Þjóðólfur - 04.11.1854, Blaðsíða 2

ara og áreibanlegra eptirlit bæbi meb framferbi
prestanna yfir höfufc aíi tala og meb efnum kirkn-
anna og ab þær séuíþví lagi sem gubsþjónustunni
er sambofeife1, heldur mundi og einnig svona lagab
prestaþíng geta orbib sannur og opinber allsherjar
talsmabur og mefcinælíngarmabur hinnar verbugu
og maklegu kennimanna til betri brauba, þar sem
þa& á hinn bóginn mundi verða opinber og frá-
fælandi uppljóstrari a<) því ýmsa ískyggilega og gubs-
orfesþénurum öldúngis ósambofena ölteitis-framferbi,
sem nú þykir stundum nærri því sómi aí> en alls ekki
verulegur vansi, eba því til verulegrar fyrirstöbu,
ai> betra braub verbi veitt þeim, af því eptirlitib
er ekkert, en miskunin mikil efea umburfcarlyndib,
þetta sem segir: „ójæja“, en hann var ekki al-
gáíiur, blessaiur sauiurinn!
Vér höfum þar ai) auki bent til þess hér ai>
framan, hve miklu betur og rækilegar ai yrbi und-
irbúin öll einstakleg lagufrumförp, þau er áhræra
J) Vér getum ekki stillt oss um, aij nefna hér eitt dæmi
uppá hvernig er eptirlit hinnar andlegu yfirstjórnar meí) aí)
kirkjurnar séu í forsvaranlegu, — aÍi vér ekki nefnum sóma-
samlegu standi. Kirkjubæjar klaustur-kirkja í Skaptafells-
sj'slu var eridurbyggÍ, mestmegnisúr gömlnm viium, 1813,
mei moldarveggjum og torfþaki; hún stendur á því veÍra-
sómu sandfoks - berieudi, ai þar veriur eingi torfusnepill
ristur nærlendis, fyren 800—1000 fetum vestar, og bærinnvar
fluttur frá hinum forna kirkjustaÍ 1822 sakir sandfoks, er
heflr eyiilagt ekki ai eins allar hinar fornu engjar og gras-
lendi fyrir austan kirkjuna, beldur einnig öll hin uppruna-
legu tún fyrir vestan hana. J>aÍ má því nærri geta, ai
kirkjan, endurbyggi úr gömlum vii 1813, hafl veriÍ farin ai
líta á sig á slíkum staÍ um 1830; enda skoiaÍi héraispró-
fasturinn kirkjuna 1831 meÍ hinum helrtu og skynsömustu
sóknarmönnum sínum, og þeir ályktuiu, ai ekki væri í henni
messufært nema mei mikilli lagfæríngu, og stakk hann þá
upp á, aÍ byggja hana heldur upp frá stofni, mei því hún
bæÍi væri of Iftll, og mikills til of dymm, meÍ þessu gamla
útbrotalagi. Jiessa uppástúngu heflr héraisprófasturinn, sem
líka er þar 8Óknarprestur, endurtekiÍ síÍan, svo ai segja ár
eptir ár, og sannai nauisyu hennar og sýnt, bæii 3 stipt-
amtmönnum hverjum eptir annan, á embættisferÍum þeirra, —
því þetta er kóngskirkja sem kallai er —, og biskupi lands-
ins á embættisferi hans 1847. Kirkja þessi heflr í öllum
betri árum nálægt 60 rd. tekjur ai frá dregnum útgjöldum,
og þó hún ætti ekki í sjóÍi 1835 nema rúma 260 rd., þá
átti hún 1847 rúma 800 rd. og mun eiga nú nálægt 1200
rdd. í konúngssjóii, auk vaxta, eiur vel svo þai. En þessu
er kirkjan látin safna; þaÍ heflr veriÍ skrifai fram og aptur
um byggíngu hennar, frá prófasti tii biskups, biskupi til
stiptamtmanns, þaian til umboismannsins og stjórnardeildar-
innar, og svo þannig aptur og fram; þetta er búii ai gánga
á þessa leiÍ nú í 23 ár; en kirkjan er látin standa svona,
auiviriilegasti moldarkoð og ófær til messugjöriar þó þai
sé gjört, en bæÍi prestur og sóknarmenn geta beiiÍ af því
anisjáanlegt heilsutjón.
kirkjur og kennidóm, ef þau fyrst væri rædd og
undirbúin á prestaþínginu áitir en þau gengi fyrir
alþíng, og vér vonum, ai Öllum megi vera þai aub-
skilii. Helgihaldsmálii, sem rædt var á alþíngi í
fyrra, — og svo mundi reynast um fleiri slík mál,
— ber víst mei sér nokkur einkenni um, ai þessu
vari ekki vii komii, en þótt vér á hinn bóginn
ekki getum samsinnt vorum heiiraia stallbróiur
„NorÍra“ í því, ai þetta lagafrumvarp sé eins
ljærstætt guis og manna lögum eins og liann vill
sýna fram á1. þai er og veriur jafnan hii fyrsta
og helzta skilyrii fyrir góium og skynsömum lög-
um, ai þeir menn ræii þau og undirbúi, sem bæii
eiga ai hlýinast þeim og jafnframt eiga ai vaka
yfir ai þeim sé hlýtt.
Menn hafa sagt, og sagt þai mei sanni, ai
á Islandi væri engi „meial“- eba millistétt, og talii
þai merki upp á aflleysi landsmanna og ai þetta
stæii þeim fyrir þjóilegum framförum; þessir menn
hafa naumast gætt þess, ai þar sem engin er
œðsta stéttin, — aiallinn, — þar gætir þess síiur,
þó engin sé meialstétiin; hér er aldrei, — og lengi
mun þess ai bíba, ai öiruvísi verii, — nema tvœr
stéttir, alþýðan og embœttimiennirnir, í þeirar
flokki eru prestamlr eptir allri náttúrlegri og borg-
aralegri stöiu sinni, en ai því leytinu, sem þeir
em og verba ai vera alþýiunni handgengnari og
hafa af henni meiri afskipti og vii hana meira
samblendi heldur en hver annar embættismabur, ai
þvú leyti sem þeir veria ai léiia hana og leib-
beina, upplýsa og hughreysta, þá eru prestamir
*) Sjá „Norira" 1854 11. 12. bl. b)s. 41—44. J>essi rit-
gjörÍ heflr orÍiÍ fyrir mjög misskiptum dómum; nokkrum
heflr jiókí hún svo makalaus, aÍ „J>jóftólfur“ ætti aÍ taka
hana orirétt; öÍrum svo makalaus, aÍ JijóÍólfur ætti aÍ
beita ÓUu afli sínu og vinsældum til aÍ rífa hana niiur.
NorÍri má sjálfur ábyrgjast, hvort dæmi hans eru sönn; því
miÍur ætlum vér aÍ þeim megi finna stai; en einmitt þetta
sannar þá aptur, ai hin eldri helgihaldslög, sem Noriri lofar
og grætur, sem gyiíngar ketkatlana forÍum, hafa sýut sig
óldúngis óhæflleg, annaÍhvort aÍ sjálfum sér til eia fyrir
eptirlitsleysii, eÍa hvorutveggja; þetta heflr höfundurinn full-
sannai meÍ dæmunum, en hann heflr ekki sannaÍ, hveiju
af þessu er fremur um ai kenna; og því síiur heflr höf-
undurinn sannai hitt þar mei, sem hann heflr þó atlai sér,
eptir því sem næst verÍur komizt, ai helgihalds fruravarpii
1853 spilli guirækni og siisemi í kirkjum, en allrasízt heflr
hann sannai eÍa gat sannai, aÍ þetta frumvarp frá í fyrra
hafl valdii óreglunni ai undanfóinu, heldur einmitt eldri
lögin, sem hann er ai hæla. En hiÍ sanna er þetta, ai eitt
er lagareglan, og annai er eptirlitiÍ mei ai henni sé
hlýdt; þetta heflr höfund. má ske skilii, en oriii í handa-
skolum fyrir honum og ruglíngi ai suudurgreina þai.