Morgunblaðið - 09.12.2000, Blaðsíða 56

(56 LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 2000
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ
REYKJAVÍK Á VIT
FRAMTÍÐAR
FRUMVARP að
íjárhagsáætlun
-: Reykjavíkurborgar og
fyrirtækja hennar fyr-
ir árið 2001 var af-
greitt í borgarstjórn
Reykjavíkur síðastlið-
inn fimmtudag.
Eins og svo oft áður
hefur hin opinbera
umræða um fjárhags-
áætlun að mestu lotið
að „bókhaldslegum“
þáttum málsins og
snúist um krónur og
aura. í allri talnaum-
ræðunni má þó ekki
gleymast að peningar
hafa ekki sjálfstætt
gildi. Þeir eru afl þess sem gera
skal. Sé þeim skynsamlega varið
geta þeir stuðlað að betra borgar-
samfélagi. Það er í verkahring borg-
aryfirvalda að sjá til þess að sameig-
inlegum þörfum borgarbúa fyrir
margvíslega þjónustu sé mætt með
þeim hætti að allir geti nýtt sér
hana óháð stétt og félagslegri stöðu.
Fjárhagsáætlun er lýsandi fyrir
stefnu borgaryfirvalda og hvemig
þau nálgast markmið sín.
Ég hyggst í þessari grein, og ann-
arri á morgun, beina sjónum að upp-
byggingu hjá Reykjavíkurborg, og
gera grein fyrir framtíðarsýn og
stefnu borgaryfirvalda í málum sem
munu, í bráð og lengd, hafa mest
áhrif á stöðu Reykjavíkurborgar á
landsvísu og gagnvart erlendum
borgum, og þar með á lífskjör og
lífsgæði þess fólks sem hér býr.
Eg bendi jafnframt á að fjárhags-
áætlun Reykjavíkurborgar ásamt
greinargerð er aðgengileg á heima-
síðu borgarinnar, www.reykjavik.is.
Hvet ég borgarbúa til þess að leita
sér þar upplýsinga um hvernig sam-
eiginlegu skattfé okkar verður ráð-
stafað á næsta ári.
Starfsemi löguð
að breyttum ti'mum
Það á við um borgir eins og fyrir-
tæki, að endurskoða þarf starfsemi
þeirra reglulega og aðlaga hana
breyttum tímum. Borgarkerfum
hættir til að staðna,
missa jafnvel tengsl við
umhverfi sitt og um-
bjóðendur og fara að
lifa sjálfstæðu lífi. í
sögu Reykjavíkurborg-
ar má sjá þess merki að
framtíðarsýn ráða-
manna hefiir verið mis-
sterk sem og áhugi
þeirra á nýjum hug-
myndum um stjórn-
sýslu og skipulag borg-
arsamfélagsins. Þegar
gluggað er í söguna -
sem ég geri gjarnan trú
menntun minni á sviði
sagnfræði - virðist
manni sem eitt merk-
asta framfaratímabil í sögu borgar-
innar hafi verið í tíð Geirs Hall-
grímssonar sem borgarstjóra á
árunum 1959 til 1972.
Nýjar bandarískar hugmyndir
um áætlanagerð og stjómunarað-
ferðir voru innleiddar í borgar-
rekstrinum, sérfræðingar og tækni-
menntaðir starfsmenn voru í
auknum mæli ráðnir til starfa hjá
borginni, nýir tekjustofnar voru
teknir upp, s.s. aðstöðugjaldið og
gatnagerðargjaldið sem stóð m.a.
undir malbikun gatna í borginni,
fyrsta Aðalskipulag Reykjavíkur
var samþykkt, ný bæjarmálasam-
þykkt, nýtt skipurit sem m.a. fækk-
aði þeim embættismönnum sem
töldu sig heyra beint undir borgar-
stjóra, og tekin var upp ný skipan
félagsmála sem byggðist á hug-
myndum um félagsþjónustu sem þá
þegar höfðu verið ríkjandi í öðrum
löndum frá því eftir stríð. Reykja-
víkurborg var einfaldlega kippt inn í
nútímann af borgaryfirvöldum þess
tíma. Ég varð þess hins vegar
áþreifanlega vör þegar ég settist í
stól borgarstjóra árið 1994 að margt
af því sem Geir Hallgrímsson inn-
leiddi - sem var mjög framsækið á
sínum tíma - var enn óbreytt þrátt
fyrir að hugmyndir manna um
stjórnsýslu og þjónustu hefðu
breyst mjög mikið frá því hann yfir-
gaf stól borgarstjóra árið 1972.
Þær breytingar sem unnið hefur
verið að á stjórnun borgarinnar og
stjórnarháttum undanfarin ár eru
því tímanna tákn og voru löngu
tímabærar. Markvisst hefur verið
unnið að því að laga stjórnun borg-
arinnar og þá þjónustu sem hún veit-
ir að breyttu samfélagi og nýjum
þörfum. Hlutverk hennar og starfs-
hættir hafa verið endurskoðaðir á
flestum sviðum, nýjar aðferðir, tæki
og mælikvarðar hafa verið þróaðir
með það að markmiði að bæta þjón-
ustuna og auka hagkvæmni og ár-
angur. Þá hefur hverju átaksverk-
efninu á fætur öðru verið hrundið í
framkvæmd og nægir í því sambandi
Fjárhagsáætlun er
lýsandi fyrir stefnu
borgaryfírvalda, segir
Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir, og hvernig þau
nálgast markmið sín.
að nefna einsetningu grunnskól-
anna, hreinsun strandlengjunnar -
sem hófst fyrst af fullri alvöru þegar
tekið var upp sérstakt holræsagjald
árið 1995 - uppbyggingu leikskóla-
stigsins, stígakerfi borgarinnar,
sameiningu orkufyrirtækjanna og
byggingu raforkuvers á Nesjavöll-
um. Ég leyfi mér að fullyrða að á síð-
ustu árum hefur tekist að ná fram
meiri breytingum bæði í stjórnsýslu
og þjónustu borgarinnar en flestir
væntu. Þetta endurspeglast í fjár-
hagsáætlun Reykjavíkurborgar fyr-
ir árið 2001.
Leit að lifsgæðum
Reykjavíkurborg hefur á undan-
förnum árum verið í tengslum við
nokkrar þeirra borga sem í sam-
vinnu við Bertelsman-stofnunina í
Þýskalandi starfa saman undir heit-
inu „Cities of Tomorrow". Árið 1995
efndi Bertelsman-stofnunin til al-
þjóðlegs samstarfs nokkurra val-
inna borga um bætta stjórnsýslu
sveitarfélaga.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
EINSTAKT MEISTARAVERK
Eitt mesta stórvirki heimsbókmennta
20. aldarinnar, Doktor Fástus eftir
þýska nóbelskáldið Thomas Mann,
er nú loksins komið út á íslensku í
vandaðri þýðingu Þorsteins
Thorarensen.
Áhrifamikil örlagasaga tónskálds
sem selur Kölska sál sína til að
öðlast frægð og frama. Höfundur
tekst á við ótal spurningar er varða
manninn og eðli hans, trúarbrögð,
siðfræði og tónlist. Táknræn lýsing á
upplausn og spillingu þjóðfélagsins
á ógnaröld nasismans.
Djúphugul og heillandi skáldsaga
Verið velkomin í vefverslun
Fjölva. Allar bækur á sérstöku
forlagsverði. Veffang: fjolvi.is
FJÖLVI
Reykjavíkurborg er nú orðin
formlegur þátttakandi í samstarfinu
„Cities of Tomorrow". Það er vegs-
auki fyrir Reykjavíkurborg og viss
viðurkenning á viðleitni hennar til
að bæta stjórnsýslu sína á undan-
förnum árum að vera tekin inn í
þennan hóp framúrskarandi borga.
Reykjavíkurborg mun taka þátt í
næsta samstarfsverkefni borganna,
sem vara mun frá 2000 til 2003, og
snýst um markmið og mælingar,
þ.e. tilraunir til að þróa mælikvarða
á lífsgæði. Innan ramma þessa sam-
starfs fer fram afskaplega áhuga-
verð umræða um lýðræði og þróun
þess sem ég vík nánar að síðar í
þessari grein.
Samstarf framtíðarborganna á
næstu árum mun snúast um að leita
að hentugum, marktækum og sam-
bærilegum mælikvörðum á lífsgæði
í borgum. Þessir mælikvarðar munu
vitaskuld taka til atriða annarra en
þeirra einna, sem snúa að þjónustu
borgarinnar, atriða sem borgar-
stjóm hefur næsta lítil völd á, en
þeir munu engu síður snúast um
ástæður þess að fólk kýs að vera í
borginni eða yfirgefa hana. Þessi
vinna gefur okkur færi á því að læra
af öðrum og tileinka okkur það sem
vel hefur tekist annars staðar.
Sjónarmið peningahyggju
of ráðandi
Umræða um lífsgæði á íslandi
hefur gjaman átt sér stað undir for-
merkjum peninga- og neysluhyggju.
Þannig tölum við um lífsgæðakapp-
hlaupið sem sókn eftir vörum og
veraldlegum gæðum. Auðvitað
skiptir það máli en með talsverðum
rétti má halda því fram að sjónarmið
peningahyggjunnar hafi verið um of
ráðandi í íslensku samfélagi á und-
anfömum ámm.
Lífsgæði er skynjun borgarbúans
á lífsskilyrðum sínum, nettóútkom-
an af þvi sem honum þykir gott og
hinu sem honum þykir slæmt.
Hvernig hann metur þau ræðst af
margvíslegum ytri aðbúnaði, innri
skilyrðum og samanburði við það
sem viðkomandi þekkir eða telur sig
þekkja - eða jafnvel dreymir um.
Þetta mat er vissulega ekki strangt
tekið hlutlægt, það er ekki unnt að
tiltaka það í prósentum, krónum eða
aurum, en það er samt engu síður
þetta mat sem ræður því hvort ein-
staklingnum líður vel eða illa, unir
sér eða hugsar sér til hreyfings.
Margt hefur breyst að undan-
förnu. Hið svonefnda nýja hagkerfi
er sumpart annars konar heimur en
sá sem við lærðum á. Eitt af því sem
breyst hefur eru birtingarform van-
líðunar og félagslegra vandamála.
Það er álit margra, að við séum
stödd á félagslegu sprungusvæði, en
sprungurnar í samfélaginu, milli
einstakra hópa þess, séu ekki alls
kostar þær sömu og hingað til. Okk-
ur er tamast að hugsa um bilið milli
fátækra og ríkra, milli þeirra sem
betur mega sín og hinna sem minna
hafa, m.ö.o. að meginsprungan í
samfélaginu sé efnahagsleg. Veru-
leikinn er orðinn flóknari. Það eru
ekki aðeins efni sem greina fólk að,
aðgreiningin felst í vaxandi mæli í
mismunandi hæfni til þess að taka
þátt í samfélaginu og kunnáttunni
sem þarf til þess. Samfélagið er orð-
ið svo kröfuhart og flókið, og það
þarf mikla hæfni til þess að verða
hlutgengur í því. Þeir sem ekki ná
að tileinka sér þessa hæfni í tæka
tíð, vegna aðstæðna sinna, hæfileika
eða sjálfskaparvíta, þeir verða eftir
og oft langt á eftir. Og þótt menn
tali fjálglega um frelsi einstakl-
inganna, tækifæri og sjálfsábyrgð,
þá erum við samt samfélag og okkur
koma þeir við sem verða eftir.
Ég sé ýmsar sprungur í hinu fé-
lagslega landslagi, sem erfitt getur
orðið að yfirstíga nema við tökum
ráð í tíma. Ef illa fer gætu orðið
breiðar gjár milli fólks eftir mennt-
un þess, illyfirstíganlegar sprungur
gætu opnast milli íslendinga og er-
lends fólks í landinu nema farið sé
með gát, og ég óttast aðstöðumun-
inn milli þeirra sem geta eignast
húsnæði og hinna sem geta það
ekki. Það er hollt og þarflegt verk-
efni að gaumgæfa lífsskilyrðin og
lífsgæðin í borginni, m.a. til þess að
skerpa sýn og skilning á það sem af-
laga hefur farið eða stefnir úrskeiðis
í samfélaginu og tengja úrbætur á
því pólitískum markmiðum.
Aðgengi að Netinu
og Veraldarvefnum
Tölvueign er orðin almenn hér á
landi og markaðsrannsókn sem
Gallup gerði í maí á þessu ári sýnir
að ríflega 74% aðspurðra hafa að-
gang að Internetinu. Rúm 60% hafa
nú aðgang að Netinu á heimili sínu
sem er geysileg aukning frá síðasta
ári eða um tæp 20%.
Þessari þróun ber að fagna en það
eru fleiri hliðar á málinu sem vert er
að gefa gaum. Notkun Netsins er
ekki aðeins kostnaðarsöm fyrir fjöl-
skyldur heldur ræðst tölvueign og
notkun Netsins nokkuð af menntun
og tekjum fólks. Það er því ástæða
til þess að hafa nokkrar áhyggjur af
því að ójafn aðgangur að þessum
þekkingarbrunni setji mark sitt á
samfélagið.
Ég tel brýnt að borgaryfirvöld
stuðli með markvissum hætti að net-
væðingu heimilanna og að tækifæri
fólks til notkunar á Internetinu og
Veraldarvefnum takmarkist eins lít-
ið og unnt er af menntun og fjárhag.
Þetta er að gerast í grunnskólum
borgarinnar þar sem verið er að
endurnýja og auka tölvukost og
stefnt er að því að lagningu Ijós-
leiðaranets til allra grunnskólanna
verði lokið á árinu 2001. Ég hyggst á
næstunni láta skoða sérstaklega
hvort og þá hvernig unnt væri að
bjóða heimilum í borginni og fyrir-
tækjum netnotkun á viðráðanlegu
verði. Til lengri tíma litið mun það
skila okkur öflugra samfélagi. Bæði
verður fýsilegra fyrir fyrirtæki, inn-
lend sem alþjóðleg, að setja sig nið-
ur í borginni og með því móti væri
unnt að vinna gegn því að ný tegund
stéttaskiptingar festist í sessi.
Höfundur er horgarstjóri.
Tölvubdrð
FYRIR TÖ LVU SNILLINGINN
Á HEIMILINU
OPIÐ:
Mahogdny
BREIDD. 64
DV’PT. 4B
HÆO. B 1
TM - HÚSGÖGN
SíSumúla 30 - Sími 568 6822
- œvintyri Ukust