Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 32

32
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
„Hímn byggði og sankti Thorláks höfuð meður klárt silfur
og lagði sjálfur út í hans helgan dóm, hausinn heilan óbrot-
inn“31.
Það sem hér er um að ræða er trúlega það, að Vilkin biskup hef-
ur látið taka höfuð dýrlingsins úr skríninu og gera að því sérstakt
helgidómaskrín úr silfri, þá líklega í höfuðslíkingu. Slíkt var altítt
að gera um einstaka limi, og þótti einkum mjög virðulegt að búa
þannig um hendur og höfuð dýrlinga. Slíkt voru kölluð talandi helgi-
dómaskrín32. Þannig átti Hóladómkirkja bæði sankti Johannis (Jóns
ögmundarsonar) höfuð og hönd33. Vilkin biskup hefur viljað að
Skálholtskirkja gerði ekki verr við sinn dýrling og látið gera helgi-
dómaskrín um höfuð hans, Þorlákshöfuð. Um afdrif þess veit eng-
inn, en trúlegt er að svo stór silfurgripur hafi naumast átt sér und-
ankomu auðið, þegar verið var að safna saman kirkjusilfri og flytja
það til Hafnar á siðaskiptatímunum. En hvað sem um það er, þá
má víst telja að kókoshneturnar sem Eggert sá, eigi ekkert skylt við
Þorlákshöfuð Vilkins biskups, svo að hann hefði getað sparað sér
hæðiyrðin, og er þó ekki hins að dyljast að helgir dómar voru oft-
ast falskir. En einmitt í þessu tilviki þurfti ekki að grípa til slíks.
Höfuð Þorláks biskups hlýtur að hafa verið tiltækt með öðrum bein-
um hans í skríninu.
En þó að Eggert Óiafsson hafi farið villur vegar um þetta atriði,
er hann eigi að síður merkur heimildarmaður um skrínið sjálft, lög-
un þess og stærð. Og þar kemur lýsing séra Þorsteins í góðar þarfir
til samanburðar og uppfyllingar. Skrínið var eins og hús (skemma)
í laginu, eins og helzt mátti vænta og það var slegið emaljeraðri
messingu auk sútaða skinnsins sem Brynjólfur biskup lét setja á
það, („negldar á látúnssylgjur og lengjur", segir séra Þ. P.). Þetta
eru mjög merkilegar upplýsingar, þótt ekki verði fullyrt að þessar
plötur hafi verið á skríninu frá upphafi. Þær gætu verið skraut
sem á það var sett síðar, og verður ekki séð að úr slíku verði skorið
með vissu. Það er skrítið að ekki skuli vera getið um þessar plötur
í afhendingarskránni frá 1674, þótt reyndar sé ætíð mjög undir
hælinn lagt hvað nefnt er af smáatriðum í slíkum skrám; oftast er
það mjög lítið.
Og þá eru það upplýsingar Eggerts og séra Þorsteins um stærð
skrínisins. Hjá Eggert stendur á hálfri alin í öllum málum, og gæti
það vakið grun um að ekki sé nákvæmlega mælt, en nærri lagi ætti
það að vera. Stærðin á skríninu er furðu mikil. Líldega er miðað