Morgunblaðið - 31.12.2000, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 31. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Bestu óskir um farsæla nýja skopöld, með þökk fyrir þá liðnu.
Morgunblaðið/Jim Smart
Níels Árni Lund deildarstjóri sagði að eftir að spjallað hefði verið við
tréð um mikilvægi landbúnaðar hefði það tekið heilmikið við sér.
Os í verslunum ÁTVR
LANGAR biðraðir mynduðust við
verslanir ATVR í fyrradag og var
örtröðin eftir áramótaáfenginu
víða slík að verslunarstjórar
neyddust tU að hleypa viðskipta-
vinum inn í hollum. Þorgeir Bald-
ursson, verslunarstjóri vínbúðar-
innar í Kringlunni, sagði daginn
hafa farið rólega af stað en fjöldi
viðskiptavina hefði aukist mikið er
á leið á daginn og síðustu mínút-
umar hefði verslunin verið troðfull.
Þorgeir sagði starfsfólkið gant-
ast með hvað væri sérkennilegt að
lenda í slíkri örtröð ár eftir ár á síð-
ustu dögum ársins þegar fólk hefði
haft heilt ár til að undirbúa sig. í
dagslok stefndi í að dagurinn yrði
sá söluhæsti yfir árið. Verslunar-
stjórar ÁTVR voru sammála um að
langmest gengi á kampavíns- og
freyðivínsbirgðir og hefði starfs-
fólk vart undan við að fylla í hillur.
Gróflega áætlað selst tífalt meira
af þessum víntegundum fyrir ára-
mót en aðrar helgar ársins.
Kampavínssalan nú er í góðu með-
allagi að sögn verslunarstjóranna
en þó sýnu verri en í fyrra þegar öll
metvoru slegin.
Morgunblaðið/Jim Smart
Jðlatréð í landbúnaðarráðu-
neytinu hefur vaxið um 8 sentí-
metra um hátíðarnar.
Jólatré land-
búnaðarráðu-
neytisins vex
og brumar
LANDBÚNAÐARRÁÐUNEYTIÐ
fékk upp úr miðjum desember
jólatré að gjöf frá skógarverðinum
í Hallormsstað. Níels Árni Lund,
deildarstjóri í ráðuneytinu, sagði að
þetta væri nú ekki í frásögur fær-
andi nema af því að tréð, sem er
grenitré, hefði haldið áfram að
vaxa um jólin og brumað.
„Toppurinn hefur vaxið um átta
sentímetra," sagði Níels Árni. „Ég
sé ekki annað en að það þurfi að
ijúfa þekjuna ef þetta heldur svona
áfram.“
Níels Árni sagði að þegar tréð
hefði borist hefði strax verið skorið
neðan af því og það sett í vatn.
„Síðan spjölluðum við aðeins við
það og greindum því frá helstu mál-
efnum landbúnaðarins og hversu
mikilvægt það væri að tré yxu á ís-
landi og það virðist hafa haft þessi
góðu áhrif.“
Níels Árni sagðist hafa rætt við
skógarverði á Vestur- og Norður-
landi og þeir hefðu báðir sagt að
það væri mjög sérstakt að tré haldi
áfram að vaxa svona löngu eftir að
það sé höggvið. Þeir hefðu sagt að
stundum héldi ein og ein grein
áfram að vaxa en ekki allt tréð eins
ogíþessu tilfelli.
Augnslys voru sex í fyrra
Farið varlega
með skotelda
Elínborg Guðmundsdóttir
NÚ ER síðasti dagur
ársins og í kvöld
fara fram mikil há-
tíðahöld víða um land af því
tilefni. Þá sprengja menn
rakettur og fjölmargar aðr-
ar tegundir skotelda. Þetta
hefur sem kunnugt er tíðk-
ast frá því að íslendingar
komust í tæri við svona f'yr-
irbæri snemma á síðustu
öld en þetta hefur því mið-
ur ekki verið án sorglegra
afleiðinga á stundum. Skot-
eldar geta verið hættulegir,
ekki síst fyrir augu lands-
manna. Elínborg Guð-
mundsdóttir augnlæknir
var spurð hvort augnslys
væru algeng?
„Að meðaltali hefur verið
um að ræða eitt til tvö
augnslys um hver áramót. I
fyrra urðu hins vegar sex augnslys
og þar af voru tveir sem hlutu var-
anlegan skaða. Síðast fengum við
svona slysahrinu um áramótin
1987-1988, þegar fimm einstak-
lingar slösuðust alvarlega, þar af
slösuðust þrír af Tívolíbombum.
Töluverð umræða og blaðaskrif
urðu þá um hættur samfara notk-
un skotelda. í framhaldi af þeirri
umræðu voru Tívolíbombur bann-
aðar. í fyrra var hins vegar ekki
um að ræða neina eina tegund af
skoteldum sem hægt væri að
benda á sem sökudólg. Trúlega eru
skoteldar öflugri en áður og notk-
un sennilega almennari. Fómar-
lömb augnslysa eru yfirleitt ungir
menn - oftast undir tvítugu."
- Hvað er hægt að gera til að
koma í veg fyrir augnslys ?
,Aðalatriði er að sýna ýtrustu
varkámi og fara nákvæmlega eftir
þeim leiðbeiningum sem fylgja
með. Ekki vera að fikta við skot-
elda, t.d. breyta þeim eða nota á
rangan hátt. Mikilvægt er að nota
hlífðargleraugu. Rétt er að brýna
fyrir foreldrum að fylgjast vel með
bömum sínum og halda þeim í
hæfilegri fjarlægð. Þá mætti nefna
fræðslu t.d. í skólum um þær hætt-
ur sem stafað geta af skoteldum og
áminna böm um að vera ekki með
óþarfa fikt og fræða þau um gagn-
semi h 1 ífðargleraugna. “
- Hvers konar tegundir af
augnslysum eru afleiðingar af
skoteldum?
„Hægt er að fá nánast allar teg-
undir af augnsköðum. Algengast
er kannski mar á auga með blæð-
ingu í forhólfi augans og stundum
einnig blæðingu í augnbotni. Einn-
ig eru algengir yfirborðsbrunar á
framhluta augans og augnalokum.
Alvarlegast er þegar kemur gat á
sjálft augað. Það leiðir yfirleitt til
varanlegs skaða með verulegri
sjónskerðingu og í verstu tilfellun-
um getur jafnvel þurft að fjarlægja
augað.“
-Hefur það komið fyrir á síð-
ustuárum?
„Já, það eru dæmi um það.“
- Hvers vegna eru
augnslys algengari á
karlmönnum?
„I fyrra vora það allt
kai'lmenn sem slösuð-
ust, ungir menn á aldr-
inum 12 til 40 ára.
Augnslys eru algengari á karl-
mönnum af því þeir meðhöndla
miklu frekai' skotelda. í þeim til-
vikum þar sem konur hafa orðið
fyrir augnslysi hafa þær verið
áhorfendur.“
- Hvemig er þetta erlendis?
„Sænsk rannsókn frá 1998 sýndi
að 94% þeirra sem slösuðust væra
karlkyns og flestir þeirra, eða 75%
vora undir 18 ára aldri. Þær fáu
konur sem slösuðust vora í öllum
tilvikum áhorfendur.“
► Elínborg Guðmundsdóttir
fæddist 1960 á Patreksfirði.
Hún lauk stúdentsprófi frá
Flensborgarskóla í Hafnarfírði
og útskrifaðist frá læknadeild
Háskóla fslands 1988. Hún
stundaði sérfræðinám í augn-
lækningum í Stokkhólmi í tæp
sex ár, frá 1991. Frá 1997 hefur
hún rekið eigin augnlækna-
stofu, Augnlæknastöðina, sem
hún rekur í félagi við þrjá aðra
augnlækna. Hún er einnig í
hlutastarfi hjá augndeild Land-
spítalans við Hringbraut. Elín-
borg er gift Páli Ólafssyni eðl-
isverkfræðingi og eiga þau þrjú
börn.
- Hvemig verða þessi slys?
„Því miður er oftast um það að
ræða að ekki er nógu varlega farið.
Samkvæmt sænsku rannsókninni
kom í Ijós að um helmingur augn-
slysa sem leiddi til varanlegs skaða
varð af völdum skotelda sem hafði
verið breytt eða þeir verið notaðir
á rangan hátt. Oftast er um að
ræða flugelda sem springa í lítilli
hæð eða jafnvel skjótast í augun.
Stundum verður slys þegar menn
beygja sig yfir skoteld sem verið er
að kveikja í.“
-Geta hlífðargleraugu afstýrt
algerlega svona slysum ?
„Nei ekki algjörlega en þau
veita mikla hlífð. Skoðuð var í Dan-
mörku gagnsemi hlífðargleraugna
yfir 25 ára tímabil og sýndi sú at-
hugun fram á tvímælalausa gagn-
semi þeirra.“
-Geta skoteldar valdið annars
konar alvarlegum slysum en
augnslysum?
„Rannsóknir hafa sýnt þegar
skoðaðir eru skaðar af völdum
skotelda að augnslys eru næst al-
gengustu slysin á eftir brana á
höndum. Síðan era aðrir andlits-
skaðar.“
- Eru augnlæknar með viðbún-
að vegna hugsanlegra augnslysa
um áramótin núna?
„Það er alltaf augnlæknir á vakt
á augndeild Landspítal-
ans. Til að komast undir
læknishendur er best að
snúa sér til slysadeild-
ar, þaðan sem samband
yrði haft við augnlækni
ef ástæða þætti til.“
- Hvaða skoteldar eru hættuleg-
astir?
„Því er erfltt að svara. í fyrra
var eins og fyrr sagði ekki um
neina eina tegund sem virtist áber-
andi verri en aðrar. En að mínu
mati virðast öflugir flugeldar eða
rakettur þó skera sig úr. í fyrra
urðu þrjú slysin vegna flugelda,
eitt vegna hinna bönnuðu Tívolí-
bombna, í einu tilviki sprakk svo-
kölluð terta í andlit drengs og or-
sakir eins slyssins voru óvissar.
Gagnsemi
hlíföargler-
augna
ótvlræð