Heimskringla - 10.08.1949, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 10. ÁGÚST 1949
HEIMSKRINGLA
7. SIÐA
Ragnar H. Ragnar (1918—1920):
Vestur-íslenzkir landnemar
(Minni)
(Grein þessi birtist í Samvinnunni nýlega, en síðasta hefti
hennar er helgað Samvinnuskóla fslands á 30 ára afmæli hans.
Ritið fór þess á leit við fjölda nemenda að leggja til lesmáls
þess. Er innlegg Ragnars þessi grein um Vestur-íslendinga.
Hann er nú forstöðumaður og kennari tónlistarskóla á ísafirði
og söngkennari við barna-gagnfræða- og kvennaskóla þar.
Ritstj. Hkr.)
Mjög er það mismunandi,
hvaða skilning menn leggja í
sögu mannkynsins og einstakra
þjóða. Sumir trúa því, að saga
mannsins sé sagan af dýri, er á
tveim fótum hefir ráfað um jörð-
ina “í leit að æti”. En komið
hafa fram ýmsar aðrar skýringar
og tilgátur um, að maðurinn
stjórnist a. m. k. að nokkru leyti
af öðrum hvötum en dýrin og að
hann hafi ekki ætíð kosið þann
kostinn, er varð auðveldastur, að
fylla munn sinn og maga. Um
það segir Stephan G. Stephans-
son:
“Því þau kusu heldur en minnk-
un og missir
sér manndóm og þraut.” —
• (Andv., bls. 254).
en um hina, er ekki áttu sér æðri
mið:
“ . . . . ráfa nú apar um óræktar-
skóga
en urðu ekki menn.” — (Andv.
bls. 252).
Það verður líklega lengi um
þetta deilt, og hlýtur hver að
trúa því, er honum þykir senni-
legra eða hugðnæmara.
Ekki er mér kunnugt um,
hvaða skilning íslenzk æska
leggur í söguna. En vænta má, að
á þeim mörgu árum, er íslenzk
börn og unglingar stunda nám í
öllum þessum nýju skólum, læri
þau og skilja og meta, hve marg-
ir af þeirra forfeðrum og mæðr-
um “kusu .... manndóm og
þraut”, og verði þeim að sama
skapi snjallari sem námið er
meira. Það virðist ekki ósann-
gjarnt að ætlast til mikils af ís-
lendingum, því að það finnast
ekki mörg fegurri dæmi um
sannan manndóm, en saga þess-
arar þjóðar, er í hrjóstrugu og
köldu landi, við margskyns
hörmungar og harðsvíraða kúg-
un, varðveitti þó sögu sína og
tungu frá kyni til kyns. Er sú
saga öll merkileg og þess virði
að vera í hávegum höfð.
En íslendingasögur gerast
ekki allar á íslandi. Á seinni ár-
um hefur kvísl af hinum ís-
lenzka stofni átt sér margar og
miklar sögur í annari heimsálfu.
Saga hennar er ekki mikið rakin |
í íslenzkum skólabókum og á ís- |
landi allmikið misskilin, og hef- |
ur hún þó haft margvísleg áhrif |
á heimaþjóðina. Það er ekki ætl- §
un mín að rekja þessa sögu hér, |
en mig langar að minna á hana í |
lítillega. |
Vegna þess að í Norður-Amer- §
íku búa nú ríkustu og voldug- |
ustu þjóðir heimsins er eðlilegt, |
að sú skoðun sé ríkjandi, að aðal- g
einkenni þeirra sé auðsæld og j |
dugnaður og að þeir búi í lönd- j |
um, er hafi meiri náttúruauðlegð j |
iiiiiniiDiiHuniiiiaiiinmiiiiaiiiiiiii'' v
INSURANCE AT . . .
REDUCED RATFS
Fire and Automobile
s
STRONG INDEPENDENT j
COMPANIES
=
^ 1
McFadyen !
Company Limited E
362 Main St. Winnipeg |
Dial 93 444
um sagt, en morg onnur
hafa feikna mikil náttúruauð-
en nokkurt annað landsvæði. Af s
. , viiiiii'iuoiiiiiiiiiiiioiiiiiiimiiniiiiimiincjimmiiiiininmiiiuic^
dugnaðinum verður varla ofsog-1 — . —__________________
lönd *< _ _ jjvj gnginn hefur guðs á
grænni jörð
æfi, en fólk þar þá fátækt, svo , j geislum sólar — litið fegri reit.”;
t. d. Síbería og Suður-Ameríka
o. fl. Vegna þess, hve þessi skoð-
un á Ameríku og Ameríkumönn-
um er almenn, er ekki að undra,
þó að fólk hugsi sér sögu Vestur-
fslendinga markverða af því, hve
vel þeir hafi komið ár sinni fyrir
borð, auðgazt og komizt í góðar
stöður. Þetta hefur þeim að vísu
tekizt furðu vel, en væri saga
Viðkvæmir voru þeir fyrir öllu
j því, er á nokkurn hátt hefði kast-
að skugga á heiður íslands eða
fslendinga. Þó að þeir væru
fjarri ættlandi sínu, þá stunduðu
þeir eftir megni að auka hróður
íþess og að hegða sér þannig
sjálfir, að heimaþjóðinni væri
sómi að. í einu af kvæðum sín-
um segir Stephan G. Stephans-
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
A ÍSLANDI
Reykjavík........Björn Guðmundsson, Skólavörðustíg 17A
í CANADA
Amaranth, Man___________________Mrs. Marg. Kjartansson
Árnes, Man............................S. A. Sigurðsson
Árborg, Man.......................... G. O. Einarsson
Baldur, Man................................O. Andea~son
Belmont, Man.............—.................G. J. Oleson
Bredenbury, Sask.__Halldór B. Johnson, Churchbridge, Sask.
Churchbridge, Sask__________________Halldór B. Johnson
Cypress -River, Man...................Guðm. Sveinsson
Dafoe, Sask_____________O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Elfros, Sask__________________._Mrs. J. H. Goodmundson
Eriksdale, Man.........................Ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask____—------Rósm. Árnason, Leslie, Sask.
Flin Flon, Man__________________________________Magnús Magnússon
Foam Lake, Sask—------------Rósm. Ámason, Leslie, Sask.
Gimli, Man.............................._K. Kjernested
Geysir, Man____________________________G. B. Jóhannson
Glenboro, Man..............................G. J. Oleson
Hayland, Man.......................—_Sig. B. Helgason
Hecla, Man.........................Jóhann K. Johnson
Hnausa, Man.....................-....._Gestur S. Vidal
Innisfail, Alta________Ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Kandahar, Sask__________O. O. Magnússon, Wynyard, Sask.
Langruth, Man..........................Böðvar Jónsson
Leslie, Sask._.......................Th. Guðmundsson
Lundar, Man...............................D. J. Línda)
Markerville, Alta_____ófeigur Sigurðsson, Red Deer, Alta.
Morden, Man__________________________Thorst. J. GíSlason
Mozart, Sask............................Thor Asgeirsson
Narrows, Man_________________S. Sigfússon, Oakview, Man.
Oak Point, Man........................Mrs. L. S. Taylor
Oakview, Man_______________—.....-...-....
Otto, Man______________________D. J. Líndal, Lundar, Man.
Piney, Man................................-S. V. Eyford
Red Deer, Alta......................Ófeigur Sigurðsson
Riverton, Man-------------------------Einar A. Johnson
Reykjavik, Man-------------------------Ingim. Ólafsson
Selkirk, Man_________________________Mrs. J. E. Erickson
Silver Bay, Man.........................Hallur Hallson
Steep Rock. Man...........................Fred Snædal
Stony Hill, Man________________D. J. Líndal, Ltmdar, Man.
Swan River, Man_____________________Chris Guðmundsson
Tantallon, Sask.......................-Árni S. Árnason
Thornhill, Man__________Thorst. J. Gíslason, Morden, Man.
Víðir, Man__________________Aug. Einarsson, Árborg, Man.
Vancouver, B. C..........Mrs. Anna Harvey, 4360 Main St.
Wapah, Man______________Ingim. Ólafsson, Reykjavík, Man.
Winnipeg_____S. S. Anderson, 800 Lipton St. Winnipeg, Man.
Winnipegosis, Man.............................S. Oliver
Wynyard, Sask..........................O. O. Magnússon
I BANDARÍKJUNUM
Akra, N. D______________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Bantry, N. Dak ___________E. J. Breiðfjörð, Upham, N. D.
Bellingham, Wash.__Mrs. Jöhn W. Johnson, 2717 Kulshan St.
Blaine, Wash.......................Magnús Thordarson
Cavalier, N. D_________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Crystal, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Edinburg, N. D_____T___C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Gardar, N. D_________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Grafton, N. D________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
Hallson, N. D___________Björn Stevenson, Akra P.O., N. D.
Hensel, N. D___________C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
JMiss C. V. Dahnann, Minneota, Minn.
Ivanhoe, Minn---
Milton, N. Dak.........._.._...........S. Goodman
Minneota, Minn..............1....Miss C. V. Dalmann
Mountain, N. D______C. Indriðason, Mountain P.O., N. D.
National City, Calif...John S. Laxdal, 736 E. 24Th St.
Point Roberts, Wash...................Ásta Norman
Seattle, 7 Wash_____J. J. Middal, 6522 Dibble Ave., N.W.
Upham, N. Dak------------------------E. J. Breiðf jörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
þeirra ekki annað en gróða-saga,
þá væri hún lítið merkilegri en
þeirra er einvörðungu leita ser gon;
ætis. Þá er og mjög almenn skoð-,
un, að þeir lifi náðugra lífi «‘ “Við eigum tungu, eigum ljóð,
heimaþjóðin, sem þo er mi í a yjg ejgum sæm(j Qg heima-iþjóð.
litamál. Þeir hafa j Og væri ei horskum heiðurs-
. snjallt,
að hafa hækkað þetta allt.
Og reisa yfir íslenzk bein
í álfum tveim, þann bauta-
stein?”
(Ad. IV., bls. 41)
iða mikið og hætta miklu. Þar er
minna öryggi, en meira frels'.,
og skal látið ósagt, hvort affara-
sælla er, áhættan þar eða trygg-
ingarnar og höftin á íslandi.
Saga Vestur-íslendinga, allt
frá fyrstu tíð, hefur verið marg-
þætt. Landnámssagan er meðal
annars, saga þrauta, þjáninga,
heimþrár og margskyns von-
Það mun varla ofmælt, að.
þannig hafi margir Vestur-fs-;
lendingar hugsað, þó að þeir
brigða, jafnvel hungurdauða og( kynnu ekki að orða það eins o
annarra hörmunga. Um þau ár sháldið. En þetta var meira
kvað Dakota-skáldið K. N.:
“Eg þarf ei því að leyna
að þá var stundum kalt,
en gleðin gekk um beina
og guð veit hvað eg meina
því vonin vermir allt.”
(Kviðlingar, bls 83)
En landnámssagan geymir
líka minningar um stóra sigra.
Landnemarnir urðu að stríða við
ótrúlega örðugleika, þola margt
og mikið, en “vonin vermir allt ,
og um síðir báru þeir mikið úr
býtum, “reistu sér byggðir og bú
. . undu svo glaðir við sitt .
Alt er þetta úr sögu þeirra.
En merkasti þátturinn er þó
manndómssagan, að þeir urðu
menn upp á eigin spýtur við erf-
ið kjör. Þeir gerðu meira en að
ryðja eyðimerkur, byggja hús og
fjós; þeir reistu kirkjur, sam-
komuhús og skóla í öllum sínum
byggðarlögum, þrátt fyrir fá-
tækt og allsleysi, og lifðu marg-
brotnu félags- og menningarlífi.
Þeir ortu ódauðleg ljoð, sem ein-
yrkjar og án skáldalauna. Þeir, þejrra> sem nú eru “a manndóms-
en
orðin tóm, þeir hafa í verki ótal
sinnum sýnt, að þeim var þessi
hugsjón hjartans mál.
Landnemarnir eru nú flestir
liðnir. Vestur-fslendingar hafa
reint að varðveita nöfn þeirra og
minningu í bókum og ritum,
mestmegnis skráð á íslenzka
tungu. Má þar einkum nefna Al-
manak Ólafs S. Thorgeirssonar
og rit Þorsteins Þ. Þorsteinsson-
ar og er þó margt í öðrum bók-
um, tímaritum og blöðum, vest-j
ur-íslenzkum. Nú eru nærri
hundrað ár liðin, síðan fyrstu
vesturfararnir fluttu til eyði-
merkurinnar í Utah, 1855. Það
færi vel á því, að heimaþjóðin
heiðraði vestur-íslenzka land-
nema með því að skrá þeirra d(ið-
ríku sögu í skólabækur þjóðar-
innar um komandi ár og aldir.
Nú er Landnámsöld Ameríku
liðin og niðjar landnemanna
njóta ávaxtanna af starfi þeirra
og stríði. Nútíma Vestur-íslend-
ingar eru flestir fæddir vestra,
og sums staðar eru margir ætt-
liðir frá Vesturförunum til
voru metnaðarmenn, er var somi
skeiði”. Þeir eru því íslenzkir
og heiður meira virði en pening- aðejns ag ætt og innræti. En á
ar og jafnvel lífið. Það er satt,
að stundum hefur verið svo
þröngt í búi hjá sumum Vestur-
íslendingum, að þeir hafa vanza-
margan hátt hafa þeir sýnt, að
þeir eru engir ættlerar og
heiðra sitt foreldri og bera hlý-
hug og ræktarsemi til ættlands-
laust orðið að þiggja hjálp, en ; ins. Þeir stunda dyggðir mæðra
þeir líta á það sem neyðar-úr-1 Qg fegra> manndóminn og metn-
ræði, og hafa aldrei og munu , agjnn þess bera vitni meðal ann-
aldrei leita slíks nema í ýtrustu
neyð hjá innlendum né útlend-
um, því síður að verða gustuka-
menn við allsnægtir. Þeir
stríddu og strituðu, bjuggu í
haginn fyrir sig og sína af eigin
ramleik, var ljóst frá upphafi,
að annað var ekki sæmandi, og
urðu frjálsir menn í
landi.
Ástin til íslands, metnaðurinn
að sýna og sanna, hvílík þjóð ís-
ars þær þúsundir, er buðu líf
sitt, þegar skyldan kallaði þá til
vopna, og beinum margra þeirra
er stráð um öll heimsins höf og
álfur. Þeir vissu, að enginn ver
annars land.
Eins og áður er vikið að, þekki
, eg margar raunasögur þessa dáð-
frjálsu Qg merka fólks. Sem betur
fer kann eg fáar um dáðleysi og
manndómsskort, en því fleiri um
t drengskap og göfgi. Um þá má
lendingar væru, var vesturförum meg sannj segja> að , “að þeir
hafi stækkað þetta allt . . . í álf- j
um tveim”, vegna þess að þegar
á hólminn var komið, þá kusu
þeir “manndóm og þraut”.
ísafirði í marz 1949
Ragnar H. Ragnar 1
ster,karí hvöt til dáða en að lík
indum lét. Þeim fannst ísland.
þrátt fyrir allt, svo dásamlegt
land, að það var sem K. N. hefði
gripið þessar hendingar úr hug-
um þeirra og hjörtum:
Professional and Business
~ Directory-
Offiee Phone Res. Phone 94 762 72 409 Dr. L. A. SIGURDSON 528 MEDICAL ARTS BLDG. Consultations by Appointment DR. A. V. JOHNSON DENTIST m 506 Somerset Bldg. • Office 97 932 Res. 202 398
Talsimi 95 826 Heimilis 53 893 DJt. K. J. AUSTMANN Sérfræðingur í augna, eyrna, nets og kverka sjúkdómum 209 MEDICAL ARTS BLDG. Stofutími: 2—5 e. h. ANDREWS, ANDREWS, THORVALDSON & EGGERTSON Lögfrœðingar Bank of Nova Scotia Bldg. Portage og Garry St. Sími 98 291
Dr. P. H. T. Thorlakson WINNIPEG CLINIC St. Mary’s and Vaughan, Winnipeg Phone 926 441 DRS. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar 406 TORONTO GEN. TRUSTS BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE 96 952 WINNIPEG
J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rentcd, Insurance and Financial Agents Siml 97 538 308 AVENUE Bldg. — Winnipeg H. J. PALMASON & Co. Chartered Accountants • 219 McINTYRE BLOCK • TELEPHONE 94 981
THE WATCH SHOP CARL K. THORLAKSON Diamond and Wedding Rings Agent for Bulova Watches Marriage Licenses Issued 699 SARGENT AVE. Rovatzos Floral Shop 253 Notre Dame Ave. Ph. 27 989 Fresh Cut Flowers Daiiy. Plants in Season We specialize in Wedding and Concert Bouquets and Funeral Designs Icelandic Spoken
WINDATT COAL CO. LIMITED Established 1898 506 PARIS BLDG. Offiee Phone 927 404 Yard Phone 28 745 A. S. BARDAL selur líkkistur og annast um utxarir. Aiiur útbúnaður sá besti. Enníremur selur hann allskonar minnisvarða og legsteina 843 SHERBROOKE ST Phone 27 324 Winnipeg
H. HALDORSON BUILDER 23 Music and Arts Studios Broadway and Carlton Phone 93 055 Winnipeg, Canada Lnion Loan & Investment COMPANY Rentai, Insurance and Financxal Agents Sími 95 061 510 Toronto General Trusts Bldg.
CANADIAN FISH PRODUCERS Ltd. J. H. Page, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish 311 CHAMBERS ST. Office Phone 26 328 Res. Phone 73 917 GUNDRY-PYMORE Ltd. British Quality • Fish Netting 60 Victoria St., Winnipeg, Man. Phone 98 211 Manager: T. R. THORVALDBON Your Patronage Will Be Appreciated
ÁSGEIRSON’S PAINTS, WALL PAPER AND HARDWARE 698 SARGENT AVENUE Winnipeg, Man. Telephone 34 322 HalJdór Sigurðsson Contractor & Builder • 1156 Dorchester Ave. Sími 404 945
The BUSINESS CLINIC Specialize in aiding the smaller business man to keep adequate records and prepare Income Tax Returns. ANNA LARUSSON 508 Mclntyre Blk. Ph. 97 130 FINKLEMAN OPTOMETRISTS and OPTICIANS Kensington Bldg. 275 Portage Ave. Winnipeg PHONE 922 496

O. K. HANSSON Plumbing & Heating CO. LTD. For Your Comfort and Convenience, We can supply an Oil Burner for Your Home Phone 72 051 163 Sherbrook St. DR. CHARLES R. OKE TANNLÆKNIR 404 Toronto Gen. Trust Bldg. 283 Portage Ave., Winnipeg • Phone 94 908
1
PRINCESS
MESSENGER SERVICE
Við flytjum kistur og töskur,
húsgögn úr smærri ibúðum
og húsmuni af óllu tæi.
58 ALBERT ST. — WINNIPEG
Sími 25 888
C. A. Johnson, Mgr
JORNSON S
IKSTORE)

LESTÐ HKIMSKRINGLU
702 Scngent Ave^ Winnipeg, Mob.