirkjunnar og er þar veru-
lega hallað réttu máli. Þjóðkirkja
íslands hefur aldrei verið eins sam-
stæð á þessari öld eins og nú undir
lok hennar. Fram yfir miðja öldina
voru nokkuð beinskeytt átök um
trúfræði, helgisiði og heiðnar hug-
myndir. Er það nú nánast liðin tíð.
Ekki hefur verið deilt mikið um
trúmál. Prestar þjóðkirkjunnar
boða allir sama fagnaðarerindið.
Það hafa hins vegar orðið skiptar
skoðanir um persónulega fram-
göngu einstaklinga. Eiga þar mjög
fáir einstaklingar í hlut og má lík-
lega telja þá á fingrum annarrar
handar. Það er kannski ekki meira
en við má búast innan svo fjöl-
mennrar grasrótarhreyfíngar.
Höfundur er prófastur í Árnesþingi.
Þyngd þorska 3 til 15 ára við V-Grænland 1972 til 1993 Kg
13 ára fiskur
12árafiskur
11 ára fiskur
10árafiskur
9 ára fiskur
8 ára fiskur
7 ára fiskur
6 ára fiskur
5 ára fiskur
4 ára fiskur
3 ára fiskur
14
1972 73 74 75 76 77 78 79 ’80 '81 '82 '83 '84 ’85 '86 ’87 '88 '89 ’90 '91 ’92 '93
Ofveiddur Grænlandsþorskur?
EINHVER sagði að
til væra þrjú stig lygi.
Fyrst væri venjuleg
lygi, - þá haugalygi og
loks - tölfræði. Þetta
kom mér fyrst í hug
þegar ég las viðtal við
Gunnar Stefánsson töl-
fræðing Hafrannsókna-
stofnunar í Mbl. 28. júlí
sl. Þar heldur hann því
fram að þorskstofninn
við Grænland hafi verið
ofveiddur. Ofveiðikenn-
ing fiskihagfræðinnar
við Vestur-Grænland og
Kanada er dæmalaus
hroki. Tölfræðilíkan
Gunnars og fiskihag-
fræðinnar tekur ekkert tillit til líf-
fræðilegra grundvailaratriða eins
og fæðu og vaxtarhraða og er því al-
gjörlega ónothæft. Ekki einungis
ónothæft til að meta hvað gerðist
þarna, heldur beinlínis líklegur or-
sakavaldur að hruni þorskstofnsins
við Vestur-Grænland og Kanada
austanvert. Meðfylgjandi mynd
(1972-1993) sem er byggð á tölum
frá Alþjóðahafrannsóknaráðinu,
sýnir þessum sjónarmiðum til stað-
festu, - vaxtarhraðahrunið frá 1980.
Ég les eftirfarandi úr þessari mynd:
Við íslendingar færðum út land-
helgina í 200 mílur 1975 og rákum
Breta og Þjóðverja m.a. til Græn-
lands. í kjölfar aukinnar sóknar við
V-Grænland árin 1975 og 1976 færa
Grænlendingar landhelgina út í 200
mflur um áramótin 1976/1977. Sam-
kvæmt þessum gögnum fer vaxtar-
hraði batnandi í kjölfar aukinnar
sóknar 1975 og 1976. Upp úr 1980
hefst svo hrunadans fískihagfræð-
innar. Ráðgjöfin var alltaf eins -
„draga úr veiði til að byggja upp
stofninn", þótt vöxtur-
inn færi að hægja á sér
og fiskarnir að týna töl-
unni (vegna offriðun-
ar?). Líffræðilegur
þáttur veiðistjórnar var
hundsaður og tilveru
fiskilíffræði sem vís-
indagreinar algjörlega
hafnað!! Stærsta
skammaryrði heittrúar-
manna fiskihagfræð-
innar er „vatnalíffræð-
ingur“!!
Árið 1991 virðast
þessi rómuðu „vísindi"
hafa náð að rústa niður
öllum eldri árgöngum í
stofninum. Elsti þorsk-
urinn við Vestur-Grænland um 1,6
kg 7 ára gamall. (sjá mynd). Veiði
við þessar aðstæður er kölluð „smá-
fiskadráp”. En að drepa litla fiska
úr hungri neðansjávar, - iáta þá
veslast upp og éta hver annan, í
nafni „vísinda“ sem hvergi standast,
- þykir fínt!! Svona blasir þetta við
mér. I reynd er þessi saga áþekk
sögunni frá austurströnd Kanada
þar sem „sóknin í þorskstofninn við
Labrador var helmingi vægari en í
íslenska þorskstofninn" með tilvitn-
un í viðtal við dr. Jakob Jakobsson í
Fiskifréttum 10. nóv. 1989. Þar tal-
ar Jakob sem formaður Aiþjóðahaf-
rannsóknaráðsins og telur í þessu
viðtali fiskveiðistefnu Kanada
„ábyrgustu og áreiðanlegustu í
Norður-Atlantshafi”. Á að fjalla um
þetta í alvöru og af ábyrgð, - eða á
að fela hugsanleg mistök bak við
orður, hálfsannleika og blekkingar?
Þeir sem ábyrgir eru fyrir ráðgjöf-
inni eins og dr. Jakob eiga að svara
efnislega. Hroki og útúrsnúningur
dugar skammt!! Tíminn mun auð-
vitað leiða sannleikann í ljós. Fjalia
verður efnislega þá hlið málsins
sem hér er enn einu sinni bent á, að
hrun þorskstofnana við Vestur-
Grænland og Kanada austanvert
megi rekja í aðalatriðum til fisk-
veiðiráðgjafar sem hafnaði að tekið
skyldi tillit til líffræðilegra grand-
vallaratriða eins og vaxtarhraða og
fæðuframboðs. Það þýðir ekkert að
drepa þessu á dreif með því að
segja „að ofveiði samfara óhagstæð-
um skilyi-ðum í sjónum" og bla bla
bia. Hér verður ekkert bla bla bla
liðið meir!! Staðreyndirnar skulu á
Ofveiðikenning físki-
hagfræðinnar, segir
Kristinn Pétursson, við
Vestur-Grænland og
Kanada er dæmalaus
hroki.
borðið og umfjöllunin opnuð, um
þann möguleika að friðunin hafi
valdið hruni þessara stofna!! Fjöl-
miðlar verða að taka þátt í að krefja
þá efnislegra svara sem hér eiga
hlut að máli. Þetta er of aivarlegt
mál til að þegja um!! Málefnin þró-
ast ekkert með þögninni. Umfjöllun
er forsenda framfara!!
Friðun á fiskistofni í stað veiði
virðist mega líkja við rússneska rúl-
lettu. Fyrr eða síðar versna sjávar-
skilyrði. Þá getur friðun sett af stað
hrun í vaxtarhraða og hnignun í
fiskistofni eins og myndin sýnir.
Höfundur rekur fiskvcrkun.
Kristinn Pétursson