Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 135

137
2, og landskuld fór líka lækkandi. „Þessi jörð kynni aftur byggjast
ómagalausum manni, því bæði er til tún og hagar, en hús flest fallin
og í burt“. — Af þessu sést, að gárinn fyrir norðan Keldur, sem eyði-
lagði Keldnakot og Austasta Reyðarvatn, er þá ekki búinn að rótast
áfram norður að túninu á Mið-Reyðarvatni.
Eftir þetta komu enn í röð nokkur góðæri, og reyndar óslitið frá
1707—16. Er því líklegt, að fljótt hafi Litla Reyðarvatn byggzt aftur.
Víst er það í byggð 1733 og líklega oftast eða alltaf til 1812, en þá
fór það algjörlega í eyði. — Þannig hafa sandveðrin verið að sarga
af býli þessu um tvær aldir eða lengur, þar til heita má, að ekkert
væri eftir annað en hraun og sandur. Um fyrstu bygging þarna er í
aðalatriðum allt hið sama að segja og um Austasta Reyðarvatn.
Afstaða og útlit. Bær þessi var norður frá Austasta Reyðarvatni og
nær því en Stóra eða Yzta Reyðarvatni. Austan við bæinn, gegnum
túnið, lágu göturnar á þingstaðinn o. s. frv. frá Keldum, eftir Kipp-
ingsdölum fyrrnefndum og neðan vesturbrúnar Keldnahrauns. — Nú
er leið sú aflögð, síðan sandgræðslugirðingin var sett um lönd þessara
eyðijarða. Túnið hefir verið á lágu flatlendi í kverk milli tveggja
hraunbrúna, er liggja saman að austanverðu, en gefa vítt bil að
vestanverðu. Sunnan við túnstæðið er Kóngshólshraunsbrúnin og
hærri brún að norðan, sem heitir Stórháls, þ. e. hraunálma löng
vestur úr Keldnahrauni, sv. af hinni fornu og fögru Knæfhólaheiði.
Bærinn hefir staðið á lágum bala eða að síðustu á sléttum og djúp-
um jarðvegi. En er nú, eins og víðar, strýtuhóll, með gróðri á kolli,
og grjótið hrunið út allt um kring. Sést þar því alls ekkert fyrir húsa-
tóttum, enda til heldur lítils að slægja — kofakransinn á ekki eldra
kotbýli. Eins er komið fyrir kofum þeim tveimur, er þar nærri hafa
staðið, annar Iítill suðaustar, hinn stærri (eða 2?) norðvestar, líklega
fjósið. Rústir þessar og vatnsbólið er fyrir vestan göturnar nýnefndu.
Frá bæjarstæði eru nokkrir tugir faðma að ágætri uppsprettu undan
suðurhraunbrúninni. Rennur þaðan lækur sv. í Reyðarvatnslæk, eða
í fyrstu í Reyðaroatnið sjálft, sem ætla má að náð hafi allt suður
móts við Austasta Reyðarvatn. En foksandur hefir fyllt það og grætt
upp (svo að slægja var milli lcekja á 19. öld) eða sett í sandeyrar á
víxl. Þverlækur þessi hefir hlíft snoppu dálítilli neðst og syðst af tún-
inu, sem líklega hefir aldrei blásið upp, því að hún er orðin býsna há
af sandáburði. Túnið mun hafa náð upp x efri brúnina, og í slakka
sunnan í henni við götuna eru leifar greinilegar af grjótgirðingu, fer-
hyrningi, tæpa 15 faðma á hvern veg eða nærri 220 ferfaðmar (700
ferm.). Eigi þarf að efast um, að hér séu leifar af fornaldar akri, eins
L