Morgunblaðið - 07.11.1999, Blaðsíða 15

14 B SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. NÓVEMBER 1999 B 15 *
Þeir félagarnir hafa ekki fast land undir fótum á Norðurpólnum sem þýðir í raun að þeir munu ganga tœpa 800 km á rekís, sem er á stöðugri hreyfingu.
✓
J
UNDIRBÚNINGUR að
ferðinni hefur staðið yfir
af fullum þunga síðast-
liðna sex mánuði, en full
tvö ár eru liðin síðan þeir
félagamir Haraldur Öm Ólafsson og
Ingþór Bjarnason hófu að leggja
drög að ferðinni. Þá vom þeir ný-
komnir heim úr velheppnaðri ferð á
Suðurpólinn og fannst því liggja bein-
ast við að sigra Norðurpólinn næst.
Takist þeim ætlunarverk sitt á vori
komanda verða þeir í hópi fárra
manna í víðri veröld sem tekist hefur
að ganga á báða pólana. Rúmlega
tveir tugir manna fylla þann hóp.
„A þeim undirbúningstíma sem lið-
inn er höfum við Haraldur stundað
mjög fjölbreytilegar æfingar," segir
Ingþór, 49 ára að aldri og þraut-
reyndur keppnisskíðagöngumaður.
Hann er sálfræðingur og starfar í
fagi sínu á Norðurlandi og býr í Aðal-
dal í S-Þingeyjarsýslu. Hann hefur
keppt í Vasa-göngunni í Svíþjóð og
gengið á skíðum yfir Grænlandsjökul
árið 1993 ásamt Haraldi og föður
hans, Ólafi Erni Haraldssyni að
ógleymdri Suðurpólsferðinni sem
Ólafur Örn tók einnig þátt í.
Haraldur er nokkuð yngri en Ing-
þór, en hann er 28 ára gamall og
stundar lögmennsku í Reykjavík.
Hann á að baki rúmlega tíu ára feril í
fjallamennsku m.a. í Ölpunum og á
Grænlandi svo fátt eitt sé nefnt.
„Við höfum æft okkur fyrir Norð-
urpólsferðina með því að ganga á fjöll
með útbúnað, stunda víðavangshlaup
og aðrar þolæfingar sem eiga að líkja
eftir áreynslunni á Norðurpólnum.
Þannig drögum við t.d. á eftir okkur
bíldekk í stað sleða og stundum
kajakróður til að fá kraft í handlegg-
ina og efri líkamann. Þrekið höfum
við síðan æft með því að lyfta lóðum í
æfingasölum."
Andlegi þátturinn mikilvægur
Ingþór bendir á að þótt líkamleg
þjálfun sé nauðsynlegur hluti undir-
búningsins megi ekki vanrækja and-
lega þáttinn, því þótt þeir félagarnir
séu orðnir vanir hvor öðrum úr fyrri
ferðum, megi ekki ganga út frá því
sem gefnu að samstarfið gangi
áreynslulaust fyrir sig á hinni sextíu
daga löngu ferð, þar sem hættulegar
aðstæður á degi hverjum geta kallað
fram andlega vanlíðan.
„Við höfum reynt að setja okkur
eins vel og unnt er inn í þær aðstæð-
ur sem bíða okkar og reynt að undir-
búa okkur fyrir þá hættu sem okkur
stafar af opnum vökum, ísbjörnum og
ekki síst kuldanum. Okkur á eftir að
verða mjög kalt og það er afar mikil-
vægt að vera vel undir það búinn. Við
tölum saman um þessa þætti og með
því að fara vel í gegnum þá í hugan-
um verðum við mun betur undirbúnir
til að takast á við þá en ella. Á fyrri
ferðum okkar höfum við vanið okkur
á að tala saman þegar okkur líður illa
og það er mikilvægt að tjá félaganum
líðan sína þegar þannig stendur á til
að fá hvatningu og stuðning hans.“
Ólíkt því sem þeir Haraldur og
Ingþór reyndu á Suðurpólnum í
hitteðfyrra munu þeir félagarnir ekki
njóta þess að hafa fast land undir fót-
um á Norðurpólnum sem þýðir í raun
að þeir munu ganga tæpa 800 km á
rekís, sem er á stöðugri hreyfingu.
Við þær aðstæður geta vakir opnast í
ísnum og má því búast við töfum ef
ganga þarf með þeim til að komast
fyrir þær. Mönnum getur einnig ver-
ið bráður bani búinn lendi þeir ofan í
einni slíkri.
Iskaldur sjórinn gerir fljótlega
út af við menn
„Við höfum hitt menn sem hafa
lent ofan í vök en þegar slík óhöpp
henda þarf að hafa hraðar hendur við
að ná viðkomandi upp úr, afklæða
hann og koma honum í þurrt. Blautu
fötin eru látin frjósa og síðan er
mulið úr þeim. Mönnum gefst ekki
langur tími til björgunar því sjórinn
er ískaldur og fari menn með höfuðið
á kaf eru þeir fljótlega búnir að
vera,“ segir Ingþór.
Rekísinn gerir ekki greinarmun á
nóttu og degi og vakir geta opnast
fyrirvaralítið hvenær sólarhringsins
sem er. Leikmanni þætti sjálfsagt
nóg um þá tilhugsun að vera staddur
á skíðum sínum á ísnum og finna
hann bresta skyndilega undir fótum
sér. Hvað þætti leikmanni þá um þá
tilhugsun að vera sofandi í tjaldi sínu
þegar ósköpin byrja?
Haraldur og Ingþór eru meðvitaðir
um þá hættu og munu taka með sér
nýtt tjald, sem fljótlegt er að tjalda
og taka saman. Takmarkið er að
verja ekki lengri tíma en tíu mínútum
í að koma upp tjaldinu.
„Við þurfum að hafa með okkur
tjald sem við erum mjög snöggir að
tjalda því ef ísinn brotnar nálægt því
eða jafnvel undir því, þá verðum við
að geta rifið það upp í hvelli til að
færa okkur,“ segir Ingþór.
Þeim félögunum stafar ekki ein-
vörðungu ógn af byltingnum í ísnum,
því forvitnir og jafnvel soltnir ísbirnir
geta raskað svefnró tjaldbúanna og
raunar minnt á sig á öllum tímum sól-
arhringsins.
Einn af hveijum þremur
verður var við ísbjörn
Haraldur segir að samkvæmt
Norðurpólsfræðum, séu 30% líkur á
því að verða var við ísbjörn á leiðinni
með einum eða öðrum hætti, allt frá
því að sjá spor eftir björn, til þess að
komast í návígi við soltið dýr í árás-
arhug. í þessum fræðum eru fólgnar
nokkrar góðar og vondar fréttir.
Meira er um ísbirni nær sjónum á
jaðri ísbreiðunnar, en eftir því sem
lengra dregur inn á hana minnka lík-
urnar á því að hitta björn, sem eru
vissulega góðar fréttir. Á hinn bóg-
inn má búast við þvi að soltin ein-
mana karldýr séu í meirihluta þeirra
fáu dýra sem halda sig norðar, því
æti við sjóinn er ríkulegra en lengra
inni á ísbreiðunni. Það eru vondar
fréttir.
„í versta falli þurfa menn að verja
sig með vopnum gegn árás ísbjarnar
og við vonum vissulega að það hendi
okkur ekki,“ segir Haraldur. „Við
gerum hins vegar ráð fyrir þeim
möguleika og verðum því með hagla-
byssu með „slug“ skotum með til að
nota í nauðvörn. Til þess ráðs munum
við þó ekki grípa nema björninn
nálgist okkur í árásarhug og gefi færi
á sér í 20 skrefa fjarlægð eða nær.“
Haraldur segir að þeir Ingþór hafi
ennfremur önnur ráð til varnar ís-
björnum sem felist í því að reyna að
fæla þá í burtu með blysum og há-
vaða.
„ísbirnir hræðast menn og halda
sig því fjarri þeim í flestum tilvikum,
þótt þeir vilji gjarnan forvitnast um
þá úr fjarlægð. Ef björn er hins veg-
ar mjög soltinn getur sulturinn rekið
hann í átt til manna og það er einkan-
lega hætt við því mjög norðarlega, ut-
an hinna hefðbundnu ísbjarnar-
svæða. Þótt ísbjörn sé glorsoltinn og
taki upp á því að ráðast á menn, gerir
hann þó sjaldnast skyndiáhlaup úr
mikilli fjarlægð og fer almennt mjög
varlega í veiðiskapnum, sem er bót í
máli.“
Freista bjarnarins með
nesti sínu og nærbrókum
Haraldur og Ingþór eru einnig
búnir undir næturheimsókn ísbjai'nar
og þurfa því að sýna árvekni í tjald-
stað með því að leggja eyrun eftir
grunsamlegum hljóðum um nætur.
Ennfremur munu þeir raða eins
miklu af búnaði sínum og þeir geta í
kringum tjaldið í þeim tilgangi að
freista bjarnarins með nesti sínu og
nærbrókum frekar en sér sjálfum.
„Með þessu móti fáum meira svig-
rúm en ella til að bregðast við birni,
sem gert hefur sig heimakominn,"
bætir Haraldur við.
Haraldur hefur lesið um þrjá ný-
lega leiðangra á Norðurpólinn, sem
hafa komist í kast við ísbirni með
þeim afleiðingum að grípa hefur
þurft til skotvopna. I sumum tilvikum
hafa einungis fáeinir metrar skilið að
41-
Ingþór Bjarnason, 49 ára sálfræðingur: „Okkur á eftir að verða
mjög kalt og það er afar mikilvægt að vera vel undir það búinn.“
„Við þurfum að hafa með okkur tjald sem við erum mjög snöggir að tjalda því ef ísinn brotnar nálægt því
eða jafnvel undir því, þá verðum við að geta rifið það upp í hvelli," segir Ingþór, fjær á myndinni.
Haraldur Örn Ólafsson, 28 ára lögmaður: „Verðum í reglulegu sambandi við fsland og höfum samband heim
annan hvorn dag til að gefa ítarlega skýrslu af gangi mála.“
dýr og menn áður en hleypt var af.
Eftir því sem Haraldur kemst næst,
hafa pólfarar þó ekki slasast í sam-
skiptum sínum við ísbirni.
500 klukkustundir
í svefnpokunum
Á hinni sextíu daga leið lætur
nærri að Haraldur og Ingþór þurfi
að dvelja tæpar 500 klukkustundir í
svefnpokum sínum. Vegna hins
mikla kulda þurfa þeir að hafa fulla
stjórn á raka, sem stígur af þeim um
nætur og sest í svefnpokana. Á
styttri ferðum skiptir þetta atriði
e.t.v. minna máli en á Norðurpólnum
skiptir það höfuðmáli að halda svefn-
pokunum þurrum alla ferðina.
„Það er mikil hætta á að svitinn
af okkur setjist í svefnpokana, fötin
okkar og skóna vegna kuldans og
því höfum tekið upp á einni nýjung
til að hafa stjórn á rakanum," segir
Haraldur. „Við fóðrum svefnpokana
með plastpoka í líkamsstærð og
skríðum síðan ofan í pokana. Það
gerir það að verkum að við svitnum
enn meira fyrir vikið, en við teljum
þó skárra að þurrka nærfötin sem
við sofum í heldur en svefnpokana.
Ef svitinn færi óhindrað í svefnpok-
ana yrðu þeir ónothæfir á nokkrum
dögum vegna frosins svita og þá
þyrfti ekki að spyrja að leikslok-
U
um.
Sömu aðferð munu þeir beita á
göngunni sjálfri og klæða sig í plast-
poka áður en þeir stíga ofan í skíða-
skóna, en þeirri aðferð beittu þeir
með góðum árangri á Suðurpólnum.
I upphafi göngunnar á Ward
Hunt-eyju hinn 10. mars árið 2000 á
83. gráðu norðlægrar breiddar, nýt-
ur sólar ekki við nema þrjár klukku-
stundir á sólarhring eftir fimm
mánaða heimskautamyrkur. Hins
vegar lengir daginn með ógnar-
hraða á svo norðlægum slóðum að
jafnvel í eyrum íslendinga hljómar
það ævintýralega að bjart sé orðið
allan sólarhringinn í lok mars við
Norðurpólinn. Nái þeir félagar tak-
marki sínu, að standa á 90. breidd-
argráðu hinn 10. maí, á sjálfum
Norðurpólnum lætur nærri að þeir
hafi ekki upplifað næturmyrkur í
rúman mánuð.
Þótt birta og sólskin slái nokkuð á
óhjákvæmileg áhrif, sem íylgja ein-
angrun og einveru, sem ímynda má
sér að fylgi langri göngu í fimb-
ulkulda a.m.k. í seinni hluta ferðar-
innar, verður nýjasta tækni engu að
síður notuð til að halda sambandi við
samfélag manna á heimaslóðum.
Fjarskiptamál félaganna eru þraut-
hugsuð og nánasti tengiliður þeirra á
Islandi við ættingja, vini og fjölmiðla
er Ólafur Örn Haraldsson, faðir Har-
aldar.
Höfum samband heim
annan hvorn dag
„Við verðum í reglulegu sambandi
við ísland og tökum með okkur
gervihnattasíma og áætlum að hafa
samband heim annan hvorn dag til
að gefa ítarlega skýrslu af gangi
mála. Einnig verðum við með búnað
til að senda tölvupóst með og verð-
um að auki búnir sínum neyðai'send-
inum hvor, sem við berum innan-
klæða.“
Fjarskiptamálin leiða hugann
óneitanlega að fjölskyldum þeirra fé-
laga, sem reiða sig á reglulegt sam-
band við þá á meðan ferðinni stend-
ur og skyldi engan undra. Þeir njóta
þó góðu heilli stuðnings fjölskyldna
sinna við fyrirætlun sína og reyna á
móti að gera þeim fjarveruna eins
léttbæra og þeim framast er unnt
með því að láta vita af sér reglulega.
Næringafræði á norðurslóðum eru
forvitnileg fræði og líklega hvergi
stunduð af eins miklu kappi þessa
dagana eins og heima hjá þeim félög-
um. Á leiðinni munu Haraldur og
Ingþór einkum nærast á svínafitu,
musli og þurrmat. Svínafitan er aðal-
orkugjafinn og inn á milli rífa þeir úr
einu og einu harðfiskroði til hátíðar-
brigða með vænni smjörklípu. Fæst-
ir gera sér í hugarlund hversu mikil-
væg fita er á svo köldum slóðum og v
jafnvel þótt þeir félagar ætli sér að
innbyrða um 6000 kílókaloríur á dag
í 60 daga hafa þeir frekar áhyggjur
af því að léttast í ferðinni frekar en
hitt.
Nestið sjálft vegur um 60 kg hjá
hvorum þeirra og nemur réttum
helmingi af heildarþyngd farangurs
hvors þeirra og þar með talið er hálf-
ur koníakslítri á mann til að dreypa á
við sérstaklega hátíðleg tækifæri
eins og t.a.m. við upphaf nýrrar
breiddargráðu. Þess má geta að þeir
munu ganga yfir sjö breiddargráður
og hver þeirra spannar um 60 sjómíl- -
ur.
Kostnaður við fyrirhugaða ferð
nemur sex milljónum króna og er
stærsti kostnaðarliðurinn leiguflug,
sem þeim telst til að muni kosta
hálfa fjórðu milljón króna. Þá reikna
þeir með einni milljón í búnað og
hálfri annari milljón króna í annan t
kostnað.